Cha tôi mắc bệnh xơ gan do rượu và qua đời cách đây 4 năm. Chúng tôi đều ngạc nhiên dù biết ông nghiện rượu nặng suốt vài thập niên qua, đặc biệt là tôi - một cựu y tá đã cai rượu. Tôi nghĩ mình biết về gan hơn nhiều người khác. Tuy nhiên, vài tháng trước khi cha mất, tôi không biết cha mình đang vật lộn với bệnh xơ gan.
Ai cũng từng nghe qua về căn bệnh này, nhưng không nhiều người biết quá trình xơ gan diễn ra. 24 ngày là khoảng thời gian từ lúc ông nhập viện khi có triệu chứng đầu tiên cho đến lúc ông qua đời.
Tôi không lạ gì khi cha bị xơ gan, vì ông là người nghiện rượu nặng. Tuy nhiên, ông cha đã đi khám vài lần trước đó mà không bác sĩ nào phát hiện ra gan của ông đang có vấn đề.
Chuyện gì đã xảy ra? Xơ gan giai đoạn cuối diễn ra bất ngờ và nhanh đến vậy sao? Liệu có dấu hiệu nào khác cho thấy gan của ông đang hỏng không?
Hóa ra, những người nghiện rượu ít khi tiết lộ số lượng và tần suất uống rượu của mình cho bác sĩ. Đó là trường hợp của cha tôi. Dù mắc nhiều bệnh, ông ấy vẫn giữ thói quen uống rượu và không nói điều này cho bác sĩ.
Vấn đề ở chỗ, triệu chứng của tổn thương gan rất đa dạng, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Trừ khi bác sĩ biết bệnh nhân nghiện rượu, họ sẽ không phát hiện ra bệnh cho đến khi quá muộn.
Tổn thương gan có nhiều dầu hiệu, nhưng kỳ lạ thay, chúng lại không xuất hiện ở gan đầu tiên. Trên thực tế, nhiều triệu chứng xuất hiện ở các khu vực khác trong cơ thể. Nắm rõ các triệu chứng này sẽ giúp những người nghiện rượu và gia đình của họ hiểu rõ về nguy cơ mắc bệnh xơ gan.
Gan bình thường (trái) và xơ gan (phải)
Dấu hiệu về đường tiêu hóa
Gan đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa. Nó lọc các chất độc ra khỏi thức ăn, cũng như phân giải chất béo và glucose.
Khi chức năng gan giảm dần do tổn thương, hiệu quả tiêu hóa sẽ giảm theo. Thay vào đó, nó sẽ chuyển hướng năng lượng sang các chức năng quan trọng khác như chuyển hóa thuốc và lọc độc tố.
Điều này có nghĩa là các triệu chứng như đầy hơi, buồn nôn, nôn mửa, chướng khí và tiêu chảy sẽ gia tăng. Dần dần, việc ăn uống trở nên khó khăn hơn. Trong các giai đoạn sau này của bệnh xơ gan, các chất độc không được lọc và thải ra ngoài sẽ tích tụ ở mạch máu, gây cảm giác buồn nôn.
Dấu hiệu về khả năng nhận thức
Mặc dù triệu chứng bối rối và “sương mù não” thường xảy ra ở giai đoạn cuối của xơ gan, chúng có thể là những dấu hiệu sớm.
Gan chịu trách nhiệm lọc các tạp chất độc hại trong máu. Nó giúp điều tiết hormones, glucose trong máu và khả năng hấp thụ vitamin. Trong giai đoạn đầu của tổn thương gan, những quá trình này sẽ bị gián đoạn. Chúng sẽ ảnh hưởng tới não và hệ thần kinh của người bệnh.
Do đó, khi gan bắt đầu bị tổn thương, bạn sẽ cảm thấy mệt mỏi, bối rối, chậm chạp và lơ đãng. Bạn cũng sẽ gặp các vấn đề về trí nhớ.
Dấu hiệu về cơ thần kinh
Gan dự trữ các vitamin cần thiết cho sự hoạt động của các cơ quan và hệ thống trong cơ thể. Một trong số đó chính là vitamin B1, hay còn gọi là thiamine. Sự thiếu hụt loại vitamin đặc biệt này đã được ghi nhận ở các trường hợp nghiện rượu bị xơ gan và không xơ gan.
Không may là, đồ uống có cồn cản trở quá trình hấp thụ thiamine ở tụy. Dần dần, khi gan bị tổn thương, nó còn khả năng dự trữ đủ lượng thiamine cần thiết. Thiếu thiamine khiến những người nghiện rượu gặp nhiều vấn đề về thần kinh.
Thiếu hụt thiamine có thể gây ra các triệu chứng từ nhẹ đến nghiêm trọng, bao gồm bối rối, “sương mù não”, mất cân bằng, đau và tê tay, chân, yếu cơ, tim đập nhanh, đỏ mặt, mắt chuyển động không kiểm soát.
Sự thiếu hụt thiamine xảy ra ở hầu hết những người nghiện rượu. Do đó, gan cũng sẽ bị tổn hại cùng lúc.
Dấu hiệu về tim mạch
Việc uống bia rượu có thể gây giãn nở mạch máu, khiến mặt và tay bạn đỏ bừng lên. Dần dần, điều này có thể gây mẩn đỏ vĩnh viễn trên mặt. Mặc dù những người nghiện rượu thường mắc chứng mặt đỏ hoặc xuất hiện các vết mạch máu giống hình mạng nhện, chúng thường lành tính.
Tuy nhiên, u mạch máu hình mạng nhện thì khác. Chúng có hình tròn, một tâm điểm được gọi là dấu sao mạch đậm màu hơn các phần còn lại của vết thương. U mạch máu hình mạng nhện là một dấu hiệu của bệnh gan và có thể xuất hiện trong các giai đoạn đầu. Chúng thường tiến triển nghiêm trọng hơn, với số lượng vết thương tăng dần.
Bệnh u mạch máu hình mạng nhện là do lượng estrogen trong máu tăng lên. Khi gan bị tổn thương, nó không thể chuyển hóa đúng cách estrogen, khiến hormone này tích tụ trong cơ thể.
Nhiều phụ nữ mang thai hoặc uống thuốc ngừa thai có thể có vài khối u mạch máu hình mạng nhện. Tuy nhiên, ở bệnh nhân xơ gan do rượu, những tổn thương này xuất hiện nhiều hơn và thường đi kèm với tình trạng đỏ lòng bàn tay hoặc giãn tĩnh mạch thực quản.
Trên là một số dấu hiệu tổn thương gan do rượu có thể xảy ra ở các cơ quan khác ngoài gan. Việc biết những điều này là rất quan trọng, bởi đa số chúng ta đều không biết cách hoạt động và cảnh báo bệnh tật của gan.
Trong giai đoạn đầu của tổn thương, gan sẽ chưa có dấu hiệu đau hay sưng. Điều này ngược với các cơ quan khác như tim hay dạ dày - nơi các tổn thương sẽ gây đau đớn và các triệu chứng trực tiếp.
Khi gan bị tổn thương, các chức năng của nó sẽ bị gián đoạn, khiến cho các triệu chứng xuất hiện ở các bộ phận khác của cơ thể. Đó có thể là lý do tại sao hầu hết mọi người đều không biết mình có vấn đề về gan.
Không may là, những bệnh nhân nghiện rượu thường hiếm khi biết về những điều này. Trước hết, họ không hay tiết lộ thói quen uống rượu của mình cho bác sĩ. Kể cả có nói ra, những triệu chứng cũng phức tạp và lan rộng, khiến bệnh nhân bối rối.
Tôi viết bài này để giúp mọi người hiểu rõ hơn về bệnh xơ gan do rượu gây ra, để họ đưa ra những quyết định sáng suốt hơn với sức khỏe của mình.
Khó để biết rằng liệu cha tôi có thay đổi thói quen uống rượu của mình không nếu ông ấy biết về những triệu chứng mơ hồ và phức tạp của mình. Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng những thông tin này nhẽ ra có thể giúp ông hiểu rõ hơn về nguy cơ mắc bệnh.
Bài chia sẻ của Gillian May - một cựu y tá với 20 năm kinh nghiệm, từng làm việc tại Bệnh viện Lão khoa Baycrest và Trung tâm Cai nghiện và Sức khỏe tâm thần tại Canada. Hiện tại, cô đang là cây viết tự do chuyên về mảng lối sống và sức khỏe trên Medium.