Các binh sĩ Ukraine kiểm tra một chiếc xe tăng Nga bị tịch thu tại một khu rừng ở Irpin, Ukraine, vào ngày 01/4. Ảnh: Getty
Trong nhiều thế kỷ qua, Nga đã phụ thuộc vào thời tiết mùa Đông khắc nghiệt của nước này để chiến đấu chống lại kẻ thù. Nhưng tại Ukraine , khi mùa Hè chuyển sang mùa Thu, quân đội Nga có thể gặp phải thách thức lớn khi đối diện với "Rasputitsa".
"Rasputitsa" còn được gọi là "Tướng Bùn", một thuật ngữ quen thuộc với các nhà sử học quân sự. Trong cuộc xâm lược Nga năm 1812 do Hoàng đế Napoleon của Pháp phát động, quân đội Pháp đã không thể hoàn thành việc rút lui trên những con đường lầy lội ở vùng nông thôn.
Hơn một nửa thế kỷ sau, trong Thế chiến thứ 2, xe tăng và xe tải của quân đội Đức Quốc xã cũng bị mặc kẹt trong những vũng bùn sâu đến thắt lưng khi cố gắng tiến vào Moscow.
Giáo sư Jason Lyall của Trường Đại học Dartmouth, Mỹ cho rằng: "Rasputitsa là một trong 4 kỵ sỹ của quân đội Ukraine, bên cạnh tên lửa Javelin, tên lửa Stinger và ứng dụng TikTok".
Khi Điện Kremlin bắt đầu phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine hồi cuối tháng 2, vấn đề đường sá lầy lội ảnh hưởng đến kế hoạch chiến đấu của quân đội Nga đã trở thành một chủ đề được thảo luận rộng rãi. Hồi tháng 3 vừa qua, Alyssa Demus, nhà phân tích chính sách cấp cao của Rand Corp cho rằng, quân đội Nga sẽ thấy việc di chuyển trên các con đường ở Ukraine khó khăn hơn nhiều so với dự đoán.
"Tại Ukraine có rất nhiều con đường lầy lội, hoặc xuất hiện nhiều ổ gà. Thậm chí với những con đường được xây dựng tốt thì việc các phương tiện hoặc máy móc hạng nặng đi lại liên tục cũng có thể phá hủy chúng do sức nặng của các phương tiện, thời tiết và nhiều yếu tố khác".
Theo tổ chức tình báo có nguồn tin mở Oryx, tính đến thời điểm hiện tại đã có 315 xe tăng của Nga bị bỏ lại trên nhiều tuyến đường và vẫn chưa rõ nguyên nhân khiến chúng bị loại bỏ.
Vậy điều gì sẽ xảy ra khi tình trạng bùn lầy xuất hiện vào mùa Thu? Chiến lược gia quân sự Mick Ryan – một cựu tướng của quân đội Australia đã đưa ra nhận định về mối đe dọa tiềm tàng của "Rasputitsa".
"Tôi không cho rằng hiện tường bùn lầy vào mùa Thu sẽ tạo ra ảnh hưởng tương tự như mùa Xuân. Tại Ukraine, mùa Xuân tuyết sẽ tan nhiều hơn và do đó các con đường sẽ trở nên khó di chuyển hơn".
Một nhà phân tích của tạp chí Quốc phòng Janes cho rằng, thời tiết mùa Thu nhiều khả năng sẽ làm "chậm tiến độ của chiến dịch quân sự mà Nga đang thực hiện", song lưu ý điều đó sẽ không tạo ra "tác động đáng kể như thời tiết mùa Xuân".
Chuyên gia này nhận định: "Hiện cả Nga và Ukraine đang tranh giành quyền kiểm soát các vùng lãnh thổ với niềm tin rằng, bất cứ khu vực nào họ chiếm được trước khi mùa Hè kết thúc sẽ được bảo vệ an toàn và rất khó bị đối phương giành lại vào mùa Đông khi việc di chuyển và tiếp tế trở nên khó khăn hơn những thời điểm khác".
"Một khi mùa Thu đến, hoạt động của lực lượng bộ binh sẽ trở nên khó khăn hơn, việc tiếp tế cũng sẽ gặp những thách thức lớn tại các vùng nông thôn, các đơn vị pháo binh sẽ khó di chuyển hơn khi họ áp dụng chiến thuật "bắn và chạy". Điều đó sẽ khiến việc sử dụng pháo trở nên nguy hiểm hơn đối với cả 2 bên".
Trong thời chiến, các đơn vị vận hành lựu pháo kéo phải áp dụng chiến thuật "bắn và chạy" tức là di chuyển tới một địa điểm mới ngay sau khi khải hỏa để tránh đối phương bắn trả. Với địa hình nhiều bùn đất và lầy lội, công việc này rất khó thực hiện.
Ukraine tập trận bắn đạn thật gần Kharkiv. Ảnh: Getty
Trong khi đó, Nhà khoa học quân sự Sam Cranny-Evans tại Viện Nghiên cứu An ninh và Quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI) cho rằng, hầu hết phương tiện quân sự của Nga có thể ứng phó với tình trạng bùn lầy ở Ukraine.
Nhưng sẽ có một số vấn đề phát sinh nếu nhiều phương tiện sử dụng cùng một tuyến đường. Đây là điều mà các chỉ huy quân sự có kiến thức về địa hình học hoặc có kinh nghiệm chiến đấu trên vùng lãnh thổ như vậy sẽ lường trước được.
"Các phương tiện của Nga có thể vượt qua những vũng lầy với điều kiện là chúng không di chuyển liên tục trên một con đường", ông Sam Cranny-Evans lưu ý. "Tuy vậy vẫn có những yếu tố khác hạn chế khả năng cơ động của các lực lượng Nga, đặc biệt khi họ phụ thuộc vào các tuyến đường sắt và đường bộ để thực hiện công việc hậu cần".
Theo nhà phân tích này, các vùng lãnh thổ rộng lớn của Ukraine đã đặt ra thách thức lớn cho hoạt động quân sự của Nga, đặc biệt với những đơn vị đồn trú ở xa biên giới Nga.
Để hạn chế tình trạng bị mắc kẹt trong các vũng lầy, giới phân tích cho rằng các lực lượng của Nga và Ukraine sẽ phải cảnh giác hơn khi điều khiển các phương tiện vượt địa hình. Họ nhiều khả năng phải hạn chế di chuyển thay vì mạo hiểm để phương tiện bị chôn chân trong bùn lầy.
Chỉ còn vài tuần nữa là đến mùa Thu, vẫn chưa rõ cả hai bên đã chuẩn bị ứng phó với "Rasputitsa" như thế nào? Chuyên gia Ryan cho rằng, cả Nga và Ukraine cần phải tính đến các biện pháp dự phòng. "Không có gì dễ dàng, nhưng chắc chắn họ sẽ tìm ra cách giải quyết vì họ đã quen với môi trường chiến đấu như vậy".