Vào lúc căng thẳng nhất, có nguy cơ xảy ra xung đột khi Trung Quốc ngang ngược bất chấp hạ đặt giàn khoan trái phép sâu trong thềm lục địa Việt Nam (từ 2/5-15/7/2014), Hạm đội Thái Bình Dương Liên bang Nga do tàu Tàu săn ngầm "nguy hiểm nhất thế giới” Nguyên soái Shaposhnikov thăm bất ngờ, không chính thức vào Cam Ranh Việt Nam ngày 17/6/2014.
Từ ngày 2/8, Trung Quốc lại tiếp tục tập trận tại Tây TBD gồm Khu trục hạm mang tên lửa dẫn đường Type 052C Changchun; khinh hạm Type 054A Changzhou và một tàu tiếp liệu lớp Type 903 mà theo Đài Loan là nhằm để “phô diễn sức mạnh cơ bắp trước láng giềng khu vực”.
Ngày 31/7/2015 đội tàu chiến của Hải quân Nga do tàu Đô đốc Pantelev dẫn đầu đã cập cảng Tiên Sa Đà Nẵng thăm chính thức Việt Nam đến hết ngày 2/8. Và, cũng như lần trước, tàu Đô đốc Pantelev cũng là một khu trục săn ngầm hiện đại bậc nhất thế giới.
Một vấn đề đặt ra là tại sao trên Biển Đông khi có dấu hiệu nóng lên giữa Việt Nam và Trung Quốc là lập tức lực lượng săn ngầm Nga lại xuất hiện trên biển Việt Nam?
Và, không những thế, khi Mỹ muốn "tự do hàng hải, hàng không" trên Biển Đông thì hành động của Mỹ cũng là tuần tra bằng lực lượng chống ngầm hiện đại nhất trên không, máy bay săn ngầm P-8A Poseidon suốt 7 tiếng đồng hồ.
Vậy Biển Đông thì có gì khác biệt để khiến nó trở thành một nơi hội tụ sức mạnh của tàu ngầm, tàu săn ngầm, máy bay săn ngầm của tất cả các bên?
Tàu ngầm Mỹ, cơn ác mộng của A2/AD
Hơn 20 năm đã trôi qua, kể từ khi Tổng thống Mỹ Bill Clinton ra lệnh cho hai cụm tàu sân bay USS Independence và USS Nimitz tiến vào eo biển Đài Loan, nằm ngay cửa ngõ Trung Quốc, để ngăn chặn Trung Quốc xâm nhập hòn đảo này, buộc Trung Quốc phải xuống thang.
Giờ đây, một cuộc triển khai lực lượng như vậy của Mỹ có thể sẽ khó xảy ra lần nữa, khi Trung Quốc đã có đủ cơ sở vật chất, kỹ thuật để triển khai, thực hiện chiến lược chống tiếp cận (A2/AD).
Bằng Đông Phong 21D (DF-21D), một loại tên lửa đạn đạo chống tàu chiến được mệnh danh là "sát thủ tàu sân bay", cùng với hệ thống vệ tinh Bắc Đẩu, từ cuối thập kỷ này sẽ cung cấp cho lực lượng tên lửa chiến lược của PLA khả năng tấn công chính xác mục tiêu, cộng với vô vàn hệ thống vũ khí khác được sử dụng để bảo vệ Trung Quốc và những khu vực rộng lớn mà nước này ngang ngược tuyên bố chủ quyền, từ Tây Tạng và Tân Cương cho tới eo biển Đài Loan... đẩy Mỹ ra xa, ra khỏi Tây Thái Bình Dương, khu vực mà tên lửa Tomahawk của Mỹ có thể gây mất an toàn cho lục địa Trung Quốc.
Bắt đầu từ đây, hạm đội tàu sân bay Mỹ phải để ý đến khoảng cách tầm bắn của tên lửa DF-21D. Cùng với hàng loạt tàu khu trục tên lửa hiện đại, Trung Quốc hy vọng sẽ bù lấp “khoảng trống” Mỹ để lại, đẩy dần Mỹ ra khỏi Tây TBD, thực hiện chia đôi TBD với Mỹ như đã từng đề xuất.
Đương nhiên, Mỹ không thể chấp nhận tham vọng đó của Trung Quốc dễ dàng. Để chống lại A2/AD, Mỹ đã xây dựng, sử dụng học thuyết tác chiến không-biển (ASB). Đây là biểu trưng, biểu tượng và hành động không thể chối cãi cho sự đối đầu bằng quân sự Trung Quốc-Mỹ trên khu vực Tây TBD. Rõ ràng ASB là sự chuẩn bị cho xung đột với Trung Quốc.
Đến nay, chưa ai khẳng định tên lửa DF-21D là “sát thủ diệt tàu sân bay” vì chúng chưa một lần được Trung Quốc chứng minh và chiến thuật tác chiến không-biển của Mỹ cũng chưa khẳng định là có thể đánh tan chiến lược chống tiếp cận của Trung Quốc vì chỉ mới diễn tập.
Vì thế, cả Mỹ và Trung Quốc không dám mạo hiểm như trước. Cả hai đang tìm và duy trì lợi thế tác chiến để bao vây (mỹ) và phá vây (Trung Quốc).
Nếu như chiến lược A2/AD sự thật như tuyên bố thì trong xung đột thông thường (không có VKHN), Mỹ muốn xóa sổ các căn cứ quân sự của Trung Quốc giữa Biển Đông, tấn công vào đất liền Trung Quốc từ phía Đông… chỉ có thể bằng lực lượng tàu ngầm là khả thi nhất.
Khi tàu ngầm đối phương đã không bị phát hiện ở khu vực phòng thủ thì coi như tuyến phòng thủ bị vỡ trận. Một loạt tác chiến của tàu ngầm như công kích mục tiêu trên mặt nước, trên đất liền, rải mìn phong tỏa…sẽ làm tê liệt toàn bộ hoạt động trên biển của bất kỳ đối thủ nào kể cả lực lượng mạnh như Hải quân Trung Quốc.
Có thể nói lực lượng tàu ngầm Mỹ là lá bài chính yếu để phá tan A2/AD của Trung Quốc nếu như lực lượng chống ngầm của Trung Quốc không đủ mạnh để “tóm sống” tàu ngầm Mỹ.