Ba năm đã trôi qua kể từ khi xuất hiện loại virus corona mới SARS-CoV-2 và các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu để hiểu chính xác cách thức virus này tương tác với cơ thể con người. Một trong các bí ẩn cần tìm hiểu là mức độ lây nhiễm của SARS-CoV-2 đối với các cơ quan khác nhau trong cơ thể, ngoài hệ hô hấp.
Ví dụ, một số nghiên cứu đã đưa ra các kết luận khác nhau về việc liệu các tác động thần kinh của COVID-19 có phải do virus đã lây nhiễm trực tiếp vào mô não hay không. Gần đây nhất, một nhóm từ Trường Y khoa Stanford đã phân tích kỹ lưỡng các mẫu mô não sau khi chết của một số bệnh nhân COVID-19 và không thể tìm thấy bất kỳ dấu vết nào của RNA virus.
Mặt khác, nghiên cứu đó đã phát hiện ra các dấu ấn sinh học gây viêm đáng kể, dẫn đến giả thuyết rằng các triệu chứng thần kinh ngắn hạn và dài hạn có thể là do hoạt động dai dẳng của hệ thống miễn dịch. Giả thuyết này đã được hỗ trợ bởi các nghiên cứu khám nghiệm tử thi tiếp theo, cho thấy tình trạng viêm thần kinh ở bệnh nhân COVID-19.
Nghiên cứu mới này, do các nhà khoa học của Viện Y tế Quốc gia phối hợp với Đại học Maryland dẫn đầu, đã khám nghiệm tử thi của 44 bệnh nhân tử vong do hoặc mắc bệnh COVID-19. Nghiên cứu tập trung vào việc thu hoạch mô ngay sau khi chết từ nhiều vị trí khác nhau trong cơ thể.
"Chúng tôi tập trung vào các khoảng thời gian ngắn sau khi chết, một phương pháp tiếp cận được tiêu chuẩn hóa toàn diện để thu thập mô, mổ xẻ não trước khi cố định, bảo quản mô ở dạng RNA sau đó và làm đông lạnh nhanh mô tươi. Nó cho phép chúng tôi phát hiện và định lượng mức RNA của SARS-CoV-2 với độ nhạy cao bằng phương pháp ddPCR [phản ứng chuỗi polymerase] và ISH [lai tại chỗ], cũng như phân lập virus trong quá trình nuôi cấy tế bào từ nhiều mô không hô hấp bao gồm cả não. Đó là những điểm khác biệt đáng chú ý so với các nghiên cứu khác", các nhà khoa học viết trong báo cáo về nghiên cứu mới.
Các phát hiện cho thấy RNA của SARS-CoV-2 có thể được phát hiện ở 84 vị trí khác nhau trong cơ thể. Nơi tập trung nhiều nhất của RNA virus được tìm thấy trong đường thở và mô phổi, tuy nhiên, virus cũng được phát hiện trong não, ruột, tim, thận, mắt, tuyến thượng thận và hạch bạch huyết.
Mô được thử nghiệm đến từ các bệnh nhân ở nhiều giai đoạn nhiễm trùng khác nhau, từ giai đoạn sớm nhất (chưa đầy 14 ngày sau khi khởi phát triệu chứng) cho đến 9 tháng sau khi mắc bệnh cấp tính. Không gây ra nhiều ngạc nhiên khi tải lượng virus cao nhất được tìm thấy ở những bệnh nhân ở giai đoạn nhiễm sớm nhất, nhưng 14 trong số 27 bệnh nhân sau hai tuần vẫn cho thấy sự hiện diện của virus trong ít nhất một mô không thuộc đường hô hấp.
Mặc dù những phát hiện của nghiên cứu khá ấn tượng, nhưng ý nghĩa của chúng vẫn chưa rõ ràng. Tất cả các bệnh nhân được đưa vào nghiên cứu đều lớn tuổi, chưa được tiêm chủng, được khám nghiệm tử thi trong năm đầu tiên xảy ra đại dịch và mắc nhiều bệnh kèm theo. Vì vậy, không biết liệu các biến thể mới của virus có lây lan qua những người trẻ tuổi đã được tiêm phòng theo những cách tương tự hay không.
Hệ hô hấp vẫn là nơi bị tấn công nhiều nhất từ virus.
Tuy nhiên, điều mà nghiên cứu này đã minh họa rõ ràng là khả năng SARS-CoV-2 lây lan qua các mô trên toàn bộ cơ thể, bao gồm cả não. Và các nhà nghiên cứu hiện đang hỏi liệu điều này có thể đóng một vai trò nào đó khiến bệnh nhân trải qua triệu chứng hậu COVID-19 lâu dài hay không.
Bước tiếp theo của nhóm nghiên cứu là thu thập mô sau khi chết từ những bệnh nhân COVID đã qua đời từ lâu để xem liệu có thể tìm thấy virus vài tháng sau một đợt bệnh cấp tính hay không. Đây là một phần của dự án lớn hơn có tên là RECOVER (Nghiên cứu COVID để tăng cường phục hồi).
Bên cạnh công việc nghiên cứu bệnh lý mô, dự án RECOVER đang tiến hành một thử nghiệm lâm sàng để kiểm tra hiệu quả của thuốc kháng virus Paxlovid trong việc điều trị bệnh nhân lâu năm. Giả thuyết là nếu các triệu chứng bệnh kéo dài được kích hoạt do nhiễm SARS-CoV-2 dai dẳng ở một số bộ phận của cơ thể, thì việc cố gắng loại bỏ virus bằng thuốc kháng virus sẽ cải thiện các triệu chứng đó.
Thử nghiệm của Paxlovid sẽ bắt đầu trong năm nay và dự án RECOVER dự kiến sẽ kéo dài trong bốn năm.
Tham khảo Nature, NewAtlas, NIAID