Các thành viên của Quốc hội Hoa Kỳ, bao gồm một số đảng viên Cộng hòa của Tổng thống Donald Trump cùng với các thành viên Đảng Dân chủ, đang chuẩn bị cho các hành động về mặt lập pháp để ngăn chặn kế hoạch bán 8 tỷ USD vũ khí của ông Trump cho Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất UAE và Jordan, các phụ tá quốc hội và các nhà lập pháp cho biết hôm thứ ba.
Tính khẩn thiết về Iran?
Các biện pháp đầu tiên có thể được đưa ra trong vòng vài ngày, các phụ tá quốc hội cho biết.
Tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia vì căng thẳng với Iran, chính quyền Trump đã thông báo cho các ủy ban của quốc hội vào ngày 24/5 rằng họ sẽ tiến hành 22 thỏa thuận quân sự, phá vỡ một tiền lệ lâu nay là các nhà lập pháp sẽ xem xét việc các thương vụ vũ khí lớn.
Quân đội Hoa Kỳ đã trích dẫn những gì được coi là mối đe dọa tấn công tiềm tàng từ Iran để triển khai hàng trăm binh sĩ đến Trung Đông, bên cạnh các hệ thống tên lửa Patriot, máy bay ném bom và việc di chuyển một nhóm tác chiến tàu sân bay.
Tuy nhiên, các quan chức chính quyền cũng đã tìm cách trấn an các thành viên của Quốc hội và công chúng, rằng họ không vội vã gây chiến với Cộng hòa Hồi giáo.
Quyết định trên đã khiến các thành viên của cả hai đảng trong Quốc hội tức giận, những người lo lắng rằng quyết định của ông Trump sẽ loại bỏ năng lực của Quốc hội nhằm ngăn chặn không chỉ ông Trump mà cả các tổng thống tương lai trong việc bán vũ khí ở nơi họ thích.
Các thiết bị quân sự được Ngoại trưởng Mike Pompeo dọn đường để giao dịch lần này bao gồm các thiết bị tấn công như đạn dược được định hướng, súng cối và động cơ phản lực, một số trong đó sẽ mất nhiều tháng để được sản xuất và vận chuyển, điều các nhà lập pháp cho rằng mâu thuẫn với việc chính quyền nói rằng mục đích của thương vụ lần này là giải quyết tình trạng khẩn cấp.
Một số các giấy phép sẽ cho phép các nhà thầu quốc phòng của Hoa Kỳ như Raytheon Co và Boeing Co điều hành các dây chuyền sản xuất ở Saudi Arabia.
Tại Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát, các nhà lập pháp đang xem xét một dự luật yêu cầu 22 giấy phép mà chính quyền đã phê duyệt phải được rút lại và phải nộp lại thông qua thủ tục thông báo thường xuyên, bao gồm việc Quốc hội sẽ đánh giá trong 30 ngày, các phụ tá trong Quốc hội của đảng Dân chủ cho biết.
Các thành viên Hạ viện cũng có thể tìm cách sửa lại Đạo luật kiểm soát xuất khẩu vũ khí năm 1976 để áp đặt các hạn chế chặt chẽ hơn đối với việc sử dụng điều khoản "khẩn cấp", thắt chặt lỗ hổng mà chính quyền Trump sử dụng để xúc tiến việc bán hàng lần này để những điều khoản như vậy chỉ có thể được sử dụng cho "trường hợp khẩn cấp thực sự", theo các phụ tá trong quốc hội.
Nỗ lực lưỡng đảng
Các thành viên Hạ viện cho biết họ dự kiến bất kỳ biện pháp nào để ngăn chặn thương vụ trên cũng sẽ cần sự hỗ trợ từ các thành viên của cả hai bên.
"Có một quyết định lưỡng đảng rằng chúng tôi cần đánh giá lại mối quan hệ của chúng tôi với Saudi Arabia, đặc biệt là những vũ khí mà chúng tôi bán", Hạ nghị sĩ Joaquin Castro, thành viên đảng Dân chủ trong Ủy ban Đối ngoại Hạ viện, nói với Reuters.
Các thành viên của Quốc hội đã ngăn chặn việc bán các thiết bị quân sự tấn công cho Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất trong nhiều tháng, do giận dữ về số lượng thương vong dân sự lớn trong chiến dịch không kích của họ ở Yemen, cũng như các vấn đề liên quan đến việc nhà báo Ả Rập Jamal Khashoggi bị giết hại tại một lãnh sự quán của Saudi ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Trong khi ông Pompeo tuyên bố việc giao dịch vũ khí vào tháng 5, Hạ nghị sĩ Mike McCaul, thành viên đảng Cộng hòa hàng đầu trong Hội đồng đối ngoại, đã gọi hành động này là một sự "không may" và có khả năng đe dọa mối quan hệ giữa Nhà Trắng với Quốc hội trong tương lai.
Tại Thượng viện, các phụ tá quốc hội cho biết, các nhà lập pháp đã lên kế hoạch đệ trình "các nghị quyết về việc không tán thành", theo đó sẽ yêu cầu bỏ phiếu cho mỗi thỏa thuận vũ khí được chính quyền Trump phê duyệt.
Thượng nghị sĩ Bob Menendez, thành viên cấp cao Đảng Dân chủ trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện và Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Lindsey Graham, một đồng minh thân cận của ông Trump, nói với Washington Post rằng họ sẽ hợp tác để đưa ra 22 nghị quyết.
Đạo luật kiểm soát xuất khẩu vũ khí cho Quốc hội quyền bỏ phiếu về việc có nên ngừng bán các giao dịch vũ khí lớn hay không bằng cách thông qua nghị quyết không tán thành.
Những người phản đối kế hoạch bán vũ khí cho biết sự ủng hộ mạnh mẽ của lưỡng đảng cho các nghị quyết như vậy sẽ gửi đi một thông điệp mạnh mẽ tới chính quyền - cũng như các nhà thầu quốc phòng và cả ba nước có liên quan- rằng Quốc hội không hài lòng về quá trình này.
Những người ủng hộ kế hoạch cũng cho biết, có khả năng rằng, với mức độ giận dữ của quốc hội đối với việc sử dụng tuyên bố khẩn cấp của Trump, một số nghị quyết sẽ thu được hai phần ba sự ủng hộ trong Thượng viện và Hạ viện – mức cần để đảo chiều hành động của chính quyền Trump.
Các nhà lập pháp cũng có thể đưa các luật liên quan đến việc bán vũ khí vào một nghị quyết luôn cần Quốc hội thông qua, chẳng hạn như Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng hàng năm - một văn bản lớn về chính sách quốc phòng hiện đang được Quốc hội xem xét.