Theo người dân địa phương, chuyện trai gái hai làng không được lấy nhau đã có trong hương ước từ xa xưa của làng. Đến nay, trong suy nghĩ của nhiều người vẫn giữ quy ước này, thận trọng trong các mối quan hệ.
Theo chính quyền xã Hà Tiến, kiểm tra hồ sơ trong những năm gần đây, không có trai gái hai làng đăng ký kết hôn.
Ông Tống Văn Khuyên - Trưởng thôn Động Bồng, xã Hà Tiến, cho biết đó là hương ước chung của hai làng. Hương ước có từ hàng trăm năm trước, gắn liền với việc kết chạ (kết giao anh em) giữa hai làng. Hương ước được truyền từ đời này sang đời khác, hiện nay vẫn còn được lưu giữ, trai gái hai làng chỉ xem nhau là anh em, không được lấy nhau.
Ngôi đình cổ hàng trăm năm tuổi ở giữa hai làng.
Lý giải nguồn gốc về quy ước này, ông Khuyên nói theo lời kể của cha ông xưa, có một người đàn ông, quê gốc ở Trung Quốc (sau này người dân gọi là Tống Quốc sư) đi khai hoang, lập ấp ở vùng đất ven bờ sông Hoạt, huyện Hà Trung.
Quá trình xây dựng hai làng, người này đã huy động xây dựng làng Chánh Lộc trước, rồi lập làng Động Bồng sau. Hai làng ở hai bên dòng sông Hoạt. Làng Chánh Lộc được gọi là làng anh , còn Động Bồng là làng em. Người dân hai làng qua lại với nhau như anh em ruột thịt, từ đó có quy định trai gái hai làng không được lấy nhau.
Theo đó, nhiều đời qua, người dân của hai làng thường xuyên qua lại, giúp đỡ nhau như anh em trong nhà. Trải qua hàng trăm năm, có những trường hợp trai gái của hai làng yêu nhau nhưng vì hương ước nên các cặp đôi phải chia tay, không nên duyên vợ chồng.
Cũng có những trường hợp trai gái trong làng yêu nhau rồi thành vợ thành chồng, nhưng cũng không rõ vì lý do gì mà nhiều cặp vợ chồng sau đó chia tay nhau.
Một góc làng Động Bồng, xã Hà Tiến, huyện Hà Trung.
Ông Mai Đức Chinh - Phó Chủ tịch UBND xã Hà Tiến cho biết hương ước "không lấy nhau" của hai làng có từ thời xa xưa. Đến nay hương ước này vẫn được người dân lưu giữ. Làng Động Bồng hiện nay có 327 hộ dân với 800 nhân khẩu. Qua rà soát danh sách công dân đăng ký kết hôn từ năm 2020 đến nay, không trường hợp nào người có hộ khẩu tại hai làng Chánh Lộc và Động Bồng kết hôn với nhau.