Cách đây 112 năm, vào ngày 19-3-1906, theo Sắc lệnh của Sa hoàng Nicholas II, trong bảng phân loại các tàu của Hải quân có thêm tên một lớp tàu chiến mới-tàu ngầm. Theo đó, 20 chiếc tàu ngầm loại Trout, Killer Whale, Som và Sturgeon đã gia nhập vào thành phần chiến đấu của Hạm đội Đế quốc Nga.
Năm nay, Ngày thủy thủ-tàu ngầm được tổ chức tại Nga trong điều kiện đổi mới kỹ thuật tàu ngầm và tăng cường công tác huấn luyện chiến đấu cho thủy thủ nhân kỷ niệm 60 năm Ngày Hạm đội tàu ngầm hạt nhân (17-12-1958/17-12-2018).
Chuyện viễn tưởng có thật
Ngày 1-3 vừa qua, trong Thông điệp Liên bang năm 2018, khi nói về các siêu vũ khí, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã cho biết một số thông tin về thiết bị lặn không người lái.
“Nga đang phát triển các thiết bị lặn không người lái có khả năng di chuyển ở độ sâu lớn, rất lớn và hoạt động ở phạm vi liên lục địa với tốc độ vượt tốc độ của các loại tàu ngầm, ngư lôi và tàu nổi cao tốc”, Tổng Tư lệnh tối cao các Lực lượng vũ trang Nga Vladimir Putin tuyên bố.
Theo ông Vladimir Putin, thiết bị lặn không người lái này có thể được trang bị cả đầu đạn thông thường và hạt nhân, cho phép tấn công nhiều loại mục tiêu, bao gồm nhóm tàu sân bay và cơ sở hạ tầng ven biển.
Cùng ngày, Tư lệnh Hải quân Nga, Đô đốc Vladimir Korolev cho biết: "Hiện nay, các xí nghiệp thuộc Tổ hợp công nghiệp-quốc phòng Nga đang nghiên cứu tạo ra một hệ thống đa nhiệm ở đại dương, bao gồm cả tàu ngầm nguyên tử được trang bị các phương tiện dưới nước tự hành, có thể lặn sâu xuống đáy biển và bí mật tiến gần đến mục tiêu".
Sáu thập kỷ phát triển tàu ngầm hạt nhân
Tàu ngầm hạt nhân đầu tiên của Liên Xô thuộc Đề án 627 K-3 Leninsky Komsomol được chế tạo tại Nhà máy Severodvinsk số 402 (ngày nay là Nhà máy đóng tàu phương Bắc Sevmash thuộc Tập đoàn Đóng tàu Thống nhất) trong vòng 3 năm. Ngày 4-7-1958, tàu ngầm hạt nhân K-3 Leninsky Komsomol đã được vận hành với lò phản ứng hạt nhân.
Ngày 17-12-1958, tàu ngầm hạt nhân Leninsky Komsomol được đưa vào biên chế Hải quân. Hiện nay, ngày 17-12 được coi là ngày kỷ niệm Hạm đội tàu ngầm nguyên tử Nga. Tàu ngầm hạt nhân K-3 Leninsky Komsomol đã đánh dấu sự khởi đầu cho kỷ nguyên mới trong sự phát triển của Hải quân và ngành công nghiệp đóng tàu Nga.
Trước năm 1961, 4 tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa và 5 tàu ngầm hạt nhân mang ngư lôi thế hệ đầu tiên đã hoạt động trong thành phần chiến đấu của Hải quân Liên Xô.
Vài năm trở lại đây, các tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa chiến lược mới nhất Đề án 955 Borey (gồm các tàu Alexander Nevsky, Vladimir Monomakh, Yury Dolgoruky) và tàu ngầm hạt nhân đa nhiệm Severodvinsk Đề án 885 Yasen đã gia nhập thành phần lực lượng tàu ngầm của Hải quân Nga.
Theo chương trình vũ khí quốc gia đến năm 2020 đang được thực hiện, có 8 tàu ngầm lớp Borey và 7 tàu lớp Yasen cần được chế tạo và bàn giao cho Hải quân Nga.
Hiện nay, Nhà máy đóng tàu Sevmash đang triển khai công tác chế tạo các tàu ngầm hạt nhân phiên bản cải tiến lớp Borey-A gồm: Hoàng tử Oleg; Đại nguyên soái Suvorov; Alexander Đại đế III và Hoàng tử Pozharsky.
Tư lệnh Hải quân Nga, Đô đốc Vladimir Korolev gọi các tàu ngầm lớp Borey-A, có khả năng mang theo 16 quả tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) R-30 Bulava, là tương lai của lực lượng hạt nhân chiến lược Nga.
Nhà máy đóng tàu Sevmash cũng đang đóng các tàu ngầm hạt nhân đa nhiệm lớp Yasen-M. Tàu ngầm Kazan - con tàu đầu tiên của Đề án Yasen-M đã được hạ thủy vào ngày 31-3-2017 và đang trải qua các đợt thử nghiệm cấp nhà máy.
Bốn tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa khác cùng loại (Novosibirsk, Krasnoyarsk, Arkhangelsk và Perm) hiện đang được đóng ở các giai đoạn khác nhau.
Tàu ngầm thế hệ thứ năm Husky
Cho đến nay, có rất ít thông tin về dự án tàu ngầm hạt nhân đa nhiệm thế hệ thứ năm lớp Husky do Cục chế tạo máy hàng hải St.Petersburg Malakhit phát triển. Được biết, tàu ngầm thế hệ mới này sẽ mang theo hệ thống tên lửa tấn công của tàu 3K-22 cùng với tên lửa hành trình siêu thanh 3M22 Zircon. Zircon có thể đạt vận tốc 5-10 Mach và có tầm bắn từ 300-500km.
Tháng 12-2017, Oleg Vlasov, người đứng đầu bộ phận robot của Văn phòng chế tạo máy hàng hải Malakhit chia sẻ với RIA Novosti rằng, thiết kế sơ bộ của tàu ngầm hạt nhân đa nhiệm thế hệ thứ năm lớp Husky đã sẵn sàng. Ông cũng nói thêm, dự kiến, tàu ngầm lớp Husky sẽ phục vụ Hải quân Nga trong 50 năm.
Theo tuyên bố trước đó của Phó tư lệnh Hải quân về vũ khí, Phó đô đốc Viktor Bursuk, tàu ngầm lớp Husky sẽ được đặt đóng trong khuôn khổ chương trình vũ khí quốc gia giai đoạn 2018-2025. Tàu ngầm thế hệ thứ năm lớp Husky được kỳ vọng sẽ trở thành người kế thừa cho tàu ngầm đa nhiệm Yasen.
Người khổng lồ Akula bị loại biên
RIA Novosti dẫn một nguồn tin trong ngành đóng tàu Nga cho biết, hai tàu ngầm thuộc Đề án 941 Akula là Arkhangelsk và Severstal sẽ được Tập đoàn Rosatom tái chế sau năm 2020. Theo nguồn tin này, do những tàu này không còn hữu ích để khai thác sử dụng nên sẽ bị loại biên khỏi Hải quân Nga.
Theo Chủ tịch Phong trào hỗ trợ hạm đội toàn Nga Mikhail Nenashev, các tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa hạng nặng chiến lược Đề án 941 Akula đã trở thành đỉnh cao của ngành công nghiệp đóng tàu Nga và là một ngôi trường đào tạo hiệu quả cho các thủy thủ tàu ngầm, nhưng hiện nay với sự phát triển công nghệ mới, các tàu ngầm thế hệ thứ tư lớp Borey sẽ thay thế chúng.
“Xét về hiệu quả và công nghệ mới, các tàu ngầm lớp Borey và tàu ngầm nguyên tử khác cần thiết cho việc bảo vệ nước Nga hơn so với các loại tàu ngầm phải tiến hành hiện đại hóa một cách đắt đỏ như tàu ngầm lớp Akula”, ông Mikhail Nenashev nhấn mạnh.
Ông Mikhail Nenashev cũng giải thích: “Xét về không gian trong tàu ngầm, những tàu ngầm mới có thể được trang bị nhiều vũ khí và trang thiết bị hơn so với những tàu ngầm thế hệ cũ”.
“Hố đen đại dương” cho Hạm đội Thái Bình Dương
Ngày 28-7-2017, Xưởng đóng tàu Admiralty ở St.Petersburg đã bắt tay vào chế tạo 2 chiếc tàu ngầm điện-diesel đầu tiên Đề án 636.3 lớp Varshavyanka dành cho Hạm đội Thái Bình Dương mang tên Petropavlovsk-Kamchatsky và Volkhov.
Theo chỉ huy Hạm đội Thái Bình Dương, sau các tàu ngầm hiện đại Đề án 955 Alexander Nevsky và Vladimir Monomakh, các thủy thủ Hạm đội này sẽ sắp được làm quen với các tàu ngầm điện- diesel mới nhất thuộc Đề án 636.3 được trang bị tên lửa hành trình Kalibr.
Trong 5 năm tới, Hạm đội Thái Bình Dương sẽ nhận tất cả 6 chiếc tàu ngầm Đề án 636.3. Chiếc đầu tiên sẽ gia nhập thành phần lực lượng tàu ngầm của Hạm đội này vào năm 2019.
Tàu ngầm điện- diesel Đề án 636.3 lớp Varshavyanka thuộc thế hệ tàu ngầm phi hạt nhân thứ ba. Các tàu này có lượng giãn nước 4.000 tấn, tốc độ di chuyển dưới mặt nước 20 hải lý, có thể lặn ở độ sâu 300m. Các tàu ngầm Đề án 636.3 cải tiến sẽ có hiệu quả chiến đấu cao.
Hệ thống đẩy không khí độc lập phi hạt nhân
Phó tư lệnh Hải quân Nga về vũ khí Viktor Bursuk cho biết, các tàu ngầm diesel-điện lớp Lada sẽ trở thành dự án chủ lực của Nga trong công cuộc phát triển lực lượng tàu ngầm phi hạt nhân. Ông Viktor Bursuk cho biết thêm, tàu ngầm lớp Lada sẽ được chế tạo với số lượng lớn và được trang bị hệ thống đẩy không khí độc lập.
Trong khi đó, ông Alexander Buzakov, Tổng giám đốc Xưởng đóng tàu Admiralty ở St.Petersburg - nơi chế tạo các tàu ngầm Đề án 677 lớp Lada - tiết lộ rằng, hai chiếc tàu ngầm thứ tư và thứ năm thuộc Đề án này sẽ được đóng trong vòng 5 năm tới.
Theo Chủ tịch Phong trào hỗ trợ hạm đội toàn Nga Mikhail Nenashev, việc chế tạo số lượng lớn tàu ngầm diesel-điện Đề án 677 lớp Lada được trang bị hệ thống đẩy không khí độc lập sẽ là sự đáp trả của Nga trước việc Mỹ tăng cường phát triển vũ khí bình thường có độ chính xác cao.
“Nếu chúng ta xem xét công nghệ đẩy không khí độc lập của tàu ngầm từ góc độ địa chính trị thì các tàu ngầm diesel-điện mang tên lửa và ngư lôi sẽ là một trong những “vector” để phát triển vũ khí phi hạt nhân", ông Mikhail Nenashev nói.