Cuối tuần trước, Iran đã kỷ niệm Ngày Quốc gia Công nghệ Hạt nhân bằng những chiếc máy ly tâm tiên tiến mới tại nhà máy làm giàu uranium Natanz. Thật không may, Tổng thống Iran Hassan Rouhani và các quan chức nước này ra về nhớ lại lần trước đó máy ly tâm ở Natanz bị sự cố. Năm 2010, một hoạt động chung của Mỹ và Israel chống lại chương trình hạt nhân của Iran được cho là đã phá hủy 1/5 số máy ly tâm của Iran bằng virus Stuxnet.
Một chuỗi các sự kiện đã được xem một cách hệ thống cho thấy, đây không phải là lỗi kỹ thuật mà đơn thuần là sự phá hoại. Israel một lần nữa là thủ phạm chính gây ra tội ác - một cáo buộc không thể chối cãi vì những nỗ lực không ngừng của nhà nước Do Thái nhằm kiềm chế tham vọng hạt nhân của Iran. Vụ trước đó xảy ra vào tháng 11/2020, khi nhà khoa học hạt nhân hàng đầu Iran Mohsen Fakhrizadeh bị sát hại bởi một khẩu súng do trí tuệ nhân tạo điều khiển. Chuẩn tướng Ali Fadavi (Israel) đã phải trầm trồ thốt lên là khẩu súng ngắm đúng khuôn mặt của Fakhrizadeh quá cố, còn vợ ông, chỉ cách đó 25 cm, không hề hấn gì.
Nhân vật có tên Itamar Eichner rất vui khi bình luận vụ việc mới nhất tại Natanz. Thủ tướng gặp rắc rối về chính trị Benjamin Netanyahu nâng cốc chúc mừng với các quan chức của Mossad (Tình báo), IDF (Quân đội) và Shin Bet trước Ngày Độc lập có phải là điềm lành? Và tại sao Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd J. Austin III lại thăm Israel vào ngày 11/4 - ngày vụ tấn công diễn ra? Nhà phân tích quốc phòng Ron Ben-Yishai cũng của Tập đoàn YNet, cho rằng, “hợp lý khi nhận định vấn đề… có thể không phải do một vụ tai nạn gây ra, mà là do cố ý phá hoại nhằm làm chậm cuộc chạy đua hạt nhân được đẩy nhanh bởi các cuộc đàm phán với Mỹ về dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt”.
Các quan chức Israel và Mỹ đã xác nhận, Israel đã đóng một vai trò nào đó, mặc dù suy đoán về những gì thực sự đã xảy ra tại Natanz vẫn rất khác nhau. Tờ Times of Israel cung cấp một số chi tiết - một “quả bom” đã được đặt trước tại cơ sở làm giàu hạt nhân gần đường dây điện chính, hàm ý rằng, chương trình hạt nhân của Iran đã bị xâm nhập và bị tác động. Theo tin tức từ Kênh 13, mọi thiết bị đã tắt vào lúc 4 giờ sáng Chủ nhật, sau đó cơ sở đã được sơ tán. “Quả bom” đã làm tê liệt toàn bộ cơ sở, khiến nhà phân tích quốc phòng Alon Ben-David của Kênh 13 kết luận, đây là “cuộc tấn công tồi tệ nhất mà chương trình hạt nhân của Iran phải hứng chịu…, tại cơ sở hạt nhân quan trọng nhất của Iran”.
Một quan chức tình báo Israel giấu tên nói với Kan News rằng, thiệt hại về thực chất là “rất lớn”, đã ảnh hưởng đến nhiều loại máy ly tâm khác nhau; những người khác đánh giá trên Kênh 13 là “thiệt hại nghiêm trọng ở trọng tâm của chương trình làm giàu của Iran”. Trên tờ New York Times, một quan chức tình báo khác giải thích rằng, thiết bị kích nổ từ xa đã vô hiệu hóa cả hệ thống điện chính và dự phòng. Behrouz Kamalvandi - phát ngôn viên của Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran - muốn giảm thiểu ảnh hưởng của vụ nổ, tuyên bố vào ngày 12/4 rằng, vụ nổ “nhỏ” và diễn ra “tại trung tâm phân phối điện”. Những thiệt hại gây ra có thể được “sửa chữa nhanh chóng”…
Nhưng cũng như việc giết chết linh hồn chương trình hạt nhân Iran Fakhrizadeh, một số quan chức không thể không bị ấn tượng bởi cách thức hành quyết, vô tình thú nhận về mức độ nghiêm trọng tuyệt đối của nó. “Âm mưu của kẻ thù rất nham hiểm”, Fereydoun Abbasi - người đứng đầu Ủy ban Năng lượng của Quốc hội Iran - nhận xét. “Tôi đang xem xét nó từ quan điểm khoa học. Chúng đã nghĩ đến điều này, sử dụng các chuyên gia của mình và lên kế hoạch cho vụ nổ để cả nguồn điện trung tâm và cáp điện khẩn cấp bị hư hỏng”.
Về phía Israel, hành vi bạo lực như vậy đã gắn rất nhiều với mối quan hệ với Mỹ. Trong khi chính quyền Biden di chuyển một cách táo bạo hướng tới việc thiết lập lại một cuộc đối thoại chắp vá với Tehran về các cuộc đàm phán Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA), thì Israel vẫn cố chấp. Câu hỏi đặt ra là liệu Israel có đơn phương hành động nhằm cố tình phá vỡ chính sách ngoại giao ban đầu như vậy, hay liệu Nhà Trắng đã bật “đèn xanh” gần như chấp thuận hành động này hay không. Israel trở thành tác nhân dàn xếp, để làm hỏng các cuộc thảo luận trong tương lai về thỏa thuận hạt nhân của Tehran.
Về phần mình, Thư ký Báo chí Nhà Trắng Jen Psaki đã rất kiệm lời, cho thấy rằng sự minh bạch vẫn còn, ít nhất là trong một số lĩnh vực nhất định của chính quyền Biden đầy tham vọng. “Hoa Kỳ không tham gia theo bất kỳ cách nào”, bà này nói trong cuộc họp báo ngày 12/4. “Chúng tôi không có gì để thêm vào suy đoán về nguyên nhân hoặc tác động”. Đối với các cuộc đàm phán theo kế hoạch để thiết lập lại thỏa thuận hạt nhân, bà Thư ký Báo chí tuyên bố rằng các cuộc thảo luận vẫn sẽ được tiến hành vào thứ Tư tại Vienna, dự kiến ”sẽ khó khăn và lâu dài. Chúng tôi đã không được đưa ra bất kỳ dấu hiệu nào về những thay đổi trong việc tham gia vào các cuộc thảo luận này”.
Các nhà lập pháp Iran không quá ấn tượng khi nhấn mạnh rằng Ngoại trưởng Mohammad Javad Zarif của nước này phải tạm dừng các cuộc đàm phán. Abbas Moghtadaei - Phó Chủ tịch Ủy ban An ninh Quốc gia và Chính sách Đối ngoại của Nghị viện, gợi ý rằng, các cuộc đàm phán được thực hiện “dưới áp lực thì không có ý nghĩa”. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Saeed Khatibzadeh đã không ngại gọi vụ tấn công là “tội ác chống lại loài người” mặc dù nó không gây nhiều thiệt hại. “Tất cả các máy ly tâm ngừng hoạt động là IR1 và sẽ được thay thế bằng các máy ly tâm mới”. Hành động “khủng bố hạt nhân” như vậy đã kích hoạt Điều 51 của Hiến chương Liên Hợp Quốc, cho phép các quốc gia có chủ quyền bảo vệ lãnh thổ của mình khi bị tấn công.
Sự trả thù ở với mức độ lạnh lùng và có tính toán - một cuộc tấn công vào tàu hàng thuộc sở hữu của Israel; khai hỏa tên lửa từ các căn cứ ở Yemen hoặc Syria; sử dụng máy bay không người lái tấn công các mục tiêu cụ thể của Israel. Những ngày qua cho thấy sự đối đầu giữa Israel và Iran đã leo thang lên một cấp độ cao hơn. Mối quan tâm lớn hơn nữa đối với Tehran đã được ông Abbas Moghtadaei thừa nhận một cách công khai rằng, đã có “những vụ xâm nhập an ninh rất rõ ràng”…