Quyết định dự kiến được áp dụng ngay ngày 22/4, đánh dấu lần đầu tiên Mỹ áp dụng các lệnh trừng phạt đối với một đơn vị của quân đội Israel và sẽ làm căng thẳng hơn nữa mối quan hệ giữa hai đồng minh, vốn đã ngày càng căng thẳng trong cuộc xung đột của Israel tại Gaza.
Trong khi giới chức Mỹ từ chối chỉ ra đơn vị dự kiến sẽ bị trừng phạt, các nhà lãnh đạo Israel và truyền thông địa phương đã xác định đó là Netzah Yehuada – một tiểu đoàn bộ binh được thành lập vào thế kỷ trước nhằm tập hợp những người đàn ông Do Thái giáo Chính thống vào quân đội. Những người này được miễn trừ khỏi những nghĩa vụ bắt buộc.
Thủ tướng Benjamin Netanyahu. Ảnh: The Times of Israel
Các nhà lãnh đạo Israel lên án quyết định được cho là không công bằng này, đặc biệt trong bối cảnh Israel đang tham gia vào cuộc xung đột và tuyên bố sẽ phản đối lệnh trừng phạt này.
Thủ tướng Benjamin Netanyahu cho biết “nếu bất cứ ai nghĩ rằng có thể áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với một đơn vị trong IDF, tôi sẽ chiến đấu đến cùng bằng tất cả sức lực của mình”.
Tiểu đoàn Netzah Yehuda, hay Judea Forever, trong lịch sử ở trụ sở tại khu Bờ Tây bị chiếm đóng và một số thành viên của lực lượng này có liên quan đến việc lạm dụng người Palestine. Tuy vậy, Netzah Yehuda chỉ chiếm một phần nhỏ trong sự hiện diện quân sự của Israel trong lãnh thổ này.
Tiểu đoàn này đã bị Mỹ chỉ trích nặng nề vào năm 2022, khi một người đàn ông Mỹ gốc Palestine được tìm thấy đã chết sau khi bị giam giữ tại một trạm kiểm soát ở khu Bờ Tây.
Cuộc khám nghiệm tử thi cho thấy ông Omar Assad 78 tuổi có các tình trạng sức khoẻ tiềm ẩn, nhưng đã bị một cơ đau tim do “tác động bạo lực từ bên ngoài” gây ra.
Các bác sĩ cũng đã tìm thấy những vết bầm tím trên đầu ông Assad, vết đỏ trên cổ tay do bị trói và chảy máu ở mí mắt do bị bịt mắt chặt. Một cuộc điều tra quân sự cho thấy các binh sĩ Israel cho rằng ông Assad đang ngủ khi những người này cắt đứt dây cáp trói tay. Họ đã không đề nghị sự trợ giúp y tế và rời khỏi hiện trường mà không kiểm tra xe liệu ông Assad còn sống hay không.
Sau sự phản đối kịch liệt từ Chính phủ Mỹ, quân đội Israel tuyên bố vụ việc “là một sự kiện nghiêm trọng và đáng tiếc, xảy ra do sự thất bại về mặt đạo đức và việc ra quyết định yếu kém từ những người lính”. Israel cũng cho biết một sĩ quan đã bị khiển trách và hai sĩ quan khác được chỉ định cho các vai trò trò không chỉ huy.
Tuy vậy, quân đội nước này đã quyết định từ chối việc truy tố hình sự và cho rằng các nhà điều tra quân sự không thể liên kế trực tiếp hành động của các binh sĩ với cái chết của công dân Mỹ.
Các tổ chức nhân quyền từ lâu đã tranh cãi về việc Israel hiếm khi buộc tội bất cứ binh sĩ nào về cái chết của người Palestine.
Giữa những sự tranh cãi với Mỹ, Israel đã chuyển Netzah Yehuda ra khỏi khu Bờ Tây vào cuối năm 2022 cũng như chỉ định tiểu đoàn này cho miền Bắc Israel. Tiểu đoàn đã được chuyển tới biên giới phía Nam với Gaza sau khi cuộc tấn công ngày 7/10 của Hamas đã châm ngòi cho cuộc xung đột đang diễn ra.
Trong một tuyên bố ngày 21/4, quân đội Israel cho biết các binh sĩ Netzah Yehuda “hiện đang tham gia vào những nỗ lực trong cuộc xung đột tại Dải Gaza”.
“Tiểu đoàn đang tiến hành các chiến dịch một cách chuyên nghiệp và quả cảm theo Quy tắc Đạo đức của IDF với cam kết đầy đủ đối với luật pháp quốc tế”, quân đội Israel cho biết thêm và tuyên bố nếu đơn vị này bị trừng phạt, “hậu quả sẽ được xem xét”.
Ngoại trưởng Antony Blinken ngày 19/4 đã đưa ra quyết định xem xét các các cáo buộc về việc một số đơn vị quân đội Mỹ đã vi phạm các điều kiện được nêu trong luật Leahy để nhận được sự hỗ trợ của Mỹ và những hành vi này sẽ sớm được công khai.
Nhà Trắng đã từ chối đưa ra bất cứ bình luận nào về tuyên bố của ông Blinken.
Cựu Tư lệnh quân đội, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và là thành viên hiện tại của Nội các chiến tranh Israel Benny Gantz cho biết vào ngày 21/4 ông đã nói chuyện với Ngoại trưởng Blinken về quyết định trừng phạt dự kiến này là một “sai lầm” vì nó sẽ làm tổn hại đến tính hợp pháp quốc tế của Israel trong gian diễn ra cuộc xung đột và vì hệ thống tư pháp của Israel “mạnh mẽ và độc lập”.
Bộ trưởng Quốc phòng Israel Yoav Gallant, một thành viên của Nội các chiến tranh, ông cũng đã gửi một thông điệp tương tự đến Đại sứ Mỹ tại Israel Jack Lew, và đã lên kế hoạch nói chuyện với Ngoại trưởng Blinken với hi vọng có thể ngăn chặn quyết định dự kiến. Theo ông Gallant, việc trừng pháp tiểu đoàn Netzah Yehuda có thể phủ bóng đen lên toàn bộ quân đội Israel. “Đó không phải là cách cư xở với đối tác và bạn bè”, ông Gallant nói thêm.
Hai quan chức Mỹ cho biết thông báo của nước này có thể đến sớm nhất vào ngày 22/4.
Giới chức Israel cho biết có khoảng 5 đơn vị Israel đã bị điều tra và tất cả trừ một đơn vị đã được phát hiện là có các hành động khắc phục vi phạm. Luật Leahy, được đặt tên theo cựu Thượng Nghị sĩ Patrick Leahy, cấm viện trợ của Mỹ đến các đơn vị quân đội nước ngoài đã vi phạm nhân quyền.
Một binh sĩ dự bị của tiểu đoàn Netzah Yehuda, Trung sĩ Thiếu tá Nadav Nissim Miranda cho biết cái chết của ông Assad là “một sự cố đáng tiếc” nhưng cũng là một sai lầm. Đồng thời cho rằng việc nhằm mục tiêu vào tiểu đoàn này sẽ làm tổn thương những nỗ lực khuyến khích những người theo tôn giáo nhập ngũ.
Nhưng theo Yesh Din, nhóm vận động pháp lý của Israel, vụ việc này không phải là cá biệt. Tổ chức này cho biết cứ 5 binh sĩ bị kết tội làm tổn hại đến người Palestine hoặc tài sản của họ kể từ năm 2010 thì có 1 người đến từ Netzah Yehuda, khiến lực lượng này trở thành đơn vị có tỉ lệ kết án cao nhất cho những trường hợp như này.
Bên cạnh đó, đánh giá của Mỹ đã được đưa ra trước cuộc xung đột với Hamas và không liên quan tới các hành động gần đây của Israel bên trong hoặc khu Bờ Tây – nơi có bạo lực gia tăng mạnh mẽ kể từ khi xung đột tại Gaza nổ ra. Mỹ gần đây cũng đã áp lệnh trừng phạt đối với những người định cư có hành vi bạo lực.
Gadi Shamni, một vị tướng đã nghỉ hưu và từng chỉ huy quân đội tại khi Bờ Tây, cho biết một vấn đề chính với đơn vị này là theo truyền thống được giao cho khu Bờ Tây. Bạo lực giữa quân đội - người Palestine và những người định cư – người Palestine đã gia tăng tại đây trong những năm gần đây. Ngược lại, ông Shamni cũng cho biết các đơn vị khác thường xuyên luân chuyển ra vào khu vực này.
Theo ông Shamni, việc tiếp xúc và bạo lực không ngừng đã gây ra sự mệt mỏi trong quân đội. Tuy nhiên, việc trừng phạt toàn bộ đơn vị là một hành động đầy khuôn mẫu và sẽ tốt hơn nếu nhắm mục tiêu vào các cá nhân hay chỉ huy cụ thể.
Tuy vậy, ông Ori Givati, Giám đốc vận động hành lang tại Breaking the Slilence, một nhóm cựu binh chiến đấu của Israel đã chỉ trích sự kiểm soát của Israel đồng thời cho biết các vấn đề tại đây sâu sắc hơn nhiều so với bất cứ đơn vị cụ thể nào.
Theo ông Givati, sự lạm dụng quyền lực của những người lính đối với người Palestine là có hệ thống và việc thiếu hậu quả đối với những hành vi sai trái đang thúc đẩy những sự cố như cái chết của Assad.
Những người theo đường lối cứng rắn của Israel đã chỉ trích quyết định dự kiến của Mỹ. Bộ trưởng An ninh Quốc gia Israel Itamar Ben-Gvir cho biết Mỹ đã vượt qua "lằn ranh đỏ" và Tally Gotliv, một thành viên của đảng Likud của Thủ tướng Netanyahu đã cáo buộc Mỹ đang chống lại chủ nghĩa bài Do Thái.
Nhưng ngay cả người đứng đầu phe đối lập, cựu Thủ tướng Yair Lapid, cũngđã phản đối động thái này.
Ông Yair Lapid cho rằng các biện pháp trừng phạt dự kiến là "một sai lầm và phải hành động để hủy bỏ” cũng như lưu ý rằng "nguồn gốc của vấn đề không phải ở cấp độ quân sự mà là ở cấp độ chính trị."