"Giọt nước tràn ly" hay lý do chính đáng cho Chiến dịch Idlib?
Căng thẳng tiếp tục leo thang tại "khu vực phi quân sự" nằm ở Tây Bắc Syria, hiện chủ yếu được kiểm soát bởi nhóm phiến quân cực đoan Hayat Tahrir al-Sham (HTS).
Chiều ngày 6/5, theo các nguồn địa phương, nhóm khủng bố HTS đã triển khai khoảng 600 binh lính trên chiến tuyến Bắc Hama và 6.000 binh lính khác phòng thủ trong toàn khu vực.
Khu vực thường được gọi là Idlib này bao gồm một phần của các tỉnh Hama, Aleppo và Latakia. Bạo lực bùng phát lẻ tẻ giữa các lực lượng Syria và phe đối lập đang đe dọa biến thành một cuộc chiến quy mô lớn trong khu vực.
Chiến dịch của Quân đội Ả rập Syria (SAA) lên kế hoạch tấn công vào Idlib và các khu vực phụ cận đã bị hủy bỏ do các thỏa thuận Nga-Thổ Nhĩ Kỳ đạt được tại Sochi vào tháng 9/2018.
Tuy nhiên, kể từ giữa tháng 3/2019, không quân Nga và Syria đã leo thang không kích Idlib và có thể được coi là chiến dịch không kích lớn nhất trong năm 2019.
Bản đồ hôm 6/5 cho thấy các mũi tấn công của Quân đội Syria nhằm vào các nhóm vũ trang ở khu vực nam Idlib và bắc Hama.
Cuộc hội đàm ngày 8/4 tại Moscow giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã dẫn đến sự giảm nhẹ cường độ của các vụ ném bom, nhưng các cuộc không kích vẫn chưa chấm dứt.
Vào ngày 13/4, các cuộc không kích đã phá hủy các kho thực phẩm HTS ở phía tây Aleppo (lấy từ nguồn viện trợ nhân đạo). Đồng thời, các lực lượng của Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã pháo kích dữ dội Idlib.
HTS và các đồng minh lần lượt tung ra các cuộc tấn công vào các vùng lãnh thổ gần Idlib do lực lượng chính phủ kiểm soát.
Các khu vực xung quanh Aleppo phải hứng chịu thương vong dân sự đáng lo ngại. Các nhóm khủng bố cũng thường xuyên đột kích các vị trí của lực lượng chính phủ ở khu vực Hama.
Trong bối cảnh này, việc quân đội Syria tấn công vào khu vực nông thông Aleppo và Hama bị HTS kiểm soát là cần thiết và chính đáng vì thương vong dân sự do hỏa lực của những kẻ khủng bố.
Chiến dịch này nếu diễn ra ở Idlib sẽ có thể có quy mô hạn chế và có thể sẽ được thực hiện mà không có sự tham gia của người Nga.
Sáng 2/5, các cuộc không kích dữ dội nhằm vào Idlib được thực hiện bởi không quân Syria (L-39 và trực thăng) hoàn toàn vắng bóng không quân Nga.
Nga và Thổ Nhĩ Kỳ "rối như gà mắc tóc"
Nhiều yếu tố chỉ ra rằng chính SAA đã kích động sự leo thang quân sự. Syria đang thấy rằng hoạt động quân sự ở Idlib diễn ra càng sớm càng tốt. Sự cần thiết phải có một chiến thắng, ngay cả với quy mô nhỏ bắt nguồn từ tình hình kinh tế nước này đang khủng hoảng nghiêm trọng.
Ngược lại, HTS thích ở dưới "chiếc ô" của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ và tìm cách hợp pháp hóa chính nó. Nhóm đang ngày càng thù địch với các phe phái khủng bố có quan hệ với al-Qaeda.
Theo các nguồn tin trong phe đối lập Syria , HTS đang xem xét chuyển đổi nhóm thành một cấu trúc quân sự độc lập hoặc một quân đội thuộc Chính phủ Cứu rỗi Syria (SSG) được tạo ra dưới sự bảo trợ của HTS.
Bản đồ thực địa cho thấy khu vực liên tục bị pháo kích trong 2 ngày 3-/4 và 1/5 nằm ở các tỉnh Latakia và Hama để chuẩn bị cho chiến dịch quân sự.
SSG và HTS tiếp tục tham khảo ý kiến với Thổ Nhĩ Kỳ về các vấn đề này và đang cố gắng tìm giải pháp cho vấn đề Hồi giáo cực đoan mà Ankara chấp nhận được và sau đó sử dụng trong các cuộc thảo luận với các đối tác Nga và Iran.
Thổ Nhĩ Kỳ cần điều này như một cơ sở cho tuyên bố của mình rằng khu vực Idlib hay chính xác hơn là sự hiện diện của các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ ở đó là cần thiết.
Tuy nhiên, sau chiến thắng của HTS trước phiến quân ôn hòa đầu năm 2019, ảnh hưởng quân sự của Ankara trong khu vực không còn đủ khả năng để khiến HTS tuân thủ hoàn toàn Sochi.
Trong những điều kiện phức tạp này, Thổ Nhĩ Kỳ đã "nhanh tay" tuyên bố rằng nếu các cuộc đối đầu ở Idlib trở nên tồi tệ hơn, họ sẽ ngăn chặn một cuộc tấn công của lực lượng Syria trong khu vực bằng cách sử dụng quân đội và không quân của họ.
Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tuần tra dọc theo biên giới của khu vực hiện đang được tăng cường với các chuyến bay của F-16 Thổ Nhĩ Kỳ trên bầu trời Idlib.
Về phần mình, Moscow vẫn chống lại các kế hoạch của Damascus cho một chiến dịch quy mô lớn ở Idlib và thậm chí còn sẵn sàng tôn trọng quan điểm của Ankara.
Nga chưa sẵn sàng để đánh mất đối tác quan trọng Thổ Nhĩ Kỳ, đặc biệt là trong khi Mỹ vẫn tiếp tục phản đối Thổ Nhĩ Kỳ mua hệ thống tên lửa phòng không S-400 của Nga.
Trong khi đó, Damascus và Tehran đang dần tăng áp lực lên Moscow. Mặc dù Syria đã tránh trực tiếp bày tỏ mối quan ngại đối với mối quan hệ hợp tác Nga-Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng đã thực hiện một số bước đi để làm rõ rằng họ không hài lòng với người Nga.
Lính bắn tỉa người Nga được cho là thuộc "Công ty Wagner" đang cơ động tại mặt trận Hama hôm 1/5.
Damascus dường như đang loại bỏ vai trò của "kẻ trung gian" của Nga trong Chiến dịch Idlib.
Tổng thống Assad gần đây đã đến thăm Iran theo lời mời của Qasem Soleimani, chỉ huy Lực lượng Quds của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) mà Hoa Kỳ gần đây đã chỉ định một tổ chức khủng bố.
Trong chuyến thăm, Syria và Iran đã thảo luận về chiến dịch Idlib. Chuyến thăm được mở rộng thành một hội nghị thượng đỉnh ba bên gồm các Tổng tham mưu trưởng Iran, Iraq và Syria ở Damascus, và người Nga không được tham gia.
Trong tình huống này, phía Nga buộc phải tìm sự thỏa hiệp có thể chấp nhận được đối với cả Ankara và Damascus.
Sáng 6/5, đám đông dân thường đang chạy khỏi khu vực giao tranh đặc biệt là từ nam Idlib và bắc Hama. Ít nhất 270.000 người đang di chuyển về phía bắc (Nguồn đối lập Syria).
Việc nối lại các cuộc không kích của Nga vào Idlib vào giữa tháng 3 có thể được coi là một bước để làm hài lòng Syria. Tuy nhiên, ngay cả một chiến dịch ở cấp độ địa phương như thế cũng không thể xảy ra nếu không tính đến quan điểm của Thổ Nhĩ Kỳ.
Một ngày sau cuộc họp giữa ông Putin-Erdogan ngày 8/4 tại Moscow, quân đội Nga đã rút khỏi Tal Rifaat, khu vực vẫn do người Kurd kiểm soát mặc dù tồn tại một số lượng dân quân thân chính phủ Syria ở đó.
Nga đang sử dụng Tal Rifaat và HTS để gây áp lực với chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ , theo Mustafa Saijari, người đứng đầu văn phòng chính trị của Lữ đoàn Mutassim thuộc lực lượng đối lập Quân đội Quốc gia Syria (NLF) do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.
Saijari nói rằng Tal Rifaat có thể trở thành chìa khóa cho sự thỏa hiệp tạm thời mà Nga tìm cách môi giới giữa các đối tác Syria và Thổ Nhĩ Kỳ.
Đổi lấy việc Nga chuyển thị trấn cho các lực lượng thân Thổ Nhĩ Kỳ, các lực lượng trung thành với ông Assad có thể tấn công các khu vực Idlib do HTS kiểm soát.
Tuy nhiên, Nga có thể thấy ngày càng khó khăn hơn để thúc đẩy các thỏa thuận như vậy, vì cả Ankara và Damascus đều tin rằng họ thiệt hại quá nhiều.
Còn trên thực địa, các lực lượng chính phủ Syria được hậu thuẫn của Iran đang đổ dồn về khu vực Hama và Aleppo để chuẩn bị tấn công, thời gian cho "kẻ trung gian" Nga để giữ vị thế của mình không còn nhiều.
Theo các nguồn tin địa phương, các nhóm lực lượng đặc biệt của SAA đã bắt đầu tổ chức tấn công vào đầu giờ chiều ngày 6/5 (giờ Việt Nam), giao tranh sẽ trở nên quyết liệt trong những giờ tới.
Ngày 2/5, lực lượng chính phủ Syria đang đổ dồn về mặt trận Hama để chuẩn bị chiến dịch Idlib. Xe tăng và các lực lượng cơ giới hạng nặng đang tập trung tại Muhardah, Bắc Hama (Nguồn Ruptly).