Có lẽ những cỗ máy sắt thép này không còn quá nhiều hữu dụng, nhưng xe tăng vẫn là phương tiện chiến đấu chủ lực của lục quân, và thời hạn phục vụ của chúng đã tăng đột biến.
Ngày nay, có thể thấy rõ rằng, chủ yếu các thiết bị quân sự của phần lớn quân đội những cường quốc hàng đầu thế giới trong vòng 30-40 năm tới sẽ vẫn là các cỗ máy được chế tạo trong 25 năm cuối của thế kỷ 20, còn nhiều quốc gia hạng 2-3 phải bằng lòng với các cỗ máy cũ kỹ hơn.
Bởi vậy, đã xuất hiện nhiều những lời mời chào "rất khủng" để nâng cấp các mẫu xe tăng đời cũ.
Gần như toàn bộ giai đoạn sau chiến tranh, các xe tăng của hai phe trong Chiến tranh Lạnh đã phát triển dựa trên cơ sở cần thiết phải giành được chiến thắng trong cuộc đối đầu trực tiếp với những cỗ máy chiến đấu chủ lực của đối phương.
Xe tăng T-72 chưa qua nâng cấp.
Phần nào, yêu cầu này vẫn tồn tại cho tới thời điểm hiện nay. Tuy nhiên, cuộc đối đầu "tay bo" của các lực lượng xe tăng đã nhường chỗ cho những trận chiến phối hợp của các đơn vị chiến đấu mà ở đó xe tăng, dù đóng vai trò quan trọng, nhưng cũng chỉ là một cấu phần của toàn bộ trận đánh mà thôi.
Phần nhiều, vấn đề lại trở về với gốc rễ của nó khi vào thời kỳ vàng son của mình, xe tăng được coi như phương tiện để tăng cường khả năng chiến đấu của bộ binh. Và hiện giờ, xe tăng cũng đang làm đúng vai trò của mình trên cơ sở những thay đổi đã diễn ra trong vòng 100 năm qua trong lực lượng bộ binh.
Ngày nay, trên thế giới có một vài yếu tố cùng lúc quyết định những phương pháp phát triển lực lượng xe tăng. Ngoài việc thay đổi về các yêu cầu đã nêu trên, đó còn là yếu tố kinh tế do chi phí thiết kế và sản xuất hàng loạt những mẫu xe tăng mới tăng đột biến.
Việc sở hữu trong kho nhiều loại thiết bị quân sự thời kỳ chiến tranh lạnh của các nước tham chiến trực tiếp cũng như gián tiếp. Cuối cùng, cần phải sử dụng các thiết bị quân sự hiện có trong bối cảnh những vụ khí chống tăng không ngừng được hoàn thiện. Tất cả những điều này đã tạo nên một thị trường nâng cấp xe tăng rộng lớn với ngày càng nhiều "tay chơi" mới tham gia.
Về định nghĩa, nâng cấp tất nhiên không phải là chế tạo mới. Vấn đề này đã được các nhà thiết kế xe tăng giải quyết vào những năm 1930-1940 khi tăng cường khả năng chống đạn và vũ khí cho các cỗ máy trước chiến tranh, chứ chưa nói tới các kỹ sư thời chiến mà phải làm quen với những điều kiện chiến đấu thay đổi liên tục.
Sau chiến tranh, vấn đề biến các xe tăng thời chiến và những loại xe được chế tạo sau chiến tranh phù hợp với các trận chiến trong tương lai có sử dụng vũ khí hạt nhân, trực thăng chống xe tăng,… Ngày nay, các nhiệm vụ đặt ra trước những nhà chế tạo phần nhiều rất giống nhau, nhưng khoảng thời gian mà phương án nâng cấp cần hướng tới được nới rộng đáng kể - có thể lên tới vài chục năm.
M60 từ những nhà chế tạo hệ thống phòng thủ chống tên lửa
Một trong những phương án mới nhất kiểu này đó là nâng cấp các xe tăng M60 Patton từ công ty Raytheon, doanh nghiệp được biết tới trong vai trò nhà sản xuất các phương tiện phòng không và phòng thủ chống tên lửa. Gần như Raytheon đứng ra với vai trò người tích hợp hệ thống chương trình, trong đó có sử dụng cả những chương trình của các công ty khác nhau. Yếu tố quan trọng của gói nâng cấp có tên gọi The M60A3 Service Life Extension Program (SLEP) – đó là nâng cấp sức mạnh chiến đấu của xe tăng bằng việc lắp đặt khẩu pháo nòng trơn 120mm M256, thay thế cho khẩu pháo 105m M68.
"Chúng tôi có các cỗ máy sản xuất vào những năm 1960-1970. Nhiều phụ tùng lắp ráp đã từ lâu không còn được sản xuất. Nhưng nhiều nước vẫn tiếp tục sử dụng các xe tăng này và có nhu cầu hoàn thiện, xử lý hỏng hóc, tăng cường độ chính xác và sức mạnh công phá cho nó", lãnh đạo chương trình nâng cấp của Raytheon, ông Rimas Guzulaytis giải thích.
"Chúng tôi mua pháo từ M1A1. Nó có độ chính xác cao hơn, sức công phá mạnh hơn nhiều, mà lại nhẹ hơn và cho phép sử dụng được nhiều loại đạn do các đối tác của NATO sản xuất", ông Guzulaytis tiếp tục.
Theo như đại diện của Raytheon cho biết, việc hoàn thiện chiếc xe tăng này không chỉ dừng lại ở khẩu pháo.
Trong quá trình nâng cấp, M60 sẽ được lắp đặt động cơ diesel mới với công suất tăng từ 750 lên thành 950 mã lực, hệ thống điều khiển hoả lực mới với ống ngắm laser cho ban ngày và ống ngắm nhiệt vào ban đêm, tháp pháo quay bằng điện và tất nhiên, nâng cấp khả năng phòng vệ - tăng cường lớp chống đạn và các khối bảo vệ.
Thị trường dành cho gói nâng cấp M60 rất lớn khi mà trên thế giới vẫn còn khoảng 10 nghìn chiếc đang được sử dụng hoặc bảo quản trong kho.
Tất nhiên, việc nâng cấp M60 không giúp cho loại xe tăng này cạnh tranh với T-90 hoặc Leopard 2 các phiên bản nâng cấp, nhưng như đã đề cập ở trên, khi các cuộc đấu "tay bo" không còn được coi là quan trọng, thì việc nâng cấp chiếc xe tăng đời cũ này sẽ biến nó thành phương tiện hỗ trợ hiệu quả cho lực lượng bộ binh trong cuộc chiến hiện đại.
Những chiếc xe tăng đầu tiên mà sẽ được nâng cấp theo dự án của Raytheon là của quân đội Jordany.
Máy công thành theo kiểu Isarel
Phương án nâng cấp M60 của Raytheon đáng chú ý bởi vì nó là nỗ lực đầu tiên nhằm tiếp cận một cách nghiêm túc phân khúc thị trường này của các công ty Mỹ - những chương trình nâng cấp tương tự trước đây chủ yếu do các quốc gia đồng minh của Mỹ thiết kế. Isarel đạt được nhiều thành công lớn trong vai trò này.
Đối với Isarel, việc liên tục hoàn thiện lực lượng xe tăng từng là một trong những nhiệm vụ chiến lược quan trọng nhất trong suốt chiều dài lịch sử của quốc gia này.
2 chiếc Magach được nâng cấp khác nhau.
Những chiếc xe tăng M60 được Isarel nâng cấp đang phục vụ trong quân đội của quốc gia này dưới tên gọi "Magach" (Máy công thành) 6 và Magach 7. Mã số từ 1 đến 5 là các phương án nâng cấp dành cho mẫu xe tăng cũ hơn của Patton – xe tăng M48.
Bên cạnh việc hoàn thiện hệ thống điều khiển hoả lực và nâng cao công suất động cơ, việc tăng cường lớp bảo vệ chống đạn cũng là điểm nhấn chính trong gói nâng cấp này – tháp pháo của phiên bản cuối cùng Magach 7C gần như đã không còn giống với phiên bản M60 cơ sở.
Thêm một phương án cao cấp hơn đó là gói nâng cấp Sabra cùng với việc lắp đặt pháo 120mm. Quân đội Isarel đã không đặt hàng phiên bản này mà thích phiên bản hiện đại hơn là Merkava, nhưng Sabra được giới quân sự Thổ Nhĩ Kỳ quan tâm.
Vào những năm 2000, với sự giúp đỡ của Isarel, đã có 170 xe tăng M60 của Thổ Nhĩ Kỳ được nâng cấp theo dự án này và được gọi với mã số M60T.
Vào tháng 4/2016, một chiếc xe tăng phiên bản này đã bị quân khủng bố IS tiêu diệt bằng tổ hợp tên lửa chống tăng "Kornet", tuy nhiên, theo những bức ảnh của chiếc xe tăng này được công bố sau khi bị bắn hạ cho thấy nó không bị hỏng hóc quá nặng.
Ảnh: Magach 7C (Nguồn: thechive.com)
T-72 bất tử
Phân khúc của các nhà sản xuất Nga cũng không hề nhỏ. Thậm chí, nếu không tính đến các loại xe tăng T-54/55 với 50.000 chiếc đã được sản xuất, nhiều nhất trong lịch sử ngành chế tạo xe tăng, thì thị trường nâng cấp gần 30 nghìn chiếc xe tăng T-72 được sản xuất trong giai đoạn 1970-1990 có thể nói là khá lớn.
Một phần thị trường này đã được công ty "Uralvagonzavod", doanh nghiệp đứng đầu trong dịch vụ nâng cấp hàng loạt các xe tăng T-72B của quân đội Nga thành phiên bản T-72B3, tuy nhiên những nhà sản xuất khác cũng quan tâm tới thị phần này.
Các đối tác cũ của Liên Xô trong Hiệp định Warsaw cũng đưa ra những phương án nâng cấp của mình – từ Ba Lan cho tới các nước cộng hoà thuộc Nam Tư cũ, cũng như các nước cộng hoà Liên Xô cũ.
Hoạt động nâng cấp tập trung chủ yếu vào những hướng sau: Tăng cường hệ thống bọc thép bằng việc bổ sung thêm các miếng chống đạn ở phần mũi của xe tăng và các phiên bản phòng vệ năng động kiểu "Kontact-5" hoặc "Relikt", nâng cấp hệ thống điều khiển hoả lực, lắp đặt các ống ngắm hiện đại, trong hàng loạt trường hợp – lắp đặt thêm các vũ khí điều khiển từ xa.
Trong số những phương án đáng chú ý của các gói nâng cấp T-72 có thể kể đến chiếc xe tăng được "Uralvagonzavod" trình làng vào năm 2013 với "bộ cánh" để phục vụ các nhiệm vụ chiến đấu trong thành phố.
Phiên bản này khác nhiều so với phiên bản cơ sở bởi hệ thống bọc thép được tăng cường, cụ thể như: Lớp chống đạn bổ sung cho sườn xe và phần mũi của tháp pháo, lưỡi ủi phía trước để san bằng các đống đổ nát, súng phòng không được tăng cường khả năng chống đạn và hệ thống điều khiển hỏa lực được hoàn thiện.
Sự hiện diện của chiếc xe tăng này rất cần thiết trong bối cảnh cuộc chiến tại Syria, nơi mà các xe tăng được sử dụng tích cực như phương tiện hỗ trợ bộ binh trong việc truy quét quân khủng bố ở các thành phố.
T-72 phiên bản cơ sở chứng tỏ được khả năng sinh tồn cao, và việc nâng cấp sẽ giúp các xe tăng này tăng hiệu quả đáng kể trong những điều kiện thành phố không thuận lợi đối với các loại xe thiết giáp.
Phương án nâng cấp mang tính đột phá hơn của T-72 - đó là biến cỗ máy này thành xe chiến đấu trợ tăng (BMPT). Công tác nghiên cứu theo xu hướng này đã được thực hiện từ những năm 1990.
Xe chiến đấu trợ tăng BMPT-72.
Theo ý kiến của một số chuyên gia, các cỗ máy kiểu này thực hiện phần lớn các chức năng tiêu diệt những mục tiêu nguy hiểm đối với xe tăng. Những con át chủ bài của BMPT – hệ thống điều khiển hỏa lực tiên tiến và tính đa năng cao.
Trong số những phương án nâng cấp của nước ngoài phải kể đến gói M-84D, được xây dựng trên cơ sở chiếc xe tăng M-84 của Nam Tư (phiên bản sao chép "chui" từ chiếc T-72M). Phiên bản này khác với phiên bản cơ sở bởi mức độ bảo vệ nâng cao, động cơ có công suất mạnh hơn và hệ thống điều khiển hỏa lực được hoàn thiện.
M-84D được coi là một trong những phiên bản nâng cấp thành công nhất của T-72, tuy nhiên, chiếc xe tăng này không được đưa vào sản xuất hàng loạt.
Trong số các nước cộng hòa hậu Xô Viết, có thể kể đến Kazakstan với phương án nâng cấp mang tên "Shygys" (Phương Đông). Nhưng chiếc xe tăng với mức độ phòng vệ tăng cường này hiện vẫn chưa được đưa vào sản xuất hàng loạt.
Những phương án nâng cấp xe tăng cũ các loại sẽ vẫn tiếp tục được đưa ra trong tương lai – giá thành và thời gian chế tạo các xe tăng thế hệ mới gần như không cho phép những quốc gia chưa sẵn sàng bỏ ra 5-6 triệu USD hoặc hơn cho mỗi chiếc xe tăng này các phương án khác để hoàn thiện lực lượng xe tăng của mình.
Và kể cả những nước đang nghiên cứu và chế tạo thiết bị quân sự thế hệ mới, bao gồm cả Nga với mẫu mới T-14 "Armata" và các loại xe chiến đấu trên cơ sở khung T-14 sẽ bỏ ra một thời gian dài để thay thế phần lớn các lực lượng xe tăng của mình.
Kết quả rất khó lường: Chúng ta sẽ còn gặp nhiều chiếc xe tăng từ thời kỳ Chiến tranh Lạnh vẫn còn được sử dụng dù phiên bản đầu tiên được xuất xưởng cách đây cả trăm năm. Chúng ta hiện giờ không thể biết được chiếc xe tăng "T-72B15M6" sẽ được trang bị vũ khí gì và được bảo vệ như thế nào trong tương lai.
Theo Topwar.ru.