Để hiểu rõ hơn về ô nhiễm nguồn nước do dầu nhớt, các chất nào có trong dầu nhớt cũng có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, phóng viên Suckhoedoisong.vn đã có buổi phỏng vấn TS. Nguyễn Hồng Vũ, Viện Nghiên cứu ung thư, City of Hope, California, USA, Cố vấn khoa học tổ chức ung thư Ruy Băng Tím.
PV: Thưa TS. Nguyễn Hồng Vũ, thời gian qua trên mạng xã hội nhiều người biết đến anh với rất nhiều những ý kiến, kiến nghị những vấn đề liên quan đến sức khỏe y tế và môi trường, do vậy chúng tôi muốn hỏi ý kiến của anh về tình hình ô nhiễm nước ở Hà Nội, vì sao nói ô nhiễm dầu nhớt là một loại ô nhiễm tồi tệ nhất?
TS. Nguyễn Hồng Vũ: Để nói về loại ô nhiễm dầu nhớt người ta thường sử dụng từ chuyên môn là Total Petroleum Hydrocarbons (TPH), có nghĩa là “tổng các chất Hydrocarbon có trong dầu”. Dầu nhớt không phải là một chất mà là một hỗn hợp bao gồm hàng trăm chất khác nhau bao gồm các chất vòng thơm, các chất mạch thẳng ngắn hoặc dài, v.v…
Các chất nhẹ hơn nước thì nổi phía trên tạo thành lớp màn trên bề mặt, các chất nặng hơn nước thì chìm xuống dưới tích tụ trong trầm tích dưới đáy, có thể ảnh hưởng đến cá và sinh vật ăn đáy. Vì thế, việc tẩy rửa ô nhiễm dầu là một việc làm không dễ dàng, tốn nhiều thời gian và tiền bạc.
Ngoài ra, dầu đã qua sử dụng trong máy móc, xe cộ còn có thể chứa các kim loại nặng như kẽm, chì và cadmium!
PV: Vậy, các chất ô nhiễm từ dầu nhớt nhiễm vào cơ thể theo cơ chế nào?
TS. Nguyễn Hồng Vũ: Các chất trong dầu nhớt có thể nhiễm vào cơ thể nhanh qua 2 đường chính là thở và ăn uống. Qua các con đường này, các chất ô nhiễm vào máu rất nhanh. Theo máu một số hợp chất trong dầu nhớt được phân bố khắp cơ thể và nhanh chóng phân hủy thành các hóa chất khác có độ độc cao hơn hoặc thấp hơn! Bên cạnh đó, có một số chất khó phân hủy hơn có thể tích lũy tại các mô trong cơ thể.
Ngoài ra, các chất trên còn có thể nhiễm qua đường da khi tiếp xúc trực tiếp, tuy nhiên chậm hơn so với hai đường thở và ăn uống.
PV: Vậy nếu không may bị nhiễm các chất độc nói trên thì việc đào thải sẽ được thực hiện như thế nào thưa TS?
TS. Nguyễn Hồng Vũ: Việc đào thải các chất này chủ yếu là dựa vào khả năng tự đào thải của cơ thể qua đường nước tiểu. Người đã uống các nguồn nước ô nhiễm trên nên ngừng ngay và uống nước sạch để tăng cường việc đào thải ra ngoài. Nếu có những biểu hiện bất thường sau khi uống nước ô nhiễm thì nên đi đến các cơ sở y tế để điều trị triệu chứng kịp thời.
PV: Ngoài Styrene là chất được phát hiện trong nước sinh hoạt đã được công bố thì cụ thể trong dầu nhớt còn có các chất nào khác mà cũng gây nguy hại cho sức khỏe con người nếu không may uống, ăn phải . Và Việc bị nhiễm các chất này có ảnh hưởng như thế nào với sức khỏe thưa anh?
TS. Nguyễn Hồng Vũ: Như tôi đã nói ở trên, dầu nhớt ô nhiễm chứa hàng trăm các loại chất khác nhau với các đặc điểm hóa tính, lý tính và độc tính riêng biệt. Điển hình như các hợp chất nhỏ như benzen, toluene và xylene có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương của con người. Nếu tiếp xúc trong một thời gian dài, tổn thương vĩnh viễn cho hệ thống thần kinh trung ương có thể xảy ra. Nếu phơi nhiễm đủ cao có thể dẫn đến chết người.
Nếu không may nuốt một số sản phẩm dầu mỏ như xăng và dầu hỏa sẽ gây kích ứng da, mắt, cổ họng và dạ dày, suy nhược hệ thống thần kinh trung ương, khó thở và viêm phổi. Một số các hợp chất cũng có thể ảnh hưởng đến máu, hệ thống miễn dịch, gan, lá lách, thận, thai nhi đang phát triển.
Bên cạnh đó, trong dầu nhớt còn chứa nhiều chất đã được chứng minh có khả năng làm tăng nguy cơ ung thư như BENZEN đã được chứng minh là gây ung thư (bệnh bạch cầu) ở người và được cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) phân loại chất độc gây ung thư thuộc nhóm 1. Hợp chất khác như BENZO(A)PYREN được coi là có thể gây ung thư cho người trong nhóm 2A.
Ngoài ra, trong dầu nhớt còn có hợp chất n-hexane có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương theo một cách khác, gây ra một rối loạn thần kinh gọi là "bệnh thần kinh ngoại biên" (peripheral neuropathy) đặc trưng bởi tê ở bàn chân và chân, trong trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến tê liệt.
Do trong dầu nhớt ô nhiễm chứa đến hàng trăm các loại chất khác nhau, các hợp chất khác nhau nên mức ảnh hưởng đến cơ thể theo những cách khác nhau và mức ảnh hưởng tới sức khỏe cũng phụ thuộc vào các yếu tố như: Loại hợp chất hóa học có trong thành phần ô nhiễm; Thời gian tiếp xúc; Lượng hóa chất tiếp xúc.
PV: Như vậy, có thể nói, nếu uống phải các chất có trong dầu nhớt sẽ rất nguy hiểm, vậy hiện nay đã có xét nghiệm y tế để kiểm tra liệu mình có nhiễm các chất từ dầu nhớt hay chưa?
TS. Nguyễn Hồng Vũ: Do trong dầu nhớt có quá nhiều chất nên hiện nay không có xét nghiệm y tế nào cho thấy ai đó nhiễm tổng lượng dầu nhớt hay chưa. Tuy nhiên, có các phương pháp để xác định xem một người nào đó có tiếp xúc với một số hợp chất, hoặc sản phẩm có trong dầu nhớt hay không. Ví dụ, n-hexane có thể được đo trong nước tiểu. Benzen có thể được đo trong không khí thở ra và một chất chuyển hóa của benzen, phenol, có thể được đo trong nước tiểu.
Ô nhiễm dầu nhớt trong nước là một loại ô nhiễm rất nguy hiểm và phức tạp. Nếu việc ô nhiễm này đã xảy ra ở nguồn nước dùng để cung cấp nước sạch cho người dân sử dụng thì cần phải nhìn nhận vấn đề thật nghiêm túc, và xử lý thật cẩn thận nếu không thì hậu quả xấu đến sức khỏe của người dân sẽ là khôn lường.
PV: Vậy với tình trạng nước được xác định có nhớt dầu mỡ thì người dân cần phải làm gì để bảo vệ sức khỏe cho chính mình và gia đình?
TS. Nguyễn Hồng Vũ: Tạm thời người dân không nên dùng nước này để uống, rửa rau hoặc vo gạo và không để nước tiếp xúc trực tiếp đến đồ ăn.
Cơ quan chức năng có trách nhiệm và thẩm quyền cần xác định loại và nguồn hóa chất nhiễm trong nước và có biện pháp xử lý kịp thời để loại các yếu tố gây ô nhiễm.
PV: Trân trọng cảm ơn anh!