Những dấu hỏi chấm trong nguồn gốc xuất xứ
Không khó để chúng tôi tiếp cận được với một cửa hàng sửa chữa xe máy “xịn” nằm trong khu phố Khương Trung mới khi muốn hỏi thăm giá cả và địa điểm mua hàng về mở cửa hàng sửa chữa của riêng mình. Người chủ quán đưa ra một vài địa chỉ lâu nay nức danh với mặt hàng này: đó là phố Trường Chinh, giá nào cũng có; còn nếu muốn mua rẻ hơn thì xuống chợ Giời; mua hàng cũ thì tìm lên Hàng Cháo mà giá cả chênh lệch nhau không mấy bởi: “toàn hàng Trung Quốc cả”, chủ quán cho biết.
Những "quả bom nổ chậm" ấy ẩn mình ở khắp mọi nơi, những người phụ nữ có bầu cũng vẫn "hồn nhiên" đi bên nó mà không chút mảy may, đắn đo về sự an toàn của sản phẩm này.
Dọc theo tuyến đường Trường Chinh những cửa hàng bán bình bơm hơi mới rồi cửa hàng sửa chữa mọc lên nhan nhản. Tại đây, theo nói nhỏ của các chủ cửa hàng, dưới những cái tên nhu Puma, Funny, Sunny… được in trên thân máy nhưng tất cả đều là hàng của Trung Quốc. Các mặt hàng có thể nhãn mác là của Đài Loan, Đức, Ý… nhưng “chuẩn” thì đều của Trung Quốc. Giá chênh lệc từ 1,6 triệu tới hơn 2 triệu với loại bình 8 kg, bảo hành từ 3 - 6 tháng tại chính cửa hàng. Giải đáp thắc mắc của khách hàng khi thời gian bảo hành ngắn mà đây lại là mặt hàng có khả năng gây nổ cao thì khách nhận được lời giải thích bâng quơ của chủ: “Dùng vài tháng cũng chưa hỏng được”.
Lí do chênh lệch giá cả được giải thích chung chung là do chất lượng của từng loại “made in”. Theo quan sát, trên thân máy ngoài tên máy, chỉ số kĩ thuật thì các sản phẩm được sơn cẩu thả, các mối hàn đôi khi thiếu thẩm mĩ, hàn đắp cho dính lại, đường hàn không đủ chịu lực, không có đồng hồ đo áp lực, không có nhãn kiểm định.
Giải thích về mức độ nguy hiểm, chủ cửa hàng điện máy Q.V cho biết: Nếu không dùng đến máy thì chỉ cần xả hết khí trong máy sẽ an toàn tuyệt đối. Bình có van an toàn nên với những bình 8kg, chỉ cần để mức hơi lên 9kg van sẽ tự ngắt. Tuy nhiên, chế độ van tự động an toàn được trong bao lâu và cần những lưu ý gì thì chủ cửa hàng cũng không biết. Những giấy tờ đi kèm cũng “toàn tiếng nước ngoài” nên không chỉ khách mà chính chủ cửa hàng cũng “không cần” hiểu. Theo người chủ cửa hàng này, những giấy tờ về bảo hộ lao động, về đảm bảo an toàn sử dụng cũng chưa hề có khách hàng nào hỏi đến nên họ cũng… bỏ qua.
Những bình hơi tiềm ẩn nguy cơ phát nổ lớn nhưng nhiều người vẫn đặt chúng cạnh... bếp than tổ ong.
Phố Hàng Cháo cũng la liệt những mặt hàng này. Nhân viên cửa hàng C.D giới thiệu với tôi bình bơm khí 3 đầu ra, có thể bắt ốc hơi được, chạy mô tơ đầu rời, dài hơn 1 mét với giá 4,3 triệu, bảo hành 6 tháng. Hai hãng được cho là nổi nhất của Đài Loan là Funy đỏ, Puma xanh, dây đồng 100% bền, đẹp. Bình 8kg nhưng có thể chỉnh lên được 12kg để áp lực khí cao hơn, lực khí mạnh hơn. Khi chúng tôi thắc mắc về chế độ bảo hành thì như những cửa hàng khác ở Trường Chinh, máy đều được bảo hành tại nơi mua, không có cơ sở bảo hành.
Theo thông tin chủ cửa hàng cung cấp, thì đơn vị bảo hành phải qua giấy tờ hóa đơn chứng từ của cửa hàng mới có thể bảo hành cho khách. Máy bán ra chỉ gồm hóa đơn và giấy bảo hành của cửa hàng. Sau một hồi vòng vo cuối cùng chủ cửa hàng đành thú nhận: “Toàn bộ chỉ là hàng Trung Quốc nhập về, làm sao mang sang đó bảo hành được???”. Cũng theo chủ cửa hàng thì máy ít khi hỏng, bởi máy có bộ rơ le tự ngăt khí, “cực kì an toàn”.
Tự giới thiệu là cửa hàng có uy tín, chủ cửa hàng ở chợ Giời tư vấn thẳng, thật với khách hai loại máy bơm khí với xuất xứ khác nhau và có những điểm khác biệt. Hàng Đài Loan đắt hơn, được giới thiệu là mô tơ dây đồng, còn Hàng Trung Quốc mô tơ dây nhôm, dễ chảy, dễ chập. Khách mua hàng thường không phân biệt được sự khác nhau ấy, chỉ có người nhập mới biết rõ. Giá cả chênh lệch trên thực chất là sự chênh lệch hai giá nguyên liệu nhôm đồng.
Bài toán khó giải về chất lượng
Dạo một vòng qua các con phố có nhiều cửa hàng sửa xe máy như phố Đội Cấn, Hoàng Hoa Thám, Hai Bà Trưng… chúng tôi thấy những bình bơm hơi cỡ lớn xuất hiện khá nhiều. Hầu hết những chiếc bình này đều đã cũ, bị hoen gỉ, được đặt trong các cửa hàng hay ở trên vỉa hè, còn chất lượng ra sao thì chỉ các chủ cửa hàng mới biết.
Một người chủ chiếc bình bơm hơi được đặt trên vỉa hè gần đối diện chùa Quán Sứ cho biết: Chiếc bình đang sử dụng xuất xứ từ Ý, đã sử dụng được 10 năm, và chưa hề hỏng hóc gì. Tuy nhiên, theo quan sát của chúng tôi chiếc bình đã khá cũ và hoen gỉ
Theo một chủ cửa hàng sửa chữa máy bơm cũ trên đường Trường Chinh, với những cửa hàng nhỏ, họ chỉ cần bỏ ra 1,5 triệu đồng là có được một bình hơi loại 7 - 8 kg cũ, được tút tát lại. Do giá rẻ nên van an toàn của những chiếc bình này hay gặp trục trặc, không có tác dụng trong việc ngắt khi bình đã đầy hơi nên dễ phát nổ.
Tại chợ Giời, những sản phẩm này được bày bán tràn lan mà phập phù về chất lượng.
Một nhân viên làm việc trong lĩnh vực ngành khí nén cho biết, có đến 90 % các bình chứa khí nén ở gara ô tô, vỉa hè là bình cũ, bình Trung Quốc tận dụng lại. Các loại bình này chỉ chịu được áp lực 8kg/ cm2, nhưng đa phần đều bị nén vào áp lực 14 - 16kg/cm2 để mở lốp bơm hơi, cộng thêm lại sử dụng van an toàn loại chất lượng kém. Chính vì vậy bình chứa khí lúc này như một quả bom cực nguy hiểm.
Thời gian gần đây, liên tiếp những vụ nổ bình bơm hơi gây nên những tai nạn đau lòng.
Gần đây nhất, sáng 4 - 6, tại cửa hàng vá săm lốp ô tô của gia đình ông Nguyễn Ngọc Đức ở trên đường dẫn cao tốc TP Hồ Chí Minh - Trung Lương (đoạn qua thị trấn Tân Túc, huyện Bình Chánh) trong khi ông Đức đang nạp khí nén vào bình bơm hơi thì chiếc bình này phát nổ. Bé Phúc, 13 tuổi, con trai ông Đức đã chết tại chỗ, thi thể không còn nguyên vẹn. Khi phát nổ, chiếc bình bơm hơi này còn khiến hàng rào đường dẫn vào đường cao tốc bị hất tung, bản thân chiếc bình bị vỡ tung thành nhiều mảnh, nắp bay xa 300m.
Tuy ở Hà Nội chưa xảy ra trường hợp tử vong, song hàng loạt vụ tai nạn nói trên cũng khiến người dân Hà Nội lo lắng. Dọc quốc lộ 1A, lác đác trên các con phố, trong các cửa hàng sửa chữa xe máy… đâu đâu cũng thấy bóng dáng của những quả “bom nổ chậm” đã cũ và gỉ sắt.
Bài sau: Thực trạng rùng mình về những “quả bom nổ chậm” ở Hà Nội qua lời cảnh báo của Phòng LĐTB&XH
