Từng có một trường hợp được báo chí Trung Quốc đưa tin một phụ nữ 27 tuổi có thói quen ăn sống củ mã thầy (củ năng) . Suốt hai năm, cô thường xuyên cảm thấy đau âm ỉ vùng thượng vị nhưng không rõ nguyên nhân. Chỉ đến khi cơn đau trở nên dữ dội và đi khám, bác sĩ mới phát hiện và lấy ra khỏi cơ thể cô hai con sán lá gừng còn sống .
Rau củ vốn giàu vitamin, khoáng chất và chất xơ, trong nhận thức thông thường rất khó liên hệ với ký sinh trùng. Vậy vì sao ăn rau, đặc biệt là rau sống, vẫn có nguy cơ nhiễm ký sinh trùng?
Nguyên nhân nằm ở chỗ ký sinh trùng và rau cùng tồn tại trong môi trường tự nhiên , trứng hoặc ấu trùng ký sinh trùng rất dễ bám vào bề mặt rau. Bên cạnh đó, trong quá trình bón phân, tưới tiêu và phun thuốc, rau có thể bị nhiễm ký sinh trùng, vi khuẩn gây bệnh, nhất là những ruộng rau sử dụng phân người hoặc phân gia súc chưa xử lý kỹ . Cuối cùng, trong khâu thu hoạch, bảo quản và vận chuyển, rau dễ va chạm, nhiễm chéo ký sinh trùng từ các loại rau khác.
4 loại rau phổ biến được xem là “điểm nóng” ký sinh trùng
- Rau cần nước
Nhiều người quen với cần tây trồng trên cạn, nhưng ở các tỉnh phía Nam còn có cần nước , loại rau mọc ven ruộng nước, mương rạch hoặc đất ẩm. Chính môi trường này khiến cần nước trở thành “bãi đáp” lý tưởng cho sán lá gan lớn (Fasciola) .
Sán lá gan lớn trưởng thành thường ký sinh trong đường mật của trâu, bò và các động vật có vú. Ấu trùng của chúng lại cần vật chủ trung gian là ốc nước ngọt và thực vật thủy sinh , vì vậy nang ấu trùng rất dễ bám trên bề mặt cần nước .
Nếu cần nước không được rửa sạch kỹ hoặc chỉ xào sơ để giữ màu đẹp, người ăn có thể nuốt phải nang sán. Sau khi vào cơ thể, ấu trùng sẽ di chuyển từ ruột vào gan rồi vào đường mật, gây bệnh sán lá gan lớn , lâu dài có thể dẫn đến xơ gan, xơ hóa gan, tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
Người nhiễm bệnh có thể xuất hiện vàng da, đầy bụng, tiêu chảy, buồn nôn, sụt cân. Đáng lo ngại là sán lá gan có thể sống trong cơ thể người tới 12-13 năm , vì vậy cần nước bắt buộc phải được rửa sạch và nấu chín hoàn toàn.
- Xà lách (rau diếp)
Xà lách là loại rau rất phổ biến, giàu khoáng chất như canxi, phốt pho, kali. Tuy nhiên, phần lớn mọi người lại ăn xà lách sống , ăn kèm đồ nướng, hamburger, bánh mì.
Do cấu trúc lá cuộn nhiều lớp , bên trong xà lách rất dễ ẩn chứa trứng ký sinh trùng hoặc vi khuẩn. Trong quá trình vận chuyển, lớp lá ngoài cùng cũng dễ bị dập, nhiễm bẩn.
Cách an toàn hơn là bóc bỏ vài lớp lá ngoài , ngâm phần lá bên trong với nước muối loãng hoặc nước vo gạo, sau đó rửa lại dưới vòi nước chảy. Nếu có thể, nên chần hoặc nấu chín thay vì ăn sống hoàn toàn.
- Bông cải xanh (súp lơ xanh)
Bông cải xanh nổi tiếng giàu vitamin và chất chống oxy hóa. Tuy nhiên, bề mặt lồi lõm, nhiều khe rãnh khiến việc làm sạch trở nên khó khăn, tạo điều kiện cho côn trùng và trứng ký sinh trùng trú ẩn. Vì vậy mới có câu nói truyền miệng “một bông cải xanh có thể chứa cả chục con sâu” .
Khi rửa, nên cắt rời từng nhánh , ngâm nước muối khoảng 5 phút rồi rửa lại kỹ dưới nước chảy. Nếu muốn nhanh gọn, có thể chần qua nước sôi, dù cách này có thể ảnh hưởng phần nào đến độ giòn.
- Các loại rau thủy sinh
Củ năng, củ ấu, măng nước, củ sen… đều là thực vật thủy sinh quen thuộc. Nhiều người có thói quen ăn sống ngay sau khi thu hoạch hoặc mua về , coi đó là cách ăn “tươi và mát”.
Tuy nhiên, đây lại là con đường lây truyền chính của sán lá gừng (Fasciolopsis buski) . Trứng sán nở trong nước, xâm nhập vào ốc nhỏ, sau đó phát triển và bám vào bề mặt hoặc bên trong các loại củ, quả thủy sinh.
Khi ăn sống, nang sán đi vào ruột, giải phóng ấu trùng, bám vào niêm mạc ruột và phát triển thành sán trưởng thành sau 1-3 tháng. Lúc này, người bệnh có thể bị viêm ruột, chảy máu, loét, áp xe, gây đau bụng, tiêu chảy, chán ăn. Giai đoạn muộn có thể xuất hiện phù, cổ trướng, suy dinh dưỡng, thậm chí tử vong.
May mắn là sán lá gừng rất sợ nhiệt , chỉ cần đun sôi trong 1 phút là có thể tiêu diệt hoàn toàn.
Nguồn và ảnh: The Paper