Kế thừa toàn bộ truyền thống, kinh nghiệm và những bí quyết có từ thời Liên Xô, Tổ hợp Iskra (Ukraine) gần đây đã phát triển nhiều loại radar tiên tiến và xuất khẩu đi khắp thế giới, trong đó Việt Nam - một trong những khách hàng lớn nhất của họ.
Một trong những radar mới nhất là loại chuyên bắt máy bay tàng hình MR-1 hiện đang được Iskra gấp rút hoàn thiện những khâu cuối cùng để chính thức ra mắt và sẵn sàng ưu tiên cho xuất khẩu. Việt Nam có thể là một trong những khách hàng tiềm năng của loại radar này.
Những tính năng vượt trội
Các chuyên gia hàng đầu về radar trên thế giới đều nhất trí rằng radar sử dụng băng sóng mét có khả năng phát hiện các phương tiện bay có diện tích phản xạ radar nhỏ, đặc biệt là máy bay tàng hình tốt hơn hẳn các radar sử dụng băng sóng mm, cm hay dm.
Ví dụ điển hình nhất là radar sóng mét đã phát hiện sớm và chỉ thị mục tiêu để các tổ hợp tên lửa phòng không Nam Tư bắn rơi tại chỗ chiếc máy bay tàng hình F-117A năm 1999. Thất bại này đã khiến F-117A phải về hưu sớm, dù niên hạn sử dụng còn dài.
Với bề dày kinh nghiệm trong lĩnh vực chế tạo radar, các chuyên gia của Iskra đã thiết kế đài cảnh giới nhìn vòng 3 tham số (3D) chuyên nhiệm MR-1 dùng băng sóng mét để phát hiện các mục tiêu bay ở độ cao lớn và trung bình.
Tổ hợp đài MR-1 được thiết kế cho nhiệm vụ phát hiện và bám sát tự động trong điều kiện nhiễu địa vật và chế áp điện tử mạnh các loại phương tiện tiến công đường không hiện có hoặc sẽ được trang bị của đối phương (gồm cả các loại tên lửa phóng từ trên không).
Nó có thể hoạt động độc lập hoặc dùng làm đài cảnh giới nhìn vòng chỉ thị mục tiêu cho các tổ hợp tên lửa phòng không hoặc kết nối với hệ thống điều khiển tự động khu vực hoặc quốc gia cả quân sự và dân sự để kiểm soát vùng trời.
Đài radar MR-1 đang được hoàn thiện tại nhà máy của Iskra
Qua đó, cung cấp tình báo trên không cho hệ thống chỉ huy đồng bộ phòng không không quân và hệ thống kiểm soát không lưu dân dụng, cung cấp tình báo đường không phục vụ huấn luyện và tác chiến đường không.
Nó có khả năng phân định tính chất mục tiêu bay là máy bay, đạn tên lửa hay mồi bẫy thông qua phân tích tín hiệu mục tiêu, bám sát và đo đủ 3 tham số tốc độ, phương vị và độ cao, là khắc tinh của mọi loại máy bay tàng hình đã hoặc đang được phát triển trên thế giới.
Ăn-ten mảng pha kỹ thuật số toàn bộ với khối điều khiển và xử lý tín hiệu có máy tính kỹ thuật số tích hợp giúp tăng khả năng phát hiện chính xác mục tiêu từ xa. Toàn bộ tham số thu được đều hiển thị dưới dạng bức tranh toàn cảnh trong thời gian thực.
MR-1 có khả năng tự động bản đồ hóa địa vật và hiển thị mọi tình báo cần thiết trên màn hiển thị của kíp trắc thủ thủ hoặc truyền tới các khí tài chiến đấu và sở chỉ huy tự động thông qua kênh truyền dữ liệu vô tuyến kỹ thuật số mã hóa.
Không những thế, MR-1 cón có khả năng xác định phương vị và góc tà của nguồn gây nhiêu tích cực (gồm máy gây nhiễu hoặc máy bay gây nhiễu chuyên nhiệm), cung cấp 2 tham số góc tà và phương vị cho các hệ thống khí tài chiến đấu hay tổng trạm radar.
Ông Igor Presnyak - Giám đốc của Iskra cho biết đây là một loại khí tài phòng thủ tiên tiến, với các tính năng vượt trội hơn hẳn các loại radar tương tự trên thế giới.
So với dòng radar 3D cơ động gần giống nhất là Nebo-SVU của Nga, MR-1 có thiết kế module, gọn gàng hơn, bố trí vừa vặn lên 1 xe tải việt dã Kraz duy nhất so với những 3 xe của Nebo-SVU, do đó rút ngắn thời gian triển khai/thu hồi chỉ bằng 1/2.
Cự ly phát hiện mục tiêu của MR-1 cũng xa hơn, gấp khoảng từ 1,3 đến 1,5 lần so với Nebo-SVU trong khi khả năng cơ động nhanh hơn hẳn. Đồng thời, tiêu thụ điện năng của MR-1 cũng thấp hơn nhiều.
Ông cũng khẳng định, trong bối cảnh nguồn ngân sách nhà nước cấp bị hạn chế tối đa, Iskra phải tự trang trải toàn bộ kinh phí nghiên cứu. Bên cạnh đó, nhu cầu trang bị của quân đội Ukraine là không nhiều nên MR-1 chủ yếu sẽ dành để xuất khẩu.
Màn hiện sóng của kíp trắc thủ được bố trí gọn gàng khoa học.
Có phù hợp với nhu cầu của Việt Nam?
Theo Thượng tướng Phương Minh Hòa - Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam, nguyên Tư lệnh Quân chủng PK-KQ, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, Quân chủng tiếp tục phấn đấu làm chủ các loại (VKTBKT) có trong biên chế, nhất là các loại mới, hiện đại.
Qua vài năm đưa vào sử dụng, radar 36D6M1 do Công ty Iskra sản xuất đã được đánh giá rất cao về tính năng, độ ổn định cũng như dễ dàng vận hành, bảo dưỡng, sửa chữa, xứng đáng là những mắt xích quan trọng của "lưới trời" cảnh giới trên không Việt Nam.
Trong khi các đài P-18 sau nâng cấp vẫn còn nhiều hạn chế về khả năng bắt máy bay tàng hình và radar sóng mét RV-02 (Belarussia) sản xuất theo giấy phép lại không có khả năng đo cao nên PK-KQ Việt Nam cần trang bị thêm các đài cảnh giới 3D sóng mét hiện đại.
Bên cạnh khả năng hợp tác sản xuất radar Vostok-3D VHF-600 của Công ty KBRadar đến từ xứ sở Bạch Dương, với các đặc tính ưu việt, MR-1 cũng là ứng viên tốt cho bước phát triển tiếp theo của hệ thống radar Việt Nam.
Khó khăn lớn nhất hiện nay là Iskra thường ưu tiên ký hợp đồng xuất khẩu nguyên chiếc hơn là chuyển giao công nghệ. Vậy nên, nếu vượt qua được rào cản này, Iskra sẽ là đối thủ cạnh tranh đáng gờm của KBRadar tại Việt Nam.
Thông số kỹ thuật cơ bản
Băng sóng: mét; Vùng hoạt động: Cự ly tối thiểu - tối đa 2,5 - 400 km;
Phương vị 360 độ; Góc tà: 30 độ; Độ cao tối đa: 40 km;
Tốc độ quét: tùy chọn chế độ 10 giây/vòng hoặc 20 giây/vòng;
Cự ly phát hiện mục tiêu có diện tích phản xạ điện từ 3 - 5 m2: Ở độ cao 100 m: 27 km; Ở độ cao 1.000 m: 260 km; Ở độ cao 10.000 - 30.000 m: 300 - 380 km;
Khả năng kháng lọc nhiễu địa vật: >50 dB; Số mục tiêu bám sát đồng thời: 150 - 200 mục tiêu;
Hệ thống nhận diện địch - ta (IFF): tích hợp sẵn; Cấu hình đặt trên 2 xe, trong đó có 1 xe mang máy phát điện;
Kíp trắc thủ: 3 người; Thời gian triển khai/thu hồi: không quá 15 phút; Tiêu thu điện năng: <30 kW.
