Kỳ vọng thay thế huyền thoại AK-47
Ak-47 đã chứng minh là một khẩu súng trường tiến công cực kỳ hiệu quả qua rất nhiều cuộc chiến tranh lớn trên khắp thế giới trong suốt hơn 50 năm qua. Tuy nhiên, Ak-47 cũng có không ít nhược điểm như độ chính xác không cao, và điều quan trọng hơn cả, nó là vũ khí cá nhân tiêu chuẩn không chỉ cho quân đội các nước mà còn cho cả lực lượng phiến quân và khủng bố trên khắp thế giới.
Hình ảnh những tên khủng bố xuất hiện với khẩu Ak-47 trong tay ít nhiều làm ảnh hưởng đến uy tín của Nga trên trường quốc tế. Các nhà chế tạo súng trường của Nga đã quyết định phát triển một loại súng trường tiến công mới thay thế cho Ak-47 và điều quan trọng nữa là xóa đi hình ảnh vũ khí cá nhân Nga gắn liền với các tổ chức khủng bố.
Dự án phát triển súng trường An-94 Abakan là một nỗ lực để cụ thể hóa tham vọng này, dự án được phát triển dưới sự chỉ đạo của nhà thiết kế Genady Nikonov, một kỹ sư làm việc tại nhà máy Izhmash, nơi vẫn thường chế tạo Ak-47.
Sự phát triển của An-94 được khởi xướng vào cuối những năm 1980. Dự án này được bảo mật thông tin khá chặt chẽ. Nguyên mẫu đầu tiên được giới thiệu vào tháng 5.1993 trong triển lãm về súng tại thành phố Nizhnij Novgorod.
Dự án An-94 đặt mục tiêu phải thiết kế được một mẫu súng trường tiến công hiệu quả hơn Ak-74 đang được sử dụng rộng rãi trong quân đội Nga. An-94 Abakan đánh bại mẫu thiết kế AEK-971 và được chấp nhận trang bị trong quân đội Nga vào năm 1994.
Đặc tính kỹ thuật có “1-0-2”
AN-94 mang trong mình nhiều thiết kế công nghệ mới, điều này khiến việc phân loại nguyên tắc hoạt động của súng trở nên rối rắm. An-94 được giới thiệu là "đã tạo ra bước nhảy vọt trong thiết kế so với Ak-47 nguyên thủy".
Súng có chế độ nạp đạn tự động đặc biệt kết hợp giữa áp lực khí nén và trích khí, hay còn được gọi là trích khí kết hợp lùi dài có chia xung giữ chậm thế hệ mới, được gọi với thuật ngữ “lùi chia xung” cho phép phân bổ độ giật của súng giúp xạ thủ tối ưu độ chụm của đạn.
An-94 là sự kết hợp giữa nạp đạn bằng khí nén và trích khí, thực tế thì An-94 sử dụng hệ thống trích khí dài với bệ khóa nòng gắn khóa nòng xoay. Tuy nhiên, nòng súng, ống trích khí và khóa nòng lại là một khối thống nhất chứ không riêng biệt như những mẫu súng nạp đạn bằng trích khí khác, tức là toàn bộ nòng súng, ống trích khí, khóa nòng sẽ chuyển động tới lui khi hoạt động, nó tương tự như việc nạp đạn tự động bằng áp lực khí nén.
Điểm đặc biệt của An-94 so với Ak-47 là bổ sung chế độ điểm xạ loạt ngắn 2 viên. Trong chế độ loạt ngắn 2 viên, viên đạn mới được nạp vào sẽ khai hỏa ngay lập tức mà không cần phải đợi toàn bộ khối nòng trở về vị trí cũ, tốc độ bắn trong chế độ này lên đến 1.800 viên/phút, khả năng này chưa có khẩu súng trường tiến công nào đạt được.
Khi độ giật của viên đạn thứ nhất chưa kịp tác động đến nòng súng thì viên đạn thứ 2 đã được khai hỏa, hiểu một cách đơn giản là súng không giật cho đến khi viên đạn thứ 2 rời khỏi nòng súng, đến viên đạn thứ 3 xạ thủ mới cảm thấy độ giật của súng.
Ở chế độ điểm xạ 2 viên này khả năng khai hỏa lập tức giúp hai viên đạn có cùng một đường đi và chạm vào mục tiêu trên cùng một điểm ở khoảng cách 100 mét, điều này làm tăng gấp đôi khả năng công phá, nhất là đối với các mục tiêu bọc giáp.
Ở chế độ tự động hoàn toàn, cơ chế khai hỏa ngay lập tức bị vô hiệu hóa do đó tốc độ bắn của súng giảm xuống còn 600 viên/phút, cơ chế nạp đạn bằng lùi nòng khiến súng ổn định hơn, ít giật hơn ở chế độ tự động. Độ giật của súng đã bị hệ thống lùi nòng hấp thu bớt một phần cùng với chiếc loa che lửa đầu nòng hình số 8 độc đáo có khả năng làm tăng độ chụm của đạn và tự làm sạch các bụi bẩn.
Nội thất của súng được chế tạo bằng thép đặc biệt, thân súng được làm bằng vật liệu tổng hợp để giảm khối lượng, báng súng có thể gập lại được tạo thuận lợi trong mang vác, hay bảo quản.
An-94 có chốt an toàn nằm trong đai cò, nẫy chọn chế độ bắn nằm phía bên tay trái ngay trên tay cầm để khống chế máy cò trong các chế độ, phát một, loạt ngắn 2 viên hoặc liên thanh.
Hệ thống thước ngắm đầu ruồi dạng hở, có phết dạ quang để bắn đêm. Thân súng có các mấu để gắn kính ngắm quang học hay điện tử khi cần thiết. An-94 có thể trang bị tích hợp súng phóng lựu kẹp nòng hoặc GP-25 hoặc GP-30 với lưỡi lê cùng lúc, điều mà Ak-74 không làm được.
Các thử nghiệm tại thao trường cho kết quả như sau, tầm bắn hiệu quả của An-94 tăng từ 20-30% so với gia đình Ak-47, xác suất trúng mục tiêu hai viên đầu tiên ở cùng một điểm chạm tăng từ 50-70% so với Ak-74.
Khả năng chính xác của An-94 vượt qua biến thể mới nhất của gia đình M-16 của Mỹ, tuy nhiên loại đạn tiêu chuẩn 5.45x39mm của Nga được cho là có đạn đạo ít ổn định và độ xuyên kém hơn so với đạn tiêu chuẩn 5.56x45mm của NATO.
Những kỳ vọng không thành
Nếu chỉ nhìn vào tính năng kỹ thuật của An-94 thì đây quả là một khẩu súng trường tiến công tuyệt vời, một lựa chọn lý tưởng để thay thế cho gia đình súng trường tiến công huyền thoại Ak-47.
Nội thất của súng được chế tạo bằng thép đặc biệt, thân súng được làm bằng vật liệu tổng hợp để giảm khối lượng, báng súng có thể gập lại được tạo thuận lợi trong mang vác, hay bảo quản.
Các thử nghiệm trên thao trường khiến các nhà sản xuất hết sức vui mừng, các quan chức quân đội đã lên kế hoạch để thay thế toàn bộ Ak-74 trong biên chế quân đội Nga bằng An-94. Tuy nhiên, khi bước vào sản xuất loạt nhỏ đầu tiên các quan chức quân đội nhận thấy rằng, việc loại súng này thay thế toàn bộ Ak-74 gần như là điều không tưởng.
Xét ở góc độ kinh tế, đơn giá cho mỗi khẩu An-94 lên đến 1.800 USD, trong khi đó đơn giá của Ak-74 chỉ 800 USD (và 1.200 USD với biến thể Ak-74M). Thay thế toàn bộ Ak-74 bằng An-94 là một gánh nặng quá lớn đối với ngân sách eo hẹp của quân đội Nga những năm thập niên 90 và đầu thập niên 2000.
Ngoài ra, do An-94 có nhiều ứng dụng công nghệ mới biến nó thành một khẩu súng trường tiến công quá phức tạp trong chế tạo, sử dụng và bảo trì, không giống như Ak-47. Nên nhớ Ak-47 và gia đình của nó là một mẫu súng trường tiến công thân thiện và rất dễ sử dụng, việc tháo, lắp một khẩu Ak-47 chỉ mất khoảng 15 giây đối với người thuần thục, khoảng hơn 30 giây đối với người mới .
Tuy nhiên, An-94 không có được điều này. Để sử dụng thuần thục An-94, người lính phải trải qua đào tạo ít nhất là vài tuần thậm chí là vài tháng mới có thể tháo lắp, bảo trì và sử dụng.
Bên cạnh đó, An-94 cũng không thực sự tin cậy trong các môi trường khắc nghiệt, bụi bẩn cao, súng đòi hỏi phải được bảo trì thường xuyên để duy trì độ chính xác. Để sản xuất một khẩu An-94 đòi hỏi phải áp dụng các công nghệ hiện đại như đúc chính xác, théo dập khuôn, hàn hồ quang, sơn tĩnh điện và công nghệ vật liệu polyme.
Cuối cùng An-94 chỉ được chọn trang bị cho các đơn vị đặc biệt của quân đội, cảnh sát đặc nhiệm của Bộ Nội Vụ Nga. An-94 cũng tương tự như một số vũ khí hiện đại khác của Nga điển hình như xe tăng T-64, hiện đại và đắt tiền không thể sản xuất đại trà mà chỉ trang bị nhỏ lẽ cho các đơn vị tinh nhuệ.
Tuy rằng, An-94 không đạt được kỳ vọng sẽ lấp đi cái bóng của gã khổng lồ Ak-47, nhưng An-94 đã thành công trong việc tạo nên sự khác biệt mà các loại súng trường tiến công khác trên thế giới không có được, An-94 có thể ví là một vũ khí cá nhân mang tầm chiến lược cho các đơn vị đặc nhiệm của lực lượng vũ trang Nga.
