Khoảng 7 ngày gần đây, BSCKII Dương Minh Tuấn, Khoa Nội tiết – Đái tháo đường (Bệnh viện Bạch Mai), đã tiếp nhận 5 bệnh nhân trong độ tuổi 30–50 có chỉ số triglyceride máu trên 11,3 mmol/L. Đây là ngưỡng rất cao, tiềm ẩn nguy cơ viêm tụy cấp.
Một trong những trường hợp bác sĩ Tuấn tiếp nhận là nam lập trình viên 35 tuổi ở Hà Nội có thói quen mỗi tối uống vài lon bia "để dễ ngủ". Bệnh nhân hơi thừa cân và một ngày trước khi đi khám, buổi tối anh uống nhiều bia hơn bình thường. Sáng hôm sau, khi xét nghiệm, chỉ số triglyceride máu đã vọt lên 22,5 mmol/L – gấp đôi ngưỡng nguy hiểm. Khi nhận kết quả, nam lập trình viên đã rất bất ngờ vì suýt đối mặt với "cửa tử" mà không hề hay biết.
Trường hợp khác là nam bệnh nhân 39 tuổi, duy trì chế độ tập thể dục đều đặn (thường xuyên chạy bộ) và ăn uống tiết chế. Thế nhưng suốt 3 năm qua, xét nghiệm mỡ máu của anh luôn ở mức cao. Trong lần khám tại bệnh viện, nam bệnh nhân đã tìm được nguyên nhân là do bệnh lý di truyền về mỡ máu.
Ảnh minh hoạ mẫu máu của bệnh nhân tăng triglyceride rất nặng (ảnh BSCC).
Triglyceride cao – hiểm họa tiềm ẩn
Theo BSCKII Dương Minh Tuấn, bình thường triglyceride là dạng mỡ dự trữ năng lượng cho cơ thể. Nhưng khi chỉ số này tăng quá cao, đặc biệt từ ≥ 11,3 mmol/L, nguy cơ viêm tụy cấp sẽ tăng đột biến.Viêm tụy cấp có thể gây đau bụng dữ dội, buồn nôn, thậm chí dẫn tới suy đa tạng và tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Mỡ máu tăng cao mạn tính còn âm thầm phá hủy sức khỏe, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, bệnh tim mạch, gan nhiễm mỡ, đái tháo đường type 2 và viêm tụy tái phát. Những rủi ro này không loại trừ người trẻ và người không thừa cân.
Nguyên nhân thường gặp khiến triglyceride cao gồm: sử dụng rượu bia, tiêu thụ nhiều đường ngọt, ăn nhiều đồ chiên rán nhiều dầu mỡ, thừa cân – béo phì, đái tháo đường và suy giáp. Một số thuốc như estrogen, corticoid, thuốc điều trị HIV, thiazid… cũng có thể làm tăng mỡ máu.
Ngoài ra, một tỷ lệ nhỏ trường hợp là do yếu tố di truyền, chẳng hạn như tăng chylomicron máu gia đình hoặc tăng triglyceride máu hỗn hợp. Dạng này thường được phát hiện khi bệnh nhân có chỉ số triglyceride cao bất thường dù chế độ ăn uống và tập luyện hoàn toàn lành mạnh.
Giải pháp kiểm soát triglyceride
Bác sĩ Tuấn nhấn mạnh, thay đổi lối sống là chìa khóa cơ bản để kiểm soát mỡ máu. Các khuyến nghị bao gồm:
- Ngừng hoàn toàn rượu bia.
- Hạn chế tối đa đường đơn và tinh bột tinh chế (nước ngọt, bánh kẹo, cơm trắng…).
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây ít ngọt, ưu tiên cá biển.
- Khi triglyceride ở mức cao, giảm lượng chất béo xuống dưới 10–15% tổng năng lượng, thậm chí ≤ 20g/ngày.
- Duy trì tập luyện cardio kết hợp tập cơ kháng lực.
- Giảm cân nếu thừa cân.
- Sử dụng thuốc hạ triglyceride (fibrate, omega-3 liều cao) và statin bảo vệ tim mạch theo chỉ định của bác sĩ. Với các trường hợp hiếm gặp do di truyền, có thể cần thuốc đặc hiệu.
Bác sĩ Dương Minh Tuấn khuyến cáo, tuyệt đối không coi nhẹ tình trạng tăng triglyceride vì nguy cơ viêm tụy cấp có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Việc kiểm tra mỡ máu định kỳ là rất cần thiết, đặc biệt với những người có tiền sử gia đình bị mỡ máu cao hoặc viêm tụy.
Nếu đã duy trì chế độ ăn uống và luyện tập khoa học nhưng triglyceride vẫn ở mức cao, người bệnh cần nghĩ tới nguyên nhân di truyền và tới cơ sở y tế chuyên sâu để được chẩn đoán chính xác. Dù nguyên nhân là gì, lối sống lành mạnh vẫn là nền tảng quan trọng nhất để giữ mỡ máu trong giới hạn an toàn, phòng tránh các biến chứng nguy hiểm.