Cách đây ít lâu tôi đi dự một sự kiện rất lớn, được tổ chức định kỳ dành riêng cho bệnh nhân ung thư và người quan tâm ở TP HCM. Khá nhiều vật phẩm được bán, trong đó có một góc quảng cáo bắt mắt với nhiều tấm banner to dựng thẳng, in nhiều dòng chữ nổi bật: "Nước kiềm Kangen: Thay đổi nguồn nước, thay đổi cuộc sống".
Trên chiếc bàn nhỏ đặt vài chiếc máy hình hộp chữ nhật màu trắng, to cỡ chiếc CPU của máy tính để bàn. Một hàng ly nhựa phía trước, đựng thứ chất lỏng như nước nhưng mỗi ly một màu: xanh, đỏ, tím, vàng, và trong suốt.
Hết nước thần Izumio, đến nước thánh Kangen
Người phụ nữ trẻ đứng cạnh chiếc bàn vồn vã: "Đây là nước kiềm Kangen được xem là giải pháp chống lão hóa và ung thư cho cơ thể. Chị chỉ cần uống nước này hàng ngày và dùng để rửa rau, rửa thịt, nấu ăn, rửa mặt, tắm … đều đạt được hiệu quả rất tốt".
Cô chỉ vào từng chiếc ly nhựa đựng thứ chất lỏng nhiều màu: "Nhà chị ở quận mấy? Hàng ngày chị vẫn dùng nước máy phải không ạ? Có khi nào chị nghĩ nước máy từ vòi của nhà mình lại độc như thế này không? Trong các ly này đều là nước đóng chai, gồm nước ngọt, nước tinh khiết có ga và không có ga, và nước máy thông thường. Nhưng nhúng giấy quỳ vào thì thấy nó thế này (ra nhiều màu). Nước màu xanh dương hoặc xanh da trời là đã bị oxy hóa (dương), vàng là tồn dư hóa chất, thuốc trừ sâu. Đỏ là nước tồn dư nhiều acid".
Chỉ có duy nhất một ly nước không màu. Cô gái cầm nó lên, giơ ngang mặt: "Còn ly nước trong này là đã lọc qua máy Kangen, đã loại bỏ hết các độc tố, bổ sung chất khoáng để giúp cơ thể quân bình. Các anh chị thấy nó trong vắt như vầy! Khi cơ thể quân bình thì sẽ tự kháng lại các bệnh tật".
Trong vòng 15 phút, những người đang điều trị ung thư điều trị xúm lại vòng trong vòng ngoài quanh chiếc bàn đặt máy. Hai ba nhân viên luôn tay rót nước Kangen mời uống thử và quảng cáo: "Đặc biệt hỗ trợ người bệnh ung thư nha các anh các chị! Uống nước này hàng ngày cơ thể sẽ không nhiễm độc nữa mà thải hết chất độc ra ngoài thì mình sẽ không bệnh nữa. Đầu tư xứng đáng lắm các chị ơi" - họ rao liên tục.
Chiếc máy trông khá đơn giản, có phích cắm điện và ống nối với nguồn nước với một đầu nước ra. Thân máy cũng chính là bộ lọc, theo những người bán hàng nói là chứa các thiết bị để kiềm hóa nước. Tuy nhiên, người đến xem và uống thử nước, hỏi giá máy thì nhiều nhưng chưa thấy ai chốt mua. Cũng phải, giá cái máy đến năm, bảy chục triệu đồng, là khoản tiền không nhỏ.
Tôi cũng uống thử. Nước không có vị gì cả.
Thấy tôi quan tâm và hỏi nhiều hơn tất cả những người khác, cô bán hàng dúi vào tay tôi một xấp quảng cáo, xin email để gửi thêm video giới thiệu, đồng thời ngỏ ý cho mượn máy để dùng miễn phí trong một tuần, đến tận nhà lắp đặt. Không ưng thì trả lại, không tốn phí, không sao cả.
Nghe công dụng vừa làm đẹp, vừa chữa bệnh thần thánh nhưng giá chát quá, tôi về tìm từ khóa nước Kangen đọc thử.
Ô thì ra đó là cả một thế giới đa cấp!
Dùng nước chữa bách bệnh, đẹp lên, trẻ lại?
Máy Kangen được quảng cáo và bán hàng hầu hết qua cách thức đa cấp. Người bán thường mang máy đến một gia đình nào đó, tập hợp một ít người thân quen bạn bè của gia chủ rồi trực tiếp quảng cáo và bán máy.
Trong một video tôi tìm thấy trên mạng (khung cảnh có lẽ ở TP HCM), người bán sau khi chứng minh độ kiềm duy nhất và cao nhất của nước Kangen thì rót chai nước này vào các ly nước "nhiều acid". Màu nước lập tức đổi từ xanh lơ và xanh dương sang tím trước sự xuýt xoa của người xem, hầu hết là phụ nữ đứng tuổi và trông vẻ có tiền. Ông ta giải thích như thế nghĩa là khi nước Kangen được uống vào cơ thể thì nó sẽ kiềm hóa luôn cả cơ thể.
Các ly nước đóng chai khác (nước tinh khiết, nước ngọt có màu vàng) vẫn giữ nguyên không đổi màu. Người bán giải thích do các loại nước trên đã bị oxy hóa quá mạnh, tức là tính acid cao.
Người bán dùng thiết bị đo để chứng minh tính acid cao của nước máy.
Những ai có thời gian theo dõi quảng cáo của các lang băm mà điển hình là "thánh thực dưỡng" Nguyễn Bình sẽ rất quen thuộc với cách phân loại tất cả mọi thứ trên đời thành hai loại giàu kiềm và giàu acid của họ.
Nhóm này học từ một cuốn sách (đã được khoa học hiện đại chứng minh là sai, nhưng vẫn rất nổi tiếng và lưu hành rộng rãi). Trong đó, tác giả người Nhật quy tất cả mọi bệnh tật về một nguyên nhân chung là cơ thể "quá nhiều acid". Mà cơ thể nhiều acid là do ăn uống thực phẩm quá nhiều acid, tức "nhiễm độc". Thế nên muốn cơ thể cân bằng thì phải nạp vào các chất giàu kiềm để trung hòa nồng độ acid đến tối đa, tức là "thải độc" - họ nói - khi cơ thể đã cân bằng thì sẽ không thể mắc bệnh nữa. Còn các bệnh đã mắc sẽ dần dần tự khỏi mà không cần uống thuốc tây, không cần đi bệnh viện.
Lợi dụng sự e ngại của các tác dụng phụ khi hóa trị, xạ trị điều trị ung thư (nhiều khi rất nặng nề như rụng tóc, buồn nôn, chán ăn, da dẻ sạm nám mụn nhọt…), các thánh thực dưỡng lừa được không ít người nhẹ dạ hoặc sẵn có tâm lý phủ nhận tây y. Trong số những người tin tưởng thực dưỡng chữa bách bệnh, tô từng biết có cả những bác sĩ, sinh viên Y, rất nhiều người đã tốt nghiệp đại học và đang làm nhiều công việc trí óc.
Ngoài niềm tin về những nguồn kiến thức nửa thực nửa giả nhưng đều được gắn với những cái tên nổi tiếng thế giới trong nghiên cứu khoa học, những người tin dùng thực dưỡng chữa ung thư còn có một niềm tin nội tâm: "Dù không chữa được ung thư tốt như quảng cáo thì các thực phẩm tự nhiên không hóa chất cũng không gây hại như thuốc tây. Không bổ bề ngang cũng sang bề dọc".
Do vậy, khi người bán hàng trong video thuyết minh về các chai nước "giàu acid" xong thì người xem đồng loạt thốt lên: "Mắt nhìn thấy luôn nhá, acid kìa, nguy hiểm quá. Thôi thế thì mình đi đâu cứ mang nước kiềm của mình theo uống".
Lấy ví dụ về nước ngọt S., người bán hàng cho biết các nhà khoa học đã nghiên cứu và kết luận nếu uống 1 ly nước S thì phải uống 32-35 ly nước Kangen mới trung hòa tính acid của nó được.
"Căng mọng từng tế bào"?
"Khi anh uống nước vào rồi đi lại thì vẫn thấy cơ thể nó lọc ọc nước bên trong đấy, nhưng uống nước Kangen thì không thấy hiện tượng này. Đó chính là do nước vòi thì từ 25 cụm phân tử nước chập vào, nhưng nước Kangen thì "bẻ" cụm phân tử nước vòi ra nhỏ hơn 4-6 lần, cho nên nó mới thẩm thấu rất nhanh và sâu vào từng tế bào và mô, vận chuyển các chất dinh dưỡng rất nhanh và hiệu quả cho tế bào, đồng thời giúp tế bào tẩy rửa và thanh lọc các chất cặn bã có hại ra ngoài. Nó lọc sạch chất độc và nuôi dưỡng tế bào từ bên trong. Các chị dùng nước Kangen một thời gian thì vứt hết kem dưỡng da, vì kem chỉ ở trên bề mặt da chứ có thấm được vào da đâu. Còn nước Kangen thì thấm vào từng tế bào cho nên nó căng mọng lên từ bên trong, nó giúp trẻ hóa da không một nếp nhăn là vì như thế" - Người bán tiếp tục thuyết minh.
Ông ta nhúng gói trà vào nước máy để ở nhiệt độ phòng. Ly nước máy vẫn trong, trà không ra, còn ly nước Kangen thì chuyển nhanh sang màu vàng của trà.
Ông giải thích đó là do các phân tử nước của nước Kangen bé hơn nước bình thường, nên nó xâm nhập được vào các lá trà để tách các chất trong trà ra rất nhanh như vậy.
Quảng cáo của người bán hàng tại sự kiện.
Trong các trang quảng cáo khác, nước Kangen được gọi là "nước tốt" để phân biệt với tất cả các loại chất lỏng không phải nước Kangen - đều là "nước xấu". Họ giải thích phải dùng "nước tốt" để kiềm hóa cơ thể ngay, vì uống nước vòi là nước chứa nhiều acid; chúng sẽ dần dần ăn mòn đường ống hay các vật chứa nước bằng kim loại, tăng ion kim loại trong nước chúng ta ăn uống vào hàng ngày, gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
Trên các trang của tổng đại lý bán máy Kangen, nội dung quảng cáo còn dữ dằn hơn. Họ viết: Kangen, dịch từ tiếng Nhật tức là trở về nguyên thủy. Nước Kangen là nước đã được đưa trở lại trạng thái tự nhiên ban đầu trước khi trái đất trở nên ô nhiễm. Uống và dùng nước này giúp đưa cơ thể con người trở lại trạng thái ban đầu khi còn là trẻ sơ sinh. Công dụng của nước Kangen gồm gia tăng sức khỏe, chậm lão hóa, tăng tuổi thọ, loại bỏ mỡ dư thừa và thải độc tố, hỗ trợ tiêu hóa, giúp ruột hoạt động tốt, giải quyết chứng nhiễm trùng trong đường tiểu, đường hô hấp, giảm cơn suyễn, bệnh tiểu đường và máu cao, chữa bệnh ngoài da, giảm các chứng đau kinh niên, giảm sự phát triển của men Candida và vi khuẩn trong cơ thể. Phòng và chữa nhiều chứng bệnh như ung thư, cao mỡ máu, huyết áp, tim mạch, tiểu đường… Tắm thì mịn da, trắng lên. Gội thì tốt tóc, sạch gàu. Rửa mặt thì không cần dùng sữa rửa mặt nữa.
Trong "thế giới Kangen", tất cả những người bán máy đều cho biết mình không đặt nặng chuyện tiền bạc lợi nhuận. Chỉ vì đã dùng "nước tốt" này cho gia đình để chữa bệnh nên tự trải nghiệm được kết quả của nó, vì thế háo hức muốn giới thiệu cho người khác dùng để cũng được khỏe đẹp như họ.
Chiếc máy được ví là "vị bác sĩ tại gia" chăm sóc sức khỏe cho toàn bộ gia đình, còn những người đã mua máy thì được ca ngợi là kiến thức hơn người và biết quan tâm đến sức khỏe cho cả gia đình. Tuy nhiên, mặc dù đều là những người thương người, nhưng sự cạnh tranh ngầm giữa những người bán hàng cũng không khó thấy.
Trang Kangen khẳng định chỉ duy nhất máy của họ mới được công nhận thiết bị y tế. Cụ thể như được sản xuất trực tiếp hoàn toàn ở Nhật, dây chuyền sản xuất đạt chuẩn sản xuất thiết bị y tế, theo tiêu chuẩn Nhật, được dùng tại hơn 200 bệnh viện ở Nhật như một phần trong việc điều trị nấu ăn, uống, sinh hoạt và vệ sinh thiết bị dụng cụ y tế, cầm máu.. và nhất là chỉ trong 30 giây đã khử trùng 99,99%. Còn các máy điện phân nước của các hãng khác không đạt được yêu cầu này mà chỉ là thiết bị gia đình.
Tuy không nói cụ thể giá cả, nhưng họ đưa ra so sánh: máy thông thường giá 20 triệu đồng - 50 triệu đồng, máy tốt (tức là hiệu Kangen) giá khoảng 75-130 triệu đồng.
Những người trực tiếp đi bán máy còn mạnh miệng hơn nữa. Họ quảng cáo thẳng: Chỉ có máy Kangen mới ra được nguồn nước tốt và bền bỉ, còn nếu dùng máy hiệu khác, có thể chỉ sau thời gian ngắn sẽ bị hư hỏng hoặc nước đầu vào và đầu ra hoàn toàn như nhau, không có tác dụng chữa bệnh.
Phía dưới các trang bán hàng thường có các bình luận như sau:
- Bị đầy hơi, uống vào đỡ hoặc hết hẳn đầy hơi.
- Bác VA bị táo bón nhiều năm, ngày nào cũng phải uống thuốc xổ mà uống nước này hai tuần khỏi luôn.
- Bị đi tiểu buốt uống 1 ngày dịu luôn, 3 ngày khỏi hẳn.
- Uống nước hết đau dạ dày và trào ngược (bên cạnh có lời bình: nhiều người không biết, uống thuốc từ trẻ đến già vẫn không khỏi).
Tuy nhiên, không ai kiểm chứng được sự thật trong các bình luận này.
Một phụ nữ gốc Việt xưng là tổng đại lý chính thức của Kangen đưa lên trang cá nhân rất nhiều hình ảnh đi du lịch, đổi xe hơi, mua sắm đồ hiệu thả phanh và sống trong biệt thự sang trọng (ở nước ngoài). Đi kèm luôn luôn là lời ca ngợi nhờ tạo được nhiều phúc cho người khác qua việc bán máy Kangen giúp cứu sống và mang lại cuộc sống khỏe mạnh cho cả gia đình họ nên cô mới có được cuộc sống hiện tại.
Như thường lệ, có khá nhiều bình luận trầm trồ khen ngợi và ao ước được may mắn giống như cô.
Quảng cáo của người bán tại sự kiện.
Phân tích từ chuyên gia ung thư
Nghi ngờ lời quảng cáo về vị trí của sản phẩm này trong các bệnh viện ở Nhật và đặc biệt là cho người đang điều trị ung thư, tôi đi hỏi TS.BS Phạm Nguyên Quý, người đã sống ở Nhật nhiều năm nay và là bác sĩ chuyên khoa ung thư tại Bệnh viện Đại học Kyoto. BS Quý cũng là người điều hành chính của nhóm Hỗ trợ bệnh nhân ung thư trên facebook với nhiều hoạt động phong phú và thiết thực. Câu trả lời của ông chắc sẽ làm những tín đồ "nước tốt" ngỡ ngàng, ngơ ngác rồi… bật ngửa!
"Tôi làm việc ở Nhật, cũng đã đến thăm và làm việc ở nhiều bệnh viện nổi tiếng trên thế giới, cũng như qua thông tin từ bạn bè trong ngành y làm việc khắp nơi trên thế giới nhưng chưa hề thấy việc sử dụng máy này trong bệnh viện như những gì họ quảng cáo. Cũng không có chuyên gia y tế hay một tổ chức y tế chính phủ uy tín nào đưa ra lời khuyên sử dụng nước kiềm hóa để phòng/trị bệnh" - BS Phạm Nguyên Quý nói.
Những người bán nước kiềm Kangen luôn dẫn chứng cho tác dụng của nó bằng "lời nói từ người lãnh giải Nobel" để thuyết phục mọi người là "ung thư phát triển trong môi trường acid" do vậy cần nước có độ kiềm để trung hòa! Nhưng đây là chiêu trò đưa một thông tin khoa học giả vào miệng của một nhà khoa học thật. Tiến sĩ Otto Heinrich Warburg đúng là nhà khoa học từng được trao giải thưởng Nobel về sinh lý học vào năm 1931, nhưng nội dung trong nghiên cứu của ông không đưa ra kết luận trên mà là "khám phá bản chất và phương thức hoạt động của enzyme hô hấp". Cụ thể, ông phát hiện ra rằng các khối u động vật tạo ra một lượng acid lactic đáng kể qua một quá trình lên men có tên là fermentative glycolysis.
Thực ra, môi trường acid không tạo ra ung thư mà ngược lại, chính quá trình phát triển của khối tế bào ung thư tạo nên môi trường acid.
Táo bạo hơn nữa, bên cạnh việc suy luận bậy cơ chế bệnh ung thư như nói trên, những người bán máy Kangen liên kết việc "cơ thể bị acid hóa" với hàng loạt các bệnh khác nữa như đột quỵ, tai biến, suy tim, tiểu đường, gút, rối loạn nội tiết, ho, viêm họng, nhức đầu, yếu sinh lý, xơ gan, khó tiêu, táo bón, v.v… nhưng thật ra chúng không có sự liên quan nhân quả như vậy! Do vậy, việc suy nghĩ trung hòa acid để điều trị, phòng ngừa ung thư và hàng loạt các bệnh khác là một sai lầm cơ bản, giống như việc dập lửa bằng cách hút bớt khói vậy.
Tiếp theo, lý thuyết "kiềm hóa cơ thể" tức là làm cho cơ thể có độ pH > 7 để phòng và điều trị bệnh là một lý thuyết không tưởng vì trong cơ thể của con người luôn có một cơ chế cân bằng gọi là "Homeostasis" để tự điều chỉnh độ pH ở một khoảng nhất định tại từng nơi trong cơ thể để đảm bảo hoạt động bình thường. Ví dụ máu có độ pH luôn luôn ở khoảng 7,35-7,45, trong bao tử khoảng 1,5-3,5,… bất cứ sự thay đổi bất thường khiến độ pH của chúng ở ngoài các khoảng trên, cơ thể sẽ bị bệnh. Vì vậy, bạn đừng tưởng việc uống nước kiềm hóa là có thể kiềm hóa được cơ thể nhé! Nếu cơ thể bạn bị "kiềm hóa" vì bất cứ lý do gì thì lúc đó bạn gặp rắc rối thật sự rồi đó! Tình trạng này gọi là "metabolic alkalosis" sẽ làm cho bạn cảm thấy buồn nôn, run tay, co giật cơ bắp, ngứa ran ở tứ chi và mặt, thậm chí lú lẫn…
Young tại Tòa thượng thẩm vào đầu năm 2016. Ông bị bắt giam vào ngày 3/02/2016 với hai tội danh liên quan đến hành nghề y không có giấy phép. Young được biết đã học từ cử nhân đến thạc sĩ rồi tiến sĩ y khoa trong vòng 8 tháng, tại một cơ sở giáo dục không được công nhận và đã bị xóa sổ. Những tín đồ nước Kangen chắc sẽ rất buồn khi đọc tin này. Nguồn: escondidograpevine.com
Lý lẽ "bẻ nhỏ phân tử nước cho dễ thẩm thấu vào tế bào và mô" cũng tầm bậy không kém.
Lý do là các phân tử nước ở trong nước không hề có cơ chế tạo thành cụm lớn hay cụm nhỏ mà khoảng cách giữa các phân tử xa hay gần chỉ là do nhiệt độ của dung dịch. Khi nhiệt độ bằng 0 thì nước tạo cấu trúc tinh thể khi ở dạng băng (ice) thôi.
Khả năng oxy hóa-khử (Oxidation Reduction Potential): Người bán máy còn cho rằng nước Kangen có chỉ số oxi hóa khử thấp (do có tính kiềm) nên tốt cho cơ thể, trong khi đó nước uống bình thường chỉ số này cao là không tốt, gây bệnh.
Đây tiếp tục là nhận định hoàn toàn sai. Thực ra, oxy hóa (Oxidation) là một quá trình xảy ra rất bình thường trong cơ thể của sinh vật, giúp tạo ra năng lượng để cung cấp cho các tế bào hoạt động và nhiều quá trình sinh hóa quan trọng khác. Việc hình thành các chất oxy hóa bất thường trong cơ thể (reactive oxygen species (ROS) và free radicals) do các quá trình được gọi là oxidative stress dẫn đến hư hại tế bào, thậm chí làm đột biến DNA và dẫn đến ung thư… thường xảy ra sâu trong các tế bào và hoàn toàn không thể can thiệp bằng việc đơn giản là uống nước kiềm! Do vậy, chưa hề có một nghiên cứu nào chỉ trích việc uống nước bình thường với chỉ số oxi hóa-khử khoảng 200-400 mV là độc hại và có thể gây bệnh hoặc uống nước kiềm hóa, ion hóa có thể phòng/điều trị bệnh!
Ngoài ra, những người bán máy Kangen còn đưa ra những quyển sách do các tác giả tự viết để làm bằng chứng khoa học, ủng hộ cho các nhận định trên. Việc này cũng lại không không đúng, vì bằng chứng khoa học chỉ được công nhận khi nó được đăng trên các tạp chí nghiên cứu uy tín, được thẩm định bởi nhiều nhà khoa học nổi tiếng trong cùng lĩnh vực chứ không phải một lời nói nào đó của bất cứ một cá nhân hay tổ chức nào!
Buồn cười là những người bán máy còn sử dụng hình ảnh của Robert Oldham Young và cuốn sách "pH thần diệu" (The pH Miracle) của ông để củng cố ý tưởng kiềm hóa, nhưng lại không hề biết là Young đã bị buộc tội, phạt và bồi thường 105 triệu đô la Mỹ cho một bệnh nhân ung thư tên là Dawn Kali.
Dawn Kali, một người mẹ bốn con bị ung thư vú, đã được Young khuyên từ bỏ các phương pháp hóa trị liệu để tuân theo liệu pháp của ông ta gồm uống nước kiềm, massage và thụt tháo đại tràng với chi phí hàng ngàn USD/tuần. Sau khi ung thư di căn vào xương, cô quay lại với bệnh viện và được phát hiện ung thư đã phát triển đến giai đoạn 4. Cô đi kiện và chỉ sống thêm được 4 năm. Nguồn: Dailymail.uk
Hơn nữa, những hình ảnh của người nổi tiếng như ngôi sao điện ảnh, cầu thủ bóng đá hay chính trị gia càng không thể thay thế cho những khẳng định khoa học hoặc bằng chứng về hiệu quả để phòng/trị bệnh của sản phẩm.
Qua bác sĩ Quý, chúng tôi cũng đã cung cấp thông tin kể trên với bên tổ chức sự kiện cho người đang điều trị ung thư (như đã nói ở đầu bài). Người đại diện tổ chức cho biết có những doanh nghiệp xin đặt banner quảng cáo trong sự kiện nhưng tổ chức này không nắm rõ nội dung được nêu trong bài, tuy nhiên họ không bao giờ cổ vũ, khuyến khích việc quảng cáo các sản phẩm sai sự thật như vậy, đặc biệt là cho người đang điều trị ung thư.
Thế nhưng trên khắp các trang mạng, thậm chí nhiều tờ báo chính thống có uy tín bậc nhất, vẫn đều đặn xuất hiện rất nhiều các bài quảng cáo nước Kangen. Có tờ báo thận trọng viết thêm "hoàn toàn không có khả năng chữa bệnh" nhưng nội dung vẫn giữ nguyên đặc tính "trung hòa acid, loại bỏ acid dư thừa trong cơ thể".
Nhiều người bán hàng đã dùng quảng cáo này nhắm đến người đang điều trị ung thư, khai thác tâm lý "còn nước còn tát" của họ và gia đình, để móc lấy những đồng tiền chắt chiu khó khăn dành chữa bệnh. Đó là sự tàn nhẫn, độc ác không thể chấp nhận nổi.
Hy vọng các phân tích chuyên môn từ BS Phạm Nguyên Quý sẽ giúp nhiều người nhận ra những lời quảng cáo sai sự thật và đội lốt khoa học của những người bán hàng đang trong hệ thống kinh doanh đa cấp siêu lợi nhuận kia.