"Ba cùng" trên chiến trường với các bạn chiến đấu Cuba
Năm 1966, một năm sau trận đầu đánh thắng của Bộ đội Tên lửa, Tiểu đoàn 63, Trung đoàn 236 được lệnh cơ động vào Khu Bốn chiến đấu. Với nhiều sáng kiến trong quá trình sử dụng khí tài S-75M do Liên Xô viện trợ, Tiểu đoàn đã được mệnh danh là đơn vị cơ động giỏi. Có khi 4 đêm liền, khí tài được cơ động đến 4 trận địa thuộc 4 huyện ở Nghệ An.
Đại tá Nguyễn Văn Thân
Tháng 7-1966 đơn vị lại cơ động từ Nghệ An về trận địa Yên Nghĩa. Ngày 20-10-1966, Tiểu đoàn được đón Đoàn công tác của Quân đội Cuba sang tham quan và trao đổi về cách đánh cơ động của Tên lửa. Đoàn có 7 người, dẫn đầu là Đại úy Antonio Hugo - Cục trưởng Cục Tác chiến.
Ông Nguyễn Văn Thân giải thích: Quân hàm Đại úy của đồng chí Cục trưởng Cục tác chiến, chỉ sau hàm Thiếu tá của Chủ tịch Fidel Castro. Ông ấy có kiến thức rất sâu sắc, luôn ngồi cạnh ông Thân - Tiểu đoàn trưởng, trên xe chỉ huy.
Cả Đoàn của Quân đội Cuba luôn "ba cùng" với bộ đội Việt Nam. Họ rất ngạc nhiên và khâm phục sự sáng tạo của bộ đội Tên lửa Việt Nam khi đánh giặc. Những người lính Tên lửa không chỉ cơ động nhanh để bảo đảm bí mật, an toàn mà còn nghĩ ra rất nhiều sáng kiến để tăng hiệu suất và rút ngắn thời gian.
Ví như, mỗi khi cơ động đến trận địa mới, phải nối hàng trăm mối dây giữa xe chỉ huy, xe thu phát và xe tính toán, anh em đã đánh dấu hai đầu dây cùng cặp bằng những mảnh tôn kí hiệu giống nhau. Thế là mặc dù triển khai trận địa trong đêm tối, chỉ cần mò những đầu dây có kí hiệu giống nhau để kết nối với nhau, thời gian đã được rút ngắn đáng kể.
Bộ đội Tên lửa Việt Nam cũng ngụy trang cho khí tài khéo đến nỗi, xe cần cẩu chỉ cách chỗ đứng chừng 10 m, các bạn nước ngoài lại nghĩ đó chỉ là một lùm cây. Chính sự sáng tạo ấy đã giúp đơn vị che mắt được máy bay trinh sát Mỹ.
Anh em trong Đoàn Cuba cùng ngủ hầm và cùng ăn những củ sắn luộc nhân dân Nghệ An dành cho Bộ đội Tên lửa. Ông Thân nhớ lại, có một buổi tối, cầm củ sắn luộc còn nóng, một đồng chí Cuba đưa lên hít hà rồi ăn rất ngon lành.
Lại có hôm không thấy máy bay Mỹ oanh tạc, Tiểu đoàn 63 và mấy anh em trong đoàn công tác Cuba bày trò thi đánh vật. Tiểu đoàn chọn được đồng chí Trọng và đồng chí Chuyến, hai pháo thủ bệ phóng khỏe nhất vật nhau với hai đồng chí đoàn bạn.
Vờn nhau, vật nhau ở bãi cát ven sông bất phân thắng bại rồi cùng ôm nhau xuống sông Đáy tắm. Cả đơn vị được một trận cười khoái chí. Tinh thần hữu nghị càng thắt chặt. Ý chí đánh Mỹ càng dâng cao.
Khi Tiểu đoàn 63 chuyển về trận địa Phùng, Đoàn của bạn cũng cơ động theo. Có một kỷ niệm đáng nhớ là khi máy bay không người lái BQM-34 vào trận địa, ở độ cao 18 km, đồng chí Cục trưởng Cục Tác chiến Quân đội Cuba đã lần đầu nhìn thấy máy bay địch bị Tiểu đoàn 63 bắn rơi, hiện rõ trên màn hiện sóng.
Bạn hỏi về kinh nghiệm chiến đấu, Tiểu đoàn trưởng Nguyễn Văn Thân với vóc dáng nhỏ bé, nhanh nhẹn, gương mặt thông minh, quyết đoán đã chân tình chia sẻ: Thứ nhất, phải hiểu được đặc điểm từng loại máy bay; thứ nữa, phải thuộc cự li của khu vực hỏa lực.
Bạn lại hỏi, làm sao để phân biệt được những chấm sáng trên màn hiện sóng đâu là máy bay ta, máy bay địch, đâu là sóng về địa vật, đâu là nhiễu tiêu cực? Mấy chàng Bộ đội Tên lửa Việt Nam lại cười: Những chấm sáng là máy bay ta luôn "hiền từ", là máy bay địch thì luôn "quỷ quái", còn nhiễu thì "lờ đờ"...
Mừng chiến thắng giữa Thủ đô
Sau chiến thắng "Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không", ông Nguyễn Văn Thân, người từng là Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn tham gia đánh thắng trận đầu của Bộ đội Tên lửa, từng là Trưởng Khoa Tên lửa, Trường sĩ quan Phòng không, Phó trưởng Phòng Quân huấn, được Bộ Tham mưu Quân chủng phân công làm công tác tổng kết tác chiến của Bộ đội Tên lửa trong chiến dịch.
Lúc này, tại số 33, phố Phạm Ngũ Lão, trụ sở của Cục Đối ngoại, Bộ Quốc phòng, ông đã làm việc với đại diện lực lượng Tên lửa Trung Quốc, Triều Tiên và cả Cuba nữa.
Những người anh em Cuba sang lần này, có Thiếu tá Armando Choy - Tư lệnh Binh chủng Tên lửa, Trung úy Toaquin Grandal - Chuyên gia đài điều khiển tên lửa và Thiếu úy Oscav Yanez - Sĩ quan điều khiển.
Chỉ hai ngày làm việc (ngày 10 và 11-4-1973) song những kinh nghiệm của Bộ đội Tên lửa Việt Nam trong đánh máy bay ném bom chiến lược B-52 của đế quốc Mỹ đã được ông Nguyễn Văn Thân tổng kết và trao đổi thân tình với đoàn bạn, từ tình hình địch, ta; diễn biến, những ưu điểm và hạn chế của từng trận đánh và trong cả chiến dịch.
Bạn đã không dấu được sự khâm phục trước tinh thần chiến đấu dũng cảm và sự sáng tạo, linh hoạt của Bộ đội Tên lửa Việt Nam.
Ngày 12-4-1973, sau khi cùng Đoàn đi tham quan Tiểu đoàn 77, Trung đoàn 257 ở trận địa Chèm, Quân chủng PK-KQ đã tổ chức chiêu đãi bạn. Tối hôm ấy, những người anh em từ hai đất nước đã hát vang bài hát "Guan tana mera" rồi nắm tay nhau thật chặt, nhảy quanh bàn tiệc.
Âm điệu vừa trữ tình, da diết, vừa sôi nổi của bài hát, những nụ cười, ánh mắt chan chứa ân tình của những người bạn, người đồng chí đến từ đất nước Cuba, 43 năm rồi, giờ vẫn làm ông Nguyễn Văn Thân thổn thức.