Ngày 31/1/2020, tờ Middle East Eye (MEE) xuất bản bài viết "Yemen's Houthis eye oil-rich Marib after making swift gains" (tạm dịch: Lực lượng Houthi ở Yemen để mắt tới khu vực giầu tài nguyên Marib sau các chiến thắng nhanh chóng).
Nhằm giúp độc giả có cái nhìn khách quan trong bối cảnh chiến sự đang diễn ra ác liệt tại Yemen giữa một bên là lực lượng Houthi và bên còn lại là Liên minh quân sự do Arab Saudi dẫn đầu, chúng tôi xin được lược dịch bài viết.
Houthi chiếm 2.500 km lãnh thổ Yemen, gây thiệt hại hàng nghìn binh lính đối phương?
Tháng 2/2020, sau các chiến thắng ở tỉnh Sanaa, lực lượng Houthi (còn có tên khác là Ansarallah) đang tiến công vào khu vực giàu tài nguyên nhất của Yemen, tỉnh Marib.
Cuộc chiến nhằm kiểm soát Marib là bước leo thang mới nhất trong cuộc xung đột giữa Houthi và Liên minh do Arab Saudi lãnh đạo, kể từ sau cuộc can thiệp quân sự nhằm khôi phục chính quyền của Tổng thống Hadi năm 2015.
Hôm 29/1/2020, ông Yehia Saria, phát ngôn viên của Houthi cho biết các tay súng của lực lượng này đã đẩy lui chiến dịch quân sự của lực lượng chính phủ Hadi ở quận Nehm, nằm cách thủ đô Sanaa (hiện do Houthi kiểm soát) 60 km về phía đông bắc.
Theo ông Saria, lực lượng Hadi với hậu thuẫn của Liên minh do Arab Saudi dẫn đầu đã phát động cuộc tấn công vào giữa tháng 1/2020. Thất bại nói trên đã cho phép Houthi phát động một cuộc phản công và đã thành công trong việc kiểm soát toàn bộ khu vực Nehm.
Chiến thắng ở Nehm là cơ hội lớn cho lực lượng Houthi để mở rộng kiểm soát vào tỉnh Marib.
Houthi tuyên bố triển khai chiến dịch quân sự có tên là "Al-Bunyan al-Marsoos", nhằm kiểm soát toàn bộ tỉnh Marib. Theo Houthi, chiến dịch này đã giúp họ kiểm soát thêm 2.500 km lãnh thổ và gây thương vong hàng ngàn binh lính đối phương.
Chính phủ Hadi vẫn chưa đưa ra bình luận về tuyên bố Houthi.
Mohammed, một phóng viên tại tỉnh Marib và đang theo sát diễn biến chiến sự cho biết động lực dựa theo ý thức hệ của Houthi đã giúp họ có lợi thế trong các hoạt động quân sự ở Nehm và Marib:
"Họ không rút lui khi bị tấn công vì họ tin vào việc chiến thắng sẽ đến khi họ chiến đấu đến cùng, trong khi hầu hết các lực lượng thân chính phủ Hadi chiến đấu vì tiền".
Mohammed cho biết thêm rằng lực lượng Hadi đã đoàn kết hơn nhiều so với thời điểm cuộc can thiệp của Liên minh do Arab Saudi dẫn đầu diễn ra vào năm 2015 tuy nhiên lại "yếu hơn nhiều":
"Lực lượng Hadi không trung thành với chính phủ mà thay vào đó là các lãnh đạo chính phủ khác nhau. Mỗi nhà lãnh đạo lại có kế hoạch của riêng họ".
Những người ủng hộ chính phủ Hadi hiện đang "lên án" Đảng Hồi giáo Al-Islah (có vai trò quan trọng trong chính phủ Yemen) vì cáo buộc lực lượng này đã bí mật thỏa thuận với Houthi.
Lính chính phủ Hadi "phản bội"?
Có thể nói lực lượng Hadi và liên minh do Saudi dẫn đầu đã "trở về mặt đất". Sau thất bại tại Nehm, Tổng thống Hadi đã cách chức một chỉ huy quân sự địa phương và thay thế bằng một người mới.
Trước đây họ nói về việc tái chiếm thủ đô Sanaa từ tay Houthi còn bây giờ họ đang thảo luận về cách để phòng thủ khu vực chiến lược Marib. Ngoài các mỏ dầu và nhà máy lọc dầu, Marib cũng là nơi sản xuất khí đốt tự nhiên chính của Yemen và cung cấp cho toàn bộ đất nước.
Tuy nhiên theo Ibrahim, một tay súng dân quân thân chính phủ ở tỉnh Marib, nguyên nhân của chuỗi thất bại ở Nehm chủ yếu do một số binh sĩ đã phản bội và rút khỏi chiến tuyến, gây ra tổn thất lớn về nhân mạng cho quân chính phủ.
"Chúng tôi đã lên kế hoạch tiến quân về Sanaa, nhưng nỗ lực này đã bị cản trở bằng việc một tiểu đoàn (lính chính phủ Hadi) rút lui, điều đó đã tạo cho Houthi cơ hội phản công. Đó là hành động phản bội vì nó đã làm sụp đổ tinh thần của các tay súng khác".
Hình ảnh tù binh trong tay lực lượng Houthi tại Nehm.
Chính phủ Hadi đã phải công nhận thất bại trước lực lượng Houthi bằng cách tuyên bố rằng quân đội của họ đã thực hiện một cuộc "rút lui chiến thuật " từ các vị trí nhất định ở phía đông Sanaa (một số vị trí đã được kiểm soát trong vòng 3 năm qua).
Ibrahim thì thấy tuyên bố của chính phủ Hadi không thuyết phục: "Nếu đó là một cuộc "rút lui chiến thuật", chính phủ sẽ không phải mất công giải thích. Họ nên tiến hành một cuộc điều tra các chỉ huy đã ra lệnh rút lui, khiến đồng đội của họ rơi vào tay Houthi.
Mohammed cũng cho rằng chiến thắng gần đây của Houthi diễn ra nhanh chóng vì lực lượng này đã tìm cách đưa một số tay súng dưới quyền thâm nhập đối phương ở Marib.
"Lực lượng Hadi ở Marib hiện chấp nhận bất kỳ tay súng nào đến từ các vùng đất do Houthi kiểm soát và coi đó là một phần của chiến thắng.
Ở Marib, cái gọi là "quân đội Yemen" là một nhóm các tay súng đến từ nhiều nơi khác nhau và hoàn toàn không có cái gọi là chỉ huy thống nhất.
Điều này khiến họ "mở cửa" cho sự xâm nhập của các thành viên Houthi và có thể đã làm suy yếu tinh thần trong hàng ngũ ngay khi cuộc rút lui gây tranh cãi diễn ra".
Thay đổi trên chiến trường tỉnh Marib, Yemen trong ngày 3/2/2020.
"Chìa khóa" của chiến thắng: Dân quân địa phương?
Bất chấp chuỗi chiến thắng của Houthi, Ibrahim tỏ ra lạc quan rằng Houthi khó có thể "chiếm các khu vực do lực lượng Hadi nắm giữ ở Marib bất cứ lúc nào" như lực lượng này tuyên bố:
"Các trận đánh gần đây đã gây thiệt hại nặng nề cho Houthi, với hàng trăm tay súng đã thiệt mạng, bị thương hoặc bị bắt. Nếu không có sự hỗ trợ của các tay súng bộ lạc địa phương, Houthis đã tiếp quản toàn bộ tỉnh Marib.
Các thủ lĩnh bộ lạc yêu cầu các tay súng dưới quyền của họ tham gia vào các trận chiến. Điều này đã tăng cường tinh thần chiến đấu của chúng tôi trong lúc quân chính phủ không làm gì cả".
Thống đốc của tỉnh Marib, ông Sultan al-Aradah, cũng là một thủ lĩnh bộ lạc hiện cho rằng tình hình ổn định ở thành phố Marib, thủ phủ của tỉnh.
"Tôi hiểu những người đàn ông của chúng ta và bản lĩnh của họ. Tôi tin rằng họ sẽ trả thù cho quân đội và đất nước. Người dân Marib đã nhanh chóng hỗ trợ quân đội Yemen ở Nehm. Tôi đã ngăn những người còn lại tham chiến sau khi tôi thấy đã đủ lực lượng trên tiền tuyến.
Sự nhiệt tình (của dân quân) nhằm chống lại Houthi ở Marib gần như "vô biên", ngay cả những người bị thương đang điều trị ở nước ngoài cũng đã xác nhận rằng họ sẽ trở về để hỗ trợ các anh hùng của quân đội quốc gia (Yemen)".
Đối với Ibrahim, sự thiếu lãnh đạo trong hàng ngũ của lực lượng ủng hộ Hadi là vấn đề trầm trọng nhất:
"Tôi không sẵn sàng chiến đấu dưới sự chỉ huy này nữa (của các chỉ huy quân đội Hadi) và các đồng minh của chúng tôi cũng vậy. Chúng tôi sẵn sàng tiếp tục cầm súng dưới sự lãnh đạo của các bộ lạc chứ không phải của quân đội không quan tâm đến mạng sống của chúng tôi".
Phóng sự của lực lượng Houthi về chiến thắng tại Nehm, Yemen.