Ở Việt Nam, nhiều bài thuốc quý giá có sẵn ngay trong vườn nhà mà không phải ai cũng biết đến hoặc biết cách sử dụng hiệu quả. Rễ cây đinh lăng là một ví dụ điển hình.
Thông thường, người Việt chỉ quen dùng lá đinh lăng để làm rau gia vị, có thể nấu canh cùng thịt, cá để bồi bổ cho sản phụ, người già hoặc những người vừa ốm dậy. Tuy nhiên, phần rễ đinh lăng có thể được dùng để chữa nhiều bệnh như ho, tắc tia sữa, làm lợi sữa và kiết lỵ.
Rễ đinh lăng còn được mệnh danh là "nhân sâm của người nghèo" nhờ những tác dụng chữa bệnh tuyệt vời.
Theo lương y đa khoa Bùi Đắc Sáng (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Hội Đông y Hà Nội), rễ đinh lăng trong Đông y có vị ngọt, hơi đắng, tính mát. Rễ cây này giúp thông huyết mạch, bồi bổ khí huyết, tăng cường sinh lực và sức dẻo dai. Đặc biệt, rễ đinh lăng chứa saponin – hợp chất có tác dụng tương tự nhân sâm.
Một số bài thuốc quý từ rễ đinh lăng do lương y Bùi Đắc Sáng chia sẻ
1. Bồi bổ cơ thể, tăng cường sinh lực
Nguyên liệu: Vỏ rễ củ đinh lăng (lượng đủ dùng).
Cách làm: Ngâm rễ đinh lăng với rượu. Uống với liều lượng phù hợp để tăng cường sức khỏe.
2. Tiêu thực, kích thích tiêu hóa
Nguyên liệu: 10g vỏ rễ đinh lăng, 200ml nước.
Cách làm: Đun sôi rễ đinh lăng với nước, sắc đến khi còn 150ml. Chia nước sắc thành 2-3 lần uống trong ngày.
3. Lợi sữa cho phụ nữ sau sinh
Nguyên liệu: 20g vỏ rễ đinh lăng, 3 lát gừng, 500ml nước.
Cách làm: Sắc rễ và gừng đến khi còn 250ml. Chia thành 2 lần uống trong ngày, dùng khi nước còn nóng. Uống liên tục trong 5 ngày để có hiệu quả.
4. Phòng chống đau dạ con sau sinh
Nguyên liệu: Rễ (bỏ lõi), cành, lá đinh lăng (lượng đủ dùng).
Cách làm: Sao vàng các nguyên liệu, sắc lấy nước uống thay trà.
5. Chữa ho, hen suyễn
Nguyên liệu: 10g rễ đinh lăng, 8g bách bộ, 9g vỏ rễ dâu, 6g xương bồ, 8g nghệ vàng, 8g đậu săn, 8g rau tần dày lá, 4g gừng khô.
Cách làm: Đun tất cả các nguyên liệu với 800ml nước, sắc còn 300ml. Chia nước sắc thành 2 lần uống trong ngày. Sử dụng liên tục trong 10 ngày.
6. Hỗ trợ điều trị phong thấp
Nguyên liệu: 20g rễ đinh lăng (bỏ lõi), 8g rễ cỏ xước, 8g thiên niên kiện, 8g hà thủ ô chế, 4g trần bì, 8g cối xay, 8g huyền rồng,4g quế chi.
Cách làm: Sắc các nguyên liệu với 800ml nước, đến khi còn 300ml. Chia làm 2 lần uống trong ngày, uống khi thuốc còn nóng. Dùng liên tục trong 10 ngày để đạt hiệu quả.
3 lưu ý cần nhớ khi sử dụng rễ đinh lăng làm thuốc
Theo lương y Bùi Đắc Sáng, rễ đinh lăng không có tác dụng "chữa bách bệnh" như nhiều người lầm tưởng, mà chỉ hỗ trợ điều trị một số bệnh nhất định. Việc sử dụng rễ đinh lăng làm thuốc cần tuân thủ đúng cách để tránh các tác dụng phụ.
Dưới đây là một số lưu ý quan trọng:
1. Rễ đinh lăng chứa Saponin, một chất có tính phá huyết, có thể làm vỡ hồng cầu nếu dùng không đúng cách. Chỉ nên sử dụng rễ đinh lăng khi thực sự cần thiết, với liều lượng và cách bào chế chính xác.
2. Không dùng quá liều. Sử dụng rễ đinh lăng quá liều có thể gây say thuốc, dẫn đến mệt mỏi, buồn nôn, tiêu chảy. Chỉ nên dùng rễ từ những cây có tuổi đời từ 3-5 năm trở lên, tránh sử dụng cây quá già cỗi vì dược tính không còn tốt.
3. Bỏ lõi rễ trước khi bào chế. Tương tự như rễ cây dâu hay ba kích, lõi rễ đinh lăng cũng cần được loại bỏ vì có thể gây tác dụng phụ, thậm chí nguy hiểm như thủng dạ dày. Việc bỏ lõi giúp hạn chế các nguy cơ không mong muốn khi sử dụng làm thuốc. Rượu ngâm từ rễ đinh lăng cần được bào chế đúng cách để đảm bảo an toàn và hiệu quả.