Một ca cấp cứu trẻ em tại khoa nhi, Bệnh viện Tiền Giang - Ảnh: BS ÚC NGUYỄN
1. Mùa lạnh làm thay đổi cấu trúc vi rút
Các nhà khoa học đã phát hiện ra sự thay đổi nhiệt độ đã ảnh hưởng đến cấu trúc vật lý của vi rút.
Chúng ta biết lớp màng bảo vệ vi rút loại có vỏ, thì lớp vỏ ngoài cùng thường được cấu tạo bằng các vi hạt protein. Khi môi trường có nhiệt độ lạnh, các vi hạt của vi rút sẽ kết dính lại, tạo ra một lớp bao phủ cứng, hoạt động giống như một lớp áo giáp phủ bên ngoài vi rút, giúp vi rút được sống sót lâu hơn trong không khí lạnh.
Nhờ sống sót lâu ở bên ngoài nên nó có điều kiện thời gian để lây nhiễm cho nhiều người khác hơn.
Mặt khác, mùa lạnh, độ ẩm sẽ thấp hơn, điều đó làm các giọt hô hấp bay hơi sẽ khô hơn, dẫn tới việc giọt hô hấp teo lại, có kích thước nhỏ hơn, giúp vi rút dễ dàng tiếp xúc với các hóa chất khác trong giọt hô hấp bị cô đặc và nó tạm thời bị bất hoạt. Giọt hô hấp nhỏ sẽ bảo quản vi rút bất hoạt tạm thời, để rồi sau đó dễ dàng đánh thức vi rút dậy khi giọt hô hấp bị hòa tan trong đường thở của vật chủ mới và gây bệnh.
2. Cơ thể con người trở nên dễ mắc bệnh hơn trong môi trường lạnh
Có ba lý do cơ thể con người dễ mắc bệnh hơn.
Một là khi nhiệt độ lạnh và khô, niêm mạc đường hô hấp sẽ khô quánh lại, chất nhầy không còn nguyên vẹn, nó sẽ không cản trở được vi rút xâm nhập vào đường hô hấp bằng cách bắt dính như bình thường. Hệ thống lông chuyển cũng bị khô, mất sự chuyển động uyển chuyển nên không tống được vi rút ra bên ngoài.
Hai là ở những người có cơ địa dị ứng với thời tiết, khi gặp nhiệt độ lạnh, hệ thần kinh giao cảm sẽ bị kích thích, tế bào miễn dịch của cơ thể sẽ tiết ra các hóa chất trung gian làm co thắt cơ trơn phế quản gây nên cơn suyễn, tăng tiết dịch ở mũi gây bệnh viêm mũi dị ứng. Các bệnh này sẽ nặng thêm nếu bị nhiễm vi rút.
Ba là vai trò của vitamin D trong hoạt động tăng cường miễn dịch, chống lại vi rút, vi trùng khi nó xâm nhập vào cơ thể.
Người ta biết rằng chính phản ứng quá mức của hệ miễn dịch cơ thể, chứ không phải là mầm bệnh vi rút, gây ra mức độ nghiêm trọng và nguy cơ tử vong liên quan đến các bệnh do vi rút như cúm, COVID-19. Vitamin D điều chỉnh sản xuất cytokine trong bệnh tự miễn thông qua việc hạn chế sản xuất quá nhiều cytokine tiền viêm và do đó dẫn đến ức chế viêm.