Hạ Chí là ngày dài nhất trong năm do Trái đất có tổng diện tích chiếu sáng lớn nhất.
Hạ chí là một thời điểm, không phải một ngày
Ông Đặng Vũ Tuấn Sơn, Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam cho biết, Hạ chí không phải một ngày mà là một thời điểm. Hạ chí đối với Bắc bán cầu thời điểm mà hướng Bắc của trục Trái đất hướng về phía Mặt trời nhiều nhất, hay nói dễ hiểu hơn là Bắc bán cầu có hướng nghiêng về phía Mặt trời nhiều nhất.
Vào ngày này ánh sáng từ Mặt trời chiếu vuông góc với chí tuyến Bắc của Trái đất - hay chính xác hơn thì những người đứng ở chí tuyến Bắc sẽ thấy Mặt trời ở trên đỉnh đầu (thiên đỉnh) của mình vào giữa trưa.
Do có tổng diện tích được chiếu sáng cùng lúc là lớn nhất trong năm, vào thời điểm này, ngày là dài nhất và đêm là ngắn nhất ở Bắc bán cầu và ngược lại đối với Nam bán cầu (với Nam bán cầu thì lúc này là Đông chí).
Như trên đã nói, Hạ chí không phải một ngày, mà là một thời điểm cụ thể. Việc hàng năm người ta gọi ngày nào đó là Hạ chí chẳng qua vì thời điểm Hạ chí rơi vào ngày đó trong năm. Trong khi đó, các địa điểm khác nhau trên thế giới lại có sự chênh lệch về múi giờ, trong khi một nơi này đang là tối hôm trước thì ở một nơi khác đã có thể là sáng hoặc trưa của hôm sau.
Thời điểm Hạ chí là duy nhất, nó tương ứng với các giờ khác nhau ở mỗi địa điểm và do đó tương ứng với ngày cũng khác nhau. Tuy nhiên, ở những địa điểm lệch về phía Đông nhiều hơn thì sự lệch múi giờ sẽ dẫn tới lệch về ngày.
Hạ chí không rơi vào cùng thời điểm ở các năm khác nhau. Vì bản thân chu kỳ của Trái đất quanh Mặt trời không tròn ngày - cụ thể là không phải đúng 365 mà là ~365,2422 ngày (do đó mới cần có những năm nhuận 366 ngày để bù vào phần thừa đó), đồng thời bản thân trục Trái đất vẫn có dao động theo thời gian, nên Hạ chí (cũng như Đông chí, Xuân phân và Thu phân) không phải một thời điểm cố định ở mọi năm mà có dao động. Vì vậy ở cùng một địa điểm, Hạ chí có thể rơi vào 21 hoặc 22 tháng 6 tùy theo mỗi năm chứ không phải luôn là cùng ngày.
Khi Hạ chí bắt đầu, bán cầu Bắc nghiêng hẳn về phía Mặt trời 23,5 độ nên lượng ánh sáng ở đây nhận được sẽ rất nhiều, dẫn đến việc thời gian ban ngày trong tiết khí này sẽ lớn nhất trong năm, ngày dài hơn đêm, trời lâu tối và nhanh sáng. Thậm chí thời gian ban ngày có thể dài đến mức một số thành phố ở Bắc Âu có hiện tượng "đêm trắng", tức là không hề xuất hiện ban đêm.
Đặc điểm của ngày Hạ chí
Ngày Hạ chí đánh dấu điểm cao nhất của Mặt trời nhưng không phải là ngày nhiệt độ cao nhất do nhiệt độ ở đại dương bắt đầu giảm dần. Đến giữa tháng sáu, các đại dương ở Bắc bán cầu vẫn giữ được nhiệt độ "mát" từ mùa đông năm ngoái.
Ngày chí diễn ra hai lần trong năm, một vào mùa hè được gọi là ngày Hạ chí - tháng 6, và một vào mùa đông được gọi là ngày Đông chí - tháng 12. Ngày Hạ chí thì Mặt trời nằm cao nhất về hướng Bắc, ngày Đông chí thì Mặt trời nằm cao nhất về hướng Nam.
Đây là ngày mà toàn bộ Bắc bán cầu sẽ nghiêng về phía Mặt trời nên thời tiết được cho là nóng nhất trong năm. Gió Tín phong và gió Mậu dịch hoạt động mạnh mẽ trên biển nên thường tạo nên sự ngưng tụ của hơi nước, dẫn đến mưa lớn kéo dài, bão lũ, thiên tai…
Tiết Hạ chí có nhiệt độ nóng ẩm, tạo điều kiện cho các loài động thực vật phát triển, nguồn thức ăn dồi dào. Hạ chí là thời điểm cây trồng phát triển mạnh mẽ, mùa màng cũng cho thu hoạch. Tuy nhiên, đây cũng là thời điểm vi sinh vật sinh sôi mạnh, có thể gây hại khá lớn cho con người.
Thời tiết thay đổi thất thường dễ khiến chúng ta nhiễm các bệnh như cảm cúm, say nắng, cảm lạnh, sốt xuất huyết, sốt rét…
Mặc dù đem đến một số ý nghĩa tiêu cực, nhưng Hạ chí vẫn là một trong số những ngày được đông đảo người dân trên toàn thế giới chào đón và ăn mừng. Đây cũng là thời điểm diễn ra nhiều lễ hội. Tại Việt Nam, nhiều lễ hội ăn mừng cũng được diễn ra trên khắp các vùng miền đất nước để cầu mong sự may mắn và mùa màng bội thu.