Tuyến đường quốc lộ 50 (Bình Chánh, TP.HCM) hiện bị ô nhiễm không khí gây ảnh hưởng rất nhiều đến người dân - Ảnh: TỰ TRUNG
Các chuyên gia chỉ đích danh "thủ phạm" là do hoạt động giao thông vận tải dịp cuối năm tăng cao.
Bầu trời mù bụi
Những ngày gần đây TP.HCM thường xuất hiện lớp mù bao phủ khá dày đặc, sáng sớm lớp mù này còn mờ, sau đó đậm dần và kéo dài đến tận trưa. Hiện tượng này dễ nhận thấy nhất khi nhìn vào các khu vực có nhà cao tầng, các tòa nhà gần như biến mất khi bị lớp mù bao phủ xung quanh.
Theo các chuyên gia, đây là hiện tượng thường thấy tại khu vực Nam Bộ vào những tháng cuối năm. Hiện tượng này được Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM công bố với tên gọi mù quang hóa. Đây là thuật ngữ được sử dụng để miêu tả một dạng ô nhiễm không khí xảy ra ở tầng đối lưu của khí quyển, sinh ra do ánh sáng mặt trời tác dụng lên các loại khí thải tạo nên những hợp chất có hại cho sức khỏe con người, làm giảm tầm nhìn.
Kết quả quan trắc không khí ba đợt gần nhất của Sở Tài nguyên và Môi trường cho thấy nồng độ bụi mịn PM2.5 tại TP.HCM đều vượt ngưỡng cho phép. Cụ thể trong đợt đo từ 31-10 đến ngày 6-11 chỉ số PM2.5 trung bình 24h có 19% giá trị quan trắc không đạt quy chuẩn. Đợt đo tiếp theo từ ngày 7-11 đến ngày 13-11 cho thấy chỉ số PM2.5 trung bình 24h có 21,9% giá trị quan trắc không đạt.
Từ ngày 14-11 đến ngày 20-11, các chỉ tiêu bụi (TSP) có 42,9% giá trị quan trắc không đạt. Chỉ số PM2.5 trung bình 24h có 9,5% giá trị quan trắc không đạt.
Dấu hiệu ô nhiễm còn dễ nhận biết khi tham gia giao thông hay bụi bẩn bám trên nhà cửa, đồ vật người dân. Chị Trịnh Thanh Nhàn (32 tuổi, ngụ quận 7) chia sẻ chỉ cần đi ngoài đường một lúc về và lấy khăn giấy ướt lau mặt sẽ thấy lớp bụi đen bám.
"Thời điểm cuối năm bên cạnh thời tiết nắng nóng, hanh khô thì khi đi sau những chiếc xe máy, ô tô cũng sẽ khiến tôi cảm thấy mệt mỏi vì mùi khí thải, mùi dầu máy", ông Hoàng Thanh Bắc (64 tuổi, ngụ quận Phú Nhuận) cho biết ông luôn phải mở hệ thống tưới mát trước cửa nhà gần như 24/24.
"Một phần là để tránh nóng, một phần là để giảm bớt khói bụi bay vào nhà. Lúc trước ở quê rất ít khi tôi bị ốm, vậy mà từ ngày chuyển vào đây sống cùng con cháu, cứ hai ba hôm lại ho, viêm mũi. Có đi khám nhiều lần bác sĩ cũng bảo rằng tôi hay mắc các chứng bệnh về đường hô hấp vì môi trường không khí không được đảm bảo", ông Bắc nói.
Xe cộ gây ô nhiễm hàng đầu
Ghi nhận thực tế tại một số nút giao thông lớn ở TP.HCM như khu vực sân bay Tân Sơn Nhất (đường Cộng Hòa, Bạch Đằng, Phạm Văn Đồng), đường Mai Chí Thọ (quận 2), ngã tư Nguyễn Văn Linh, Lê Văn Lương (quận 7), đường Trường Chinh, ngã tư Hàng Xanh (quận Bình Thạnh) lượng xe cộ những ngày này tăng mạnh... Tại các vị trí trên thường xảy ra ùn tắc kẹt xe kéo dài nhiều giờ đồng hồ.
Theo PGS.TS Lê Thị Kim Oanh, trưởng khoa môi trường Đại học Văn Lang, hoạt động giao thông là "thủ phạm" hàng đầu gây ô nhiễm không khí. Những ngày cuối năm mức độ ô nhiễm không khí ở nhiều nơi tăng cao là do hoạt động giao thông gia tăng. TP.HCM là nơi có mật độ phương tiện tham gia giao thông đông nhất cả nước và cũng là nơi gánh chịu ô nhiễm khói bụi từ các phương tiện giao thông nặng nề nhất.
"Tại TP.HCM lượng bụi mịn mà mắt thường không quan sát được có sự góp phần của hàng triệu phương tiện giao thông thải ra. Phương tiện giao thông gia tăng liên tục trong khi các phương tiện cũ đã hết hạn lưu hành vẫn hoạt động thải vào bầu không khí một lượng các chất độc hại khổng lồ. Và tình trạng ô nhiễm bụi mịn trong nội thành thường cao hơn vùng ngoại ô", bà Oanh phân tích.
Trong khi đó, bà Lê Thị Xuân Lan, nguyên phó trưởng phòng dự báo Đài khí tượng thủy văn khu vực Nam Bộ, cho biết hiện tại mùa mưa chưa chấm dứt nên độ ẩm không khí còn cao. Hiện tượng mù những ngày qua tại TP.HCM là mù hỗn hợp (gồm mù khô và sương mù).
"Hiện tại bầu không khí TP có rất nhiều bụi lơ lửng, chúng bám vào hơi nước nên khiến chúng ta thấy rõ hơn. Bình thường không khí vốn đã có sự tồn tại của bụi bẩn nhưng mắt thường không thấy được. Do đó những ngày mù dày đặc làm chúng "hiện hình", đây là dấu hiệu của việc ô nhiễm không khí", bà Lan nói.
Ô nhiễm không khí ảnh hưởng nghiêm trọng đến phát triển kinh tế - xã hội
Về giải pháp để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường không khí từ hoạt động giao thông vận tải, PGS.TS Lê Thị Kim Oanh cho biết trước mắt cần tăng cường giám sát hoạt động này từ đầu vào. Cụ thể phải kiểm soát qua hệ thống đăng kiểm, giới hạn thời gian lưu hành xe máy và có cơ chế thu hồi xe cũ gây ô nhiễm.
"Xa hơn tôi nghĩ chắc chắn chúng ta phải tăng cường phát triển hệ thống mạng lưới giao thông công cộng đáp ứng đầy đủ nhu cầu đi lại của người dân. Đồng thời khuyến khích sử dụng xe điện, trợ giá xe điện, có chế độ hỗ trợ người sử dụng xe điện. Đồng thời đẩy nhanh tiến độ xây dựng các trường học, cơ quan, đơn vị hành chính ra ngoài thành phố để giãn mật độ dân số trong trung tâm", bà Oanh phân tích.
Bà Oanh cũng nhận định thêm ô nhiễm không khí đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người và phát triển kinh tế - xã hội của TP.HCM. Các giải pháp cụ thể nhằm khắc phục tình trạng này đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.