Tuy nhiên, việc sử dụng paracetamol quá liều hoặc trong thời gian kéo dài có nguy cơ gây tổn thương gan.
Nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương gan
Thời gian qua, nhiều trường hợp ngộ độc paracetamol do dùng thuốc sai cách khiến người dân không khỏi lo lắng. Vừa qua, Bệnh viện Nhi đồng 2 (TPHCM) cho biết đã cấp cứu thành công cho một bé trai 8 tuổi trong tình trạng nguy kịch, men gan cao gấp 300 lần bình thường do uống paracetamol quá liều.
Do bé bị sốt nên bà ngoại đã tự mua thuốc ở hiệu gần nhà cho cháu uống. Vì không được hướng dẫn kỹ nên khi trẻ sốt cao, cứ cách 1 giờ bà lại cho cháu sử dụng thuốc.
Trong đó, bao gồm cả thuốc dạng viên, gói và dạng đặc. Sau khi dùng thuốc liên tục trong 2 ngày, bé trai bắt đầu rơi vào trạng thái bỏ ăn, hôn mê, suy hô hấp... Gia đình lúc này mới đưa cháu đến viện.
Tháng 3 vừa qua, bệnh nhi L.B.K. (8 tháng tuổi, trú tại huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa) nhập viện trong tình trạng sốt 39 độ C, buồn nôn, thở khò khè. Sau khi tiếp nhận, khám lâm sàng, cận lâm sàng, các bác sĩ nhận định trẻ suy gan cấp tính do ngộ độc thuốc hạ sốt, thành phần paracetamol.
Mẹ bệnh nhi cho biết, trước khi nhập viện, ở nhà bệnh nhi có biểu hiện sốt. Do đó, gia đình đã mua thuốc về uống, nhưng không đọc hướng dẫn sử dụng. Sau nhiều ngày dùng thuốc hạ sốt liên tiếp mà bệnh không đỡ, bệnh nhi li bì, nôn, bú kém, gia đình mới đưa đến bệnh viện khám.
Chia sẻ về vấn đề này, ThS Lê Việt Anh - Viện Y học Ứng dụng Việt Nam cho biết, paracetamol còn được biết đến là acetaminophen. Đây là thuốc giảm đau và hạ sốt thường được sử dụng hiện nay.
“Paracetamol hoạt động bằng cách ngăn việc sản xuất prostaglandin - một chất hóa học trong cơ thể gây đau và viêm. Paracetamol cũng được cho là có tác dụng hạ sốt bằng cách tác động lên vùng dưới đồi trong não.
Paracetamol được chuyển hóa ở gan, bài tiết qua thận và thường được coi là an toàn khi dùng đúng với liều lượng được khuyến nghị”, chuyên gia giải thích.
Theo ThS Việt Anh, nhìn chung, paracetamol an toàn khi dùng đúng với liều lượng khuyến nghị. Tuy nhiên, việc sử dụng paracetamol quá liều hoặc trong thời gian kéo dài có nguy cơ gây tổn thương gan.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, tại Mỹ và Anh, sử dụng quá liều paracetamol là nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương gan. Từ đó, gây suy gan cấp tính. Nguy cơ tổn thương gan do quá liều paracetamol càng tăng lên ở những người uống rượu thường xuyên.
Bởi, rượu cũng là một tác nhân gây hại cho gan. Ngoài ra, những người có tiền sử mắc bệnh gan hoặc đang dùng các loại thuốc khác có thể ảnh hưởng đến gan đều có thể bị tăng nguy cơ tổn thương bộ phận này do quá liều paracetamol.
“Các triệu chứng tổn thương gan phổ biến do quá liều paracetamol có thể bao gồm buồn nôn, nôn, đau bụng, vàng da và vàng mắt. Trong trường hợp nghiêm trọng, suy gan có thể xảy ra. Từ đó, có thể đe dọa tính mạng”, ThS Việt Anh cho biết. Chuyên gia này khuyến cáo người dân đến cơ sở y tế gần nhất hoặc gặp bác sĩ ngay lập tức nếu có bất kỳ triệu chứng tổn thương gan nào khi dùng paracetamol.
Tránh uống rượu khi dùng paracetamol
Để giảm nguy cơ tổn thương gan do quá liều paracetamol, cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, hướng dẫn sử dụng và đặc biệt không dùng quá liều khuyến nghị.
Paracetamol là một thuốc không kê đơn. Do đó, người dân có thể dễ dàng mua được tại bất kỳ hiệu thuốc nào. Tuy nhiên, việc sử dụng đúng liều khuyến nghị là vô cùng quan trọng. Mặc dù không bắt buộc, nhưng người dân nên tham khảo ý kiến bác sĩ/dược sĩ trước khi quyết định sử dụng paracetamol cho bất cứ tình trạng sức khỏe nào.
Theo các chuyên gia, liều khuyến nghị an toàn khi sử dụng paracetamol với người lớn cần 3g/ngày. Con số này tương đương với 6 viên có chứa 500mg paracetamol. Uống mỗi lần cách nhau ít nhất 4 giờ. Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể kê liều tối đa lên đến 4g/ngày.
Với trẻ em, liều khuyến nghị an toàn là 15 mg/kg cân nặng mỗi 6 giờ hoặc 10 mg/kg cân nặng mỗi 4 giờ. Trong một số trường hợp đặc biệt như sau phẫu thuật, bác sĩ có thể kê liều từ 10 đến 15 mg/kg cân nặng mỗi 4 giờ. Tổng liều không được vượt quá 80 mg/kg/ngày ở trẻ em có cân nặng dưới 37 kg và 3g/ngày ở trẻ em có cân nặng trên 37kg.
Bên cạnh đó, ThS Việt Anh khuyến cáo mọi người tránh uống rượu trong khi dùng paracetamol. Đồng thời, cần xin ý kiến bác sĩ điều trị trước khi sử dụng paracetamol nếu đang có bệnh gan hoặc dùng các loại thuốc khác có thể ảnh hưởng đến gan.
Nếu lo lắng về những nguy cơ có thể gặp phải khi sử dụng paracetamol, người dân có thể sử dụng một số loại thuốc giảm đau và hạ sốt thay thế phổ biến. Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen và aspirin có thể hiệu quả trong việc giảm đau và hạ sốt. Tuy nhiên, những loại thuốc này cũng có những nguy cơ riêng. Do đó, cần thận trọng khi sử dụng. Tương tự paracetamol, người dùng cũng nên trao đổi với bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng những loại thuốc này, đặc biệt khi có những tình trạng sức khỏe cụ thể hoặc đang dùng thuốc khác.
“Mặc dù có những nguy cơ gây tổn thương gan khi sử dụng quá liều, paracetamol vẫn là loại thuốc giảm đau và hạ sốt được sử dụng rộng rãi và hiệu quả.
Paracetamol thường là lựa chọn đầu tiên khi gặp phải các cơn đau và sốt ở mức độ từ nhẹ đến trung bình. Đồng thời, thường được coi là an toàn khi sử dụng đúng theo hướng dẫn của bác sĩ/dược sĩ, đặc biệt là khi gặp phải tình trạng sức khỏe cụ thể hoặc đang dùng các thuốc khác”, ThS Việt Anh chia sẻ.
Để giảm nguy cơ tổn thương gan, chuyên gia khuyến cáo mọi người cần tuân theo các hướng dẫn về liều lượng khuyến cáo. Đồng thời, tránh dùng paracetamol kết hợp với các loại thuốc khác có thể ảnh hưởng đến gan.
Nếu gặp phải bất kỳ triệu chứng tổn thương gan nào trong khi dùng paracetamol, người dân cần tìm đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức.