Ngày 14/11, tờ Southfront xuất bản bài viết : (tạm dịch: Quân đội Ukraine 5 năm sau chiến tranh) của tác giả J.Hawk.
Nhằm giúp độc giả có cái nhìn khách quan về Quân đội Ukraine hiện đại và hậu quả của cuộc xung đột tại miền đông Ukraine tới quốc gia này, chúng tôi xin được lược dịch bài viết.
Những di sản của Hồng quân Liên Xô
Trước cái gọi là "cuộc cách mạng" Maidan năm 2014, Quân đội Ukraine vẫn tiếp tục tồn tại nhưng chịu đựng sự thờ ơ của nhà cầm quyền Ukraine. "Tái tổ chức" khi đó đồng nghĩa với việc hạ cấp các sư đoàn thành lữ đoàn và việc hiện đại hóa được hứa hẹn đã không được tiến hành.
Mặc dù các đơn vị ưu tú nhất của quân đội Ukraine đã tham gia một loạt các nhiệm vụ quốc tế (bao gồm cả ở Afghanistan và Iraq) nhưng trên thực tế các lữ đoàn cơ giới Ukraine vẫn tiếp tục "mòn mỏi" chờ đợi sự thay đổi đến từ các chính phủ liên tiếp thay thế nhau.
Cuộc xung đột ở miền đông Ukraine năm 2014 có thể là một cơ hội mà quân đội Ukraine cần. Kiev đã huy động các nguồn lực quân sự sẵn có, đặc biệt là kho dự trữ vũ khí tương đối hiện đại và gần như vô tận từ thời Liên Xô để tái cơ cấu tận gốc quân đội.
Tuy nhiên với thực tế là năng lực hạn chế trong việc sản xuất và sửa chữa của Ukraine khiến tổn thất sau giao chiến những năm 2014 và 2015 chỉ có thể được thay thế một phần và thậm chí là với các trang thiết bị còn kém hơn.
Xe bọc thép của Ukraine bị bỏ lại tại Donbass sau khi hỏng hóc không thể khắc phục.
Mặc dù có khả năng sản xuất xe tăng nhưng Ukraine không thể triển khai sản xuất số lượng lớn vì một lý do đơn giản, họ không thể tiếp cận các thành phần quan trọng từ đối thủ, người Nga.
Xe tăng và xe bọc thép phát triển trong nước như Oplot hay BTR-3 và BTR-4 dường như chủ yếu dành cho xuất khẩu. Các biến thể nâng cấp của T-64BU Bulat đã bị ngừng do chi phí cao và các sự cố kỹ thuật kéo dài.
Vì vậy, sau 5 năm, các đơn vị cơ giới Ukraine không những giảm số lượng, không đồng nhất trang bị và hao mòn hơn nhiều so với lúc bắt đầu xung đột. Việc thiếu trang bị đã buộc Kiev phải tổ chức các lữ đoàn cơ giới mà hầu như không có xe bọc thép.
Một xe bọc thép BMP-1 của Ukraine bị dân quân Donbass phát hủy.
NATO đang "xây hay phá"?
Tổ chức hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) mặc dù đã biết về thực trạng của Ukraine nhưng đã không "ra tay giúp đỡ". Không có bất kỳ xe tăng chiến đấu chủ lực (MBT) được viện trợ cho Ukraine.
Các thành viên NATO từng thuộc khối Hiệp ước Warsaw như Ba Lan và Tiệp Khắc viện trợ cho Ukraine một số lượng nhỏ pháo tự hành 2S1 Gvozdika và xe bọc thép BMP-1.
Sĩ quan Anh tham gia huấn luyện binh lính Ukraine.
Các thành viên NATO ở phương Tây cũng không giúp đỡ Ukraine bằng trang thiết bị hiện đại hơn. Họ viện trợ các loại vũ khí nhỏ, bao gồm tên lửa chống tăng vác vai RPG-7 do Mỹ sản xuất, súng bắn tỉa, xe bọc thép Humvees và thậm chí cả radar pháo binh do Mỹ sản xuất.
Đợt giao hàng đáng chú ý nhất của phương Tây là xe bọc thép AT105 Saxon từ Anh và tên lửa chống tăng có điều khiển (ATGM) Javelin từ Mỹ, hai loại vũ khí này đã không xuất hiện trên chiến trường và dường như được quân đội Ukraine giữ lại để dự trữ.
Có lẽ sự giúp đỡ duy nhất tỏ ra hiệu quả với Ukraine là đạn dược. Một lượng lớn đạn pháo được viện trợ đã giúp Ukraine tiếp tục bắn phá Donbass trong 5 năm qua.
"Thủ phạm" một lần nữa là các cựu thành viên khối Hiệp ước Warsaw, với đạn dược được trả bằng các quỹ viện trợ Ukraine của quân đội Hoa Kỳ.
Xe bọc thép AT105 Saxon của Anh hoàn toàn không phù hợp với chiến tranh hiện đại.
"Cẩm y vệ" của chính phủ Ukraine
Việc quân đội Ukraine đánh mất độc quyền về quân sự sau các sự kiện năm 2014 cũng để lại một "vết thương". Đối thủ của họ dưới cái tên Vệ binh Quốc gia gồm các thành phần tân phát xít đã trở thành "một quốc gia trong quốc gia" dưới sự chỉ huy của chính trị gia Arsen Avakov.
Avakov là một trong số ít những đầu sỏ cao cấp từ thời cựu Tổng thống Poroshenko vẫn tiếp tục tồn tại dưới thời tân Tổng thống Zelensky chứng tỏ một điều đã bị nghi ngờ từ lâu, phe cánh của Avakov là một "khu vực cấm"trong chính trị Ukraine.
Mối quan hệ của Avakov với phương Tây rất mơ hồ, nhưng họ đang "nhắm mắt làm ngơ" trước các nhóm tân phát xít vũ trang cho thấy họ coi phe cánh này là một "áp lực" để bất kỳ lãnh đạo Ukraine nào trong tương lai phải cân nhắc trước khi tỏ thái độ mềm mỏng đối với Nga.
Ông Avakov và những kẻ ủng hộ liên tục khẳng định rằng họ sẽ phản đối đến cùng việc cải thiện quan hệ với Nga.
"Cuộc đối đầu nhục nhã" của TT Zelensky với Trung đoàn Azov (nhóm vũ trang tân phát xít thuộc Vệ binh Quốc gia đã từ chối chấp nhận mệnh lệnh từ vị "tổng tư lệnh") chỉ nhấn mạnh một yếu điểm.
Tổn thất của quân đội Ukraine trên chiến trường đồng nghĩa với việc một "khoảng trống quyền lực" mà Vệ binh Quốc gia của Avakov sẽ sẵn sàng lấp đầy. Chính vì lý do đó nên 7 lữ đoàn Lực lượng Không quân, tinh hoa của quân đội Ukraine đã ít xuất hiện trên chiến tuyến Donbass.
Các lữ đoàn này được xây dựng trên cơ sở các đơn vị lính dù, sẵn sàng cho chiến tranh hiện đại bao gồm trang bị hạng nặng như xe tăng T-80BV, xe chiến đấu bộ binh BTR-3 và BTR-4 và các tiểu đoàn pháo tự hành không nghi ngờ gì là các đơn vị hiệu quả nhất mà Kiev có.
Thay vì tập trung, chỉ 2 trong số 7 lữ đoàn đóng quân gần Kiev còn phần còn lại trải tương đối đều khắp lãnh thổ Ukraine (ngay cả ở phương Tây nơi có ít nguy cơ nổ ra chiến sự cho thấy vai trò của họ chủ yếu là duy trì an ninh.
Mặc dù vai trò quân sự được tuyên bố của họ là "dập lửa" nhằm vào dân quân miền đông hoặc thậm chí là quân đội Nga, nhưng thực tế là chỉ có 1 lữ đoàn ở gần Donbass. Có lẽ họ chỉ có một nhiệm vụ duy nhất là chống lại một cuộc đảo chính bởi các nhóm tân phát xít.
Các Lữ đoàn Lực lượng Không quân với xe tăng T-80BV là "Cẩm y vệ" của chính phủ Ukraine.
Người lính Ukraine hiện đại
Sự chia rẽ về chính trị, tham nhũng và sự bần cùng hóa ở Ukraine cũng đã để lại tác động đối với lực lượng vũ trang.
Ở giai đoạn khi phong trào phản kháng ở Donbass chỉ là các cuộc biểu tình ôn hòa, các nhà lãnh đạo Maidan đã phải thanh trừng hàng loạt sĩ quan Ukraine cao cấp và "đôn" các sĩ quan cấp thấp phù hợp với họ lên vị trí chỉ huy chỉ để đảm bảo việc quân đội sẽ nghe theo lệnh của họ.
Khác xa với những người Ukraine quan tâm tới chính trị, những người lính Ukraine thường lựa chọn gia nhập quân đội để được hưởng lương, một lợi thế trong "nền kinh tế chán nản" của Ukraine.
Đó là chưa kể đến các hoạt động sinh lợi từ cướp bóc hoặc buôn lậu ở các khu vực chiến sự hoặc biên giới (kiểm soát các con đường buôn lậu là mấu chốt của các vụ đụng độ giữa các đơn vị quân sự Ukraine).
Tù binh Ukraine trong tay dân quân miền đông.
Chính vì động cơ duy nhất của những người lính là kiếm tiền, nên tinh thần của các đơn vị Ukraine ở tiền tuyến rất thấp, tỷ lệ thương vong không do chiến đấu do lạm dụng rượu hoặc bất cẩn trong sử dụng vũ khí tăng cao.
Để bù đắp, các chỉ huy Ukraine đã thành lập các đơn vị tấn công đặc biệt để thực hiện các nhiệm vụ lấn chiếm các vị trí trong khu vực không người ở miền đông.
Nhưng những cuộc đụng độ cũng cho thấy điểm yếu của chiến thuật này. Mặc dù có khả năng tấn công khá táo bạo, nhưng các nhóm tấn công rất dễ bị tiêu hao trong phòng thủ, cuối cùng buộc phải từ bỏ các vị trí mà họ chiếm giữ.
Một đơn vị tấn công đặc biệt di chuyển trong khu vực không người ở miền đông Ukraine.
Bộ phim không có "cảnh kết"?
Có thể tổng kết rằng quân đội Ukraine hiện đại được chia thành ba tầng.
Tầng trên cùng là các "cẩm y vệ" được trang bị tốt và để sử dụng như là "phương sách cuối cùng" nếu một cuộc khủng hoảng nổ ra. Ở tầng giữa có một khối "xám xịt" và không hiệu quả của bộ máy trì trệ của quân đội Ukraine.
Và cuối cùng là các đơn vị tấn công, cũng như các tiểu đoàn tình nguyện của Vệ binh Quốc gia, những người có thể thực hiện các cuộc đột kích ngoạn mục nhưng không phù hợp cho một cuộc chiến tiêu hao.
Thực tế này sẽ không thay đổi trong tương lai gần. Nền kinh tế và chính trị Ukraine hiện tại không thể đủ khả năng xây dựng một lực lượng vũ trang đủ lớn để đáp ứng yêu cầu của họ. Kiev cũng không thể mua được các loại vũ khí hiện đại với số lượng lớn.
Binh lính Ukraine khai hỏa pháo binh về hướng dân quân Donbass.
Chính phương Tây đã khuyến khích Kiev tập trung binh lính có kinh nghiệm và vũ khí tốt nhất trong các lữ đoàn ưu tú, thay vì sử dụng họ trong các vị trí lãnh đạo trong các lữ đoàn cơ giới thông thường.
Trong khi kết quả của sự "cải tổ" này là một quân đội đa phần là yếu kém, nó phù hợp với nhận thức về mối đe dọa của Kiev đó là có thể ứng phó với mối đe dọa quân sự của dân quân miền đông Ukraine.
Quân đội Nga dường như sẽ không trở thành một sự uy hiếp với Ukraine trừ phi các vùng lãnh thổ thân Nga ở miền đông Ukraine bị đe dọa hủy diệt bởi một cuộc tấn công lớn mà hiện tại Kiev vẫn chưa sẵn sàng để phát động (vì sợ một đợt thương vong nặng nề mới).
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, Kiev dường như nhận thức được rằng kết quả của cuộc khủng hoảng Donbass có liên quan nhiều đến quan hệ giữa Moscow và Washington hơn là với những nỗ lực hiện đại hóa quân sự của họ.
Một tay súng của Trung đoàn Azov khai hỏa súng máy về phía đối phương ở Donbass dưới lá cờ Đức quốc xã.