Đã 55 năm, kể từ chiều 24/7/1968, khi đó một quả bom rơi xuống sát miệng hầm chữ A - nơi 10 cô gái thanh niên xung phong đang trú ẩn. Hầm đổ sập xuống, 10 cô gái hy sinh khi đang ở độ tuổi đẹp nhất của cuộc đời. Người trẻ nhất mới chỉ 17 tuổi. Nhiều năm trôi qua, nhưng câu chuyện về sự hy sinh anh dũng của các cô vẫn chưa bao giờ bị quên lãng, trong trái tim mỗi người dân Việt Nam.
Bức tranh phục dựng chân thực gây xúc động
Dẫu vậy, những bức ảnh lưu giữ nét thanh xuân của 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc thực sự hiếm hoi, có chăng là những bức mờ nhòe khắc trên bia mộ. Đau đáu về điều này, anh Nguyễn Công Cường, Nguyễn Văn Khánh, Lê Công Thành cùng các cộng sự của mình lên ý tưởng thực hiện công nghệ AI hiện đại để phục dựng lại. Ấp ủ từ những ngày đầu tháng 3, đến nay những hình ảnh sắc nét, chân thực về các cô được nhóm anh Cường, anh Thành giới thiệu đến công chúng.
Hình ảnh chân thực về liệt sĩ Võ Thị Hà khiến nhiều người xúc động
Chia sẻ với chúng tôi, anh Lê Công Thành (sáng lập trang web lietsi.com - trang thông tin tìm kiếm liệt sĩ) cho biết, ý tưởng của anh được bắt nguồn từ sự xúc động trước hành động ý nghĩa của một nhóm bạn trẻ phục dựng ảnh liệt sĩ bằng tranh truyền thần. Dự án của nhóm anh tiếp nối tinh thần này, thông qua việc sử dụng công nghệ mới.
"Đây là một phần demo trong dự án nhằm phục dựng 'di sản số' của tất cả các liệt sĩ trên toàn quốc. Thông qua sự đóng góp công sức của các tình nguyện viên biết sử dụng công nghệ AI hiện đại, dự án muốn hỗ trợ các gia đình thân nhân liệt sĩ. Với việc kết hợp ứng dụng các công cụ trí tuệ nhân tạo hiện đại, có thể đưa thần thái của các liệt sĩ vào các hoạt cảnh sống động và chân thực, có tính nghệ thuật cao", anh Lê Công Thành chia sẻ.
Dự án bắt đầu với trường hợp của liệt sĩ Võ Thị Hà - người em út của Tiểu đội 4, hy sinh khi mới 17 tuổi.
Hình ảnh liệt sĩ Võ Thị Hà ngồi đọc thư, qua phục dựng sử dụng công nghệ AI
"AI, ngoài những ứng dụng trong sáng tạo nghệ thuật, tới thời điểm này đã và đang làm được một việc rất nhân văn. Những người chiến sĩ hy sinh vì Tổ quốc, dù còn tấm hình ở góc độ nào, mờ, ố ra sao, chúng tôi vẫn có khả năng phục dựng lại một cách sống động nhất có thể. Thậm chí, chỉ cần gia đình các liệt sĩ mô tả và có hình ảnh một ai đó giống với liệt sĩ, kết quả cho ra cũng sẽ rất tốt", anh Nguyễn Văn Khánh tiếp lời cộng sự, nhấn mạnh về mong muốn của dự án.
Nói thêm về công nghệ, anh Nguyễn Công Cường - Chuyên gia AI Art của dự án cho biết những dự án phục dựng tương tự đã từng có rất nhiều, nhưng đều sử dụng các công cụ vẽ hoặc chỉnh sửa hình ảnh. Trong khi hiện nay, việc ứng dụng các công cụ AI như Midjourney, Stable Diffusion mang lại hiệu quả hoàn toàn khác biệt, mang tính đột phá. Trải qua nhiều bước, AI sẽ khiến bức hình được làm tốt lên, đặc biệt vẫn giữ được thần thái và biểu cảm của nhân vật.
Nghĩ là làm, nhóm ngay lập tức bắt tay vào việc. Với tư liệu ít ỏi là một bức ảnh mờ nhòe được chụp và khắc trên bia mộ liệt sĩ, các chuyên gia đã quét lại và yêu cầu trí tuệ nhân tạo xử lý.
Anh Lê Công Thành nói bản thân vẫn nhớ như in khoảnh khắc chân dung liệt sĩ Võ Thị Hà hiện lên sau khi được xử lý, cô gái Đồng Lộc xuất hiện với vẻ hồn nhiên, tươi trẻ đang lấp hố bom cùng đồng đội, hay đọc thư bên rừng cây khiến anh không khổi xúc động. Sự chân thực, có hồn mang cho anh cảm giác như đang xem một cuốn phim tài liệu lịch sử tua chậm.
Liệt sĩ Võ Thị Hà - cô gái trẻ tuổi nhất hi sinh tại Ngã ba Đồng Lộc
Công việc ý nghĩa, không chỉ thuộc về riêng ai
Anh Nguyễn Công Cường - thành viên sáng lập của dự án AIComic – dự án với mục tiêu vận động cộng đồng cùng xây dựng ra kho di sản số về văn hóa, lịch sử và nghệ thuật Việt Nam dựa trên các công nghệ AI, cho hay bản thân từng phục dựng nhiều bức tranh liệt sĩ trước đó. Anh Cường chia sẻ, kỷ niệm đáng nhớ khi anh phục dựng chân dung người bác ruột của mình hy sinh tại chiến trường Tây Nam.
Không có hình ảnh nào mô tả về người bác nhưng trong tác phẩm bằng trí tuệ nhân tạo của mình, anh Cường đã để bác ngồi cạnh, khoác vai bố. Hai anh em cười tươi và nhìn thẳng về phía trước. Khi nhận món quà đặc biệt từ con trai, bố anh đã rất xúc động.
"Tôi thiết nghĩ, việc làm sống lại dù chỉ một phần nào hình ảnh các liệt sĩ là công việc không chỉ thuộc về riêng ai" , anh Nguyễn Công Cường chia sẻ.
Song, chàng trai muốn phổ biến các kĩ thuật này tới nhiều tình nguyện viên trên khắp cả nước để nhiều người học được các kĩ năng mới, có thể ứng dụng vào công việc hằng ngày cũng như giúp ích cho các gia đình thân nhân liệt sĩ.
Theo anh Thành đây là dạng kĩ năng mới và người lao động ở các quốc gia phát triển cũng chưa có nhiều kinh nghiệm. Do đó người lao động ở Việt Nam có rất nhiều lợi thế nếu sớm học được.
Về dự án
Năm 2012, anh Lê Công Thành (SN 1983, cựu sinh viên Tin học, Trường Đại học Thủy Lợi) sáng lập dự án phi lợi nhuận "Lietsi.com - Các anh không vô danh" nhằm số hóa dữ liệu mộ liệt sĩ. Sau 11 năm, dự án đã số hóa được 95% số bia mộ liệt sĩ trên toàn quốc, giúp nhiều gia đình tìm được người thân của mình.
Từ tháng 7/2023, dự án lietsi.com hợp tác với AIcomic để hướng dẫn tình nguyện viên viết văn, viết hồi ký (với ChatGPT, Bard...), vẽ tranh, vẽ truyền thần (với Midjourney, Stable Diffusion...) và giúp các gia đình thân nhân phục dựng, bảo tồn "Di sản số" của các liệt sĩ.