Ngày 04/11/2016, cơ quan quản lý thuốc và thực phẩm Mỹ đã cấp phép cho sản phẩm Venetoclax® dùng để điều trị bệnh ung thư bạch cầu mạn tính (lexemi kinh dòng lympho).
Mặc dù thuốc đang trong giai đoạn thử nghiệm lâm sàng pha 2, 3 nhưng do kết quả thử nghiệm pha 2 quá hiệu quả, FDA đã quyết định cấp phép điều trị cho sản phẩm rất nhanh.
Việc cấp phép điều trị nhanh chóng cho loại thuốc này dựa trên cơ sở thuốc có tác dụng rất hiệu quả trên bệnh nhân lexemi kinh dòng lympho với đột biến mất một phần nhiễm sắc thể số 17 (đoạn 17p) trong các tế bào ung thư.
Đoạn nhiễm sắc thể này có chứa gen TP53 là gen có vai trò sản xuất ra protein TP53 có tác dụng ức chế sự phát triển của khối u.
Có khoảng 10% bệnh nhân mắc bệnh lexemi dòng lympho và 20% bệnh nhân có ung thư loại này tái phát có tế bào đột biến mất đoạn nhiễm sắc thể 17p.
Bệnh nhân mắc ung thư có mất đoạn nhiễm sắc thể 17p thường có tiên lượng rất xấu và thường chỉ sống được vài năm.
Đi kèm với thuốc điều trị cho bệnh nhân mắc ung thư loại này, công ty Abbot cũng phát triển bộ kit chẩn đoán xác định bệnh nhân bị lexemi kinh dòng lympho mất đoạn 17p. Bộ kit có tên là Vysis CLL FISH.
Venetoclax là niềm hy vọng cho bệnh nhân ung thư bạch cầu lympho.
Venetoclax là thuốc đầu tiên được cấp phép cho các thuốc điều trị ung thư nhằm vào đích tác dụng là các protein BCL2 ở tại tế bào ung thư.
BCL2 là một protein nằm trong chuỗi protein tín hiệu p53 có vai trò điều hòa quá trình chết theo chương trình của tế bào.
Ở bệnh nhân mắc bệnh lexemi kinh dòng lympho, BCL2 đều tăng một cách đáng kể và nhờ vậy tế bào ung thư tăng khả năng sống sót và kháng lại với các biện pháp hóa trị liệu.
Venetoclax nhằm vào đích tác dụng là các protein BCL2 ở tại tế bào ung thư.
Tác động vào BCL2 làm mất khả năng sống sót của tế bào ung thư, nhờ vậy làm cho tế bào khối u bị chết và khối u teo đi (làm tan khối u).
Trong một nghiên cứu trên 116 bệnh nhân mắc bệnh lexemi kinh dòng lympho đã được điều trị với một hoặc nhiều biện pháp trước đó, người ta sử dụng Venetoclax với liều tăng dần.
80% số bệnh nhân có đáp ứng với thuốc điều trị và 85% số bệnh nhân đáp ứng với điều trị duy trì được tác dụng của thuốc nhiều hơn 1 năm.
Đặc biệt thuốc có tác dụng tốt với các bệnh nhân có tiên lượng xấu, kể cả những bệnh nhân không có đáp ứng với hóa trị liệu fludarabine.
Tác dụng phụ gây nguy hiểm của thuốc chính là hội chứng ly giải khối u (tế bào khối u chết nhanh và nhiều giải phóng vào máu các chất độc gây suy các nội tạng như tim, gan, thận và tử vong).
Hội chứng này xảy ra ở 3 trong số 56 bệnh nhân được sử dụng thuốc và 1 trong số họ đã không qua khỏi.
Vì vậy, liều lượng thuốc trong nghiên cứu đã phải thay đổi bằng cách sử dụng liều thấp rồi tăng dần cho bệnh nhân để làm giảm nguy cơ gây ra hội chứng ly giải khối u.
Các tác dụng phụ hay gặp là tiêu chảy, nhiễm trùng đường hô hấp trên, buồn nôn và giảm bạch cầu.
Venetoclax đang tiếp tục được nghiên cứu điều trị trên bệnh nhân có các ung thư bạch cầu khác như ung thư lympho B, ung thư lympho dạng tuyến…
Sản phẩm Ventoclax hiện tại đã được sử dụng ở Mỹ, Canada, Úc và châu Âu. Thuốc dạng viên nén, hàm lượng 10, 50 và 100 mg.
Theo khuyến cáo của FDA, liều lượng trong tuần đầu tiên là liều 20 mg/ngày, tuần thứ 2 là 50 mg/ngày, tuần thứ 3là 100 mg/ngày, tuần thứ 4 là 200 mg/ngày. Từ tuần thứ 5 trở đi có thể dùng 400 mg/ngày.
Để biết thêm chi tiết về cách sử dụng thuốc, các bác sĩ có thể tham khảo các tài liệu dưới đây. Bệnh nhân không được tùy ý sử dụng thuốc khi chưa có chẩn đoán xác định loại ung thư và chỉ định cũng như hướng dẫn dùng thuốc của bác sĩ.
Còn tại Việt Nam, khó khăn hiện nay chính là việc xây dựng các labo chẩn đoán xác định ở mức phân tử các loại ung thư cũng như đào tạo nhân lực bao gồm các bác sĩ chẩn đoán gen, đội ngũ kỹ thuật viên phục vụ cho việc phân tích mẫu và chẩn đoán xác định, phân loại khối u và sử dụng liệu pháp điều trị tại đích các tế bào ung thư.
Hy vọng rằng lãnh đạo các bệnh viện và Bộ Y tế có hướng đầu tư trọng điểm vào các labo chẩn đoán chuyên sâu về ung thư để áp dụng sớm thành tựu của khoa học thế giới vào công tác khám và chữa bệnh ung thư.
Tài liệu tham khảo.
https://www.cancer.gov/news-events/cancer-currents-blog/2016/venetoclax-cll
http://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2016/208573s000lbl.pdf
http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1513257#t=article