Mới đây, tờ Washington Post đăng tải bài viết: "Deaths of Syrian mercenaries show how Turkey, Russia could get sucked into Nagorno-Karabakh conflict" (Những cái chết của lính đánh thuê Syria cho thấy Thổ và Nga có thể bị cuốn vào xung đột Nagorno-Karabakh ra sao) của các nhà phân tích Kareem Fahim, Isabelle Khurshudyan và Zakaria Zakaria.
Nhằm đem lại cho độc giả cái nhìn đa chiều, đặc biệt là từ phương Tây về vai trò của Nga và Thổ Nhĩ Kỳ trong cuộc xung đột đang tiếp diễn giữa Armenia và Azerbaijan, chúng tôi xin được lược dịch bài viết.
"Hàng hóa" khủng khiếp trong những chiếc xe đông lạnh!
Tại một chốt gác biên giới giữa Syria và Thổ Nhĩ Kỳ, một nhóm các gia đình tụ tập quanh một chiếc xe đông lạnh và chờ các tài xế bốc dỡ một loại hàng hóa khủng khiếp, đó là thi thể của 52 nam giới Syria, những người đã thiệt mạng trong một cuộc chiến cách nơi này 600 km.
Theo gia quyến, những người xấu số, họ đã được các nhóm phiến quân Syria được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn thuê để "thay mặt" phía Azerbaijan chống lại đối thủ Armenia.
Họ được triển khai như những đơn vị bộ binh xung kích trong các đợt tấn công giành lại những mảnh đất thuộc khu vực Nagorno-Karabakh.
Một người em họ của Mahmoud Najjar, một tay súng người Syria 38 tuổi nay đã trở thành thi thể nằm trong xe chở hàng đông lạnh số 12 cho biết rằng "họ đã tới đó để tấn công giới tuyến".
Mahmoud Najjar (trái) chỉ là một trong nhiều người Syria tới tham chiến và thiệt mạng khu vực Nagorno-Karabakh trong thời gian gần đây (Nguồn: Washington Post).
Những thi thể người Syria nói trên làm dấy lên một cảnh báo đỏ về cuộc xung đột đã kéo dài nhiều thập kỷ đang nhanh chóng trở nên tồi tệ khi các cường quốc như Thổ Nhĩ Kỳ và Nga bắt đầu "để mắt" tới, cùng với khả năng gây bất ổn cho các quốc gia láng giềng như Iran và Gruzia.
Cho tới nay cả Thổ Nhĩ Kỳ lẫn Azerbaijan đều phủ nhận việc các tay súng Syria tham chiến ở Nagorno-Karabakh.
Tuy nhiên thân nhân của ít nhất hai tay súng bao gồm Najjar và một người cháu cho biết rằng phiến quân Syria đã hứa hẹn trả lương tháng cho họ trước khi họ bay đến Azerbaijan từ miền nam Thổ Nhĩ Kỳ.
Thổ với nỗ lực "bảo vệ lợi ích" từ Libya tới Nagorno-Karabakh
Nagorno-Karabakh, một vùng đất thuộc lãnh thổ Azerbaijan nhưng đa phần là người gốc Armenia, đang phải hứng chịu hỏa lực với tần suất ngày càng tăng, sử dụng vũ khí mua được từ nhiều nhà cung cấp bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Nga và Israel.
Các nhà báo hoạt động trên lãnh thổ Azerbaijan gần Nagorno-Karabakh đã ghi nhận các cuộc tấn công bằng tên lửa và pháo hạng nặng đã nhằm vào ít nhất ba đô thị.
Sau khi xem xét các bằng chứng tại Stepanakert, thủ phủ của Nagorno-Karabakh, Tổ chức Ân xá Quốc tế đã cáo buộc phía Azerbaijan sử dụng các loại đạn chùm do Israel sản xuất khi tiến hành pháo kích đô thị này.
Theo Ruptly, hàng trăm đạn chùm có xuất xứ Thổ Nhĩ Kỳ và Israel đã được phát hiện tại Stepanakert.
Cũng theo tổ chức này, phía Armenia đã khai hỏa tên lửa phóng loạt do Nga sản xuất vào thành phố Ganja của Azerbaijan, tuy nhiên không thể xác định được mục tiêu là gì.
Cho tới nay cả hai phía tham chiến đều bác bỏ các cáo buộc sử dụng hỏa lực nhằm vào các khu dân cư của đối phương.
Quan điểm "ủng hộ nhiệt tình" với nỗ lực của Azerbaijan ở Nagorno-Karabakh của Ankara thông qua việc cung cấp vũ khí (bao gồm cả máy bay không người lái có vũ trang - UCAV) đã đặt Thổ Nhĩ Kỳ vào trung tâm của cuộc xung đột.
Nó cũng khẳng định vai trò của Ankara với bất kỳ giải pháp hòa bình nào trong tương lai.
Việc triển khai lính đánh thuê Syria tới Nagorno-Karabakh được cho là đã lặp lại "mô hình Libya", nơi Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đang đứng ở hai bên chiến tuyến.
Hầu hết các tay súng Syria ở Libya đã được thuê bởi Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia hiện là nhà tài trợ chính cho các nhóm phiến quân đối địch với chính phủ của Tổng thống Syria Bashar al-Assad.
Về phần mình, một công ty an ninh do Điện Kremlin hậu thuẫn bị cáo buộc đã đưa các chiến binh Syria trung thành với ông Assad đến hoạt động ở Libya.
Các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ đã miêu tả các hoạt động quân sự ở miền bắc Iraq, Syria, Libya và Azerbaijan là một phần trong nỗ lực của Ankara nhằm bảo vệ các lợi ích về an ninh và năng lượng của mình.
Tuy nhiên, những người chỉ trích thì cho rằng đây là một nỗ lực nhằm đánh lạc hướng khỏi những vấn đề trong nước như nền kinh tế đang lao dốc và tranh thủ sự ủng hộ của các đồng minh theo chủ nghĩa dân tộc.
Đoạn phim chưa xác thực cáo buộc lính đánh thuê Syria bị bắn khi từ chối xung phong ở Nagorno-Karabakh được đăng tải hôm 16/10 trên mạng xã hội Twitter.
Những tín hiệu "trái chiều" từ Nga
Nga đã làm trung gian cho một lệnh ngừng bắn được thông qua giữa Azerbaijan và Armenia và ước định triển khai vào 12h ngày 10/10. Nhưng chỉ 1 ngày sau, Yeveran và Baku đã cáo buộc lẫn nhau vi phạm thỏa thuận giữa những tin tức về việc nổ ra các đợt tấn công mới.
Nga đã xây dựng đường lối ngoại giao khá "tốt đẹp" trong nhiều năm với cả Azerbaijan và Armenia, tức là bán vũ khí cho cả hai phía.
Armenia, quốc gia chi khoảng 1/4 ngân sách cho quốc phòng, cũng được hưởng lợi từ sự bảo vệ của Moscow theo Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO), một liên minh quân sự bao gồm 6 quốc gia thuộc Liên Xô cũ do Nga lãnh đạo và không bao gồm Azerbaijan.
Armenia là một thành viên của CSTO.
Kể từ khi cuộc xung đột ở Nagorno-Karabakh bùng phát hôm 27/9, chính phủ của Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đưa ra những "tín hiệu" trái chiều về việc liệu họ có quyết định can thiệp hay là không.
Các tín hiệu này cho thấy Nga cam kết sẽ thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Armenia một cách chính đáng nhưng trớ trêu thay nó lại không bao gồm Nagorno-Karabakh.
Nhưng cần phải nhấn mạnh rằng các chỉ trích mạnh mẽ nhất của Moscow liên quan tới cuộc xung đột hiện tại là lên án phía Azerbaijan sử dụng lính đánh thuê Syria.
Giám đốc cơ quan tình báo nước ngoài của Nga, ông Sergei Naryshkin mới đây đã cảnh báo rằng khu vực này có thể trở thành bàn đạp cho các tay súng Hồi giáo cực đoan xâm nhập vào Nga.
Nỗ lực của Nga và các thành viên khác của CSTO trong thời gian tới có giúp tìm ra giải pháp hay ngược lại có thể thổi bùng xung đột Armenia - Azerbaijan?
Tham chiến ở Nagorno-Karabakh là "vé một chiều" của các tay súng Syria?
Lính đánh thuê Syria ở chiến tuyến Nagorno-Karabakh đã mô tả chi tiết các trận đánh khốc liệt ở khu vực này cho người thân của họ.
Một người anh họ của Mahmoud Najjar cho biết tay súng này và gia đình đã duy trì liên lạc thông qua một đường dây điện thoại quốc tế.
Najjar từng làm việc trong một nhà máy dệt ở Aleppo, gần đây đã được nhận vào làm bảo vệ cho tòa án địa phương của lực lượng đối lập ở Marea, miền bắc Syria.
Với cuộc sống chật vật cùng hai đứa con, Najjar đã bắt đầu để ý tới các thanh niên Syria tới chiến đấu ở Libya và mang tiền mặt trở về nhà.
Khi cháu trai 18 tuổi của Najjar đề cập tới việc anh nên tới Azerbaijan để nhận lương tháng 2.000 USD, anh đã không bỏ qua cơ hội.
Bộ quân phục ngụy trang của các tay súng Syria được cho là tương đồng với quân phục của lực lượng biên phòng Azerbaijan.
Người anh họ của Najjar nhấn mạnh: "Tiền là lý do duy nhất. Ai mà muốn đến Azerbaijan? Có ai biết Azerbaijan ở đâu đâu?".
Najjar cùng cháu trai của mình và hàng chục tay súng Syria khác dường như không chuẩn bị cho những gì sắp xảy ra.
"Họ bay tới Azerbaijan từ miền nam Thổ Nhĩ Kỳ. Vào ngày đầu tiên ở đó, họ được cấp quân phục ngụy trang màu xanh lá cây nhạt", người anh họ nói.
"Ngày hôm sau, họ được đưa ra mặt trận. Khu vực đó được phòng thủ mạnh bởi người Armenia".
Mặc dù đi cùng với 3 "hướng dẫn viên" người Azerbaijan, những người lính đánh thuê Syria được cho là đã bị bỏ rơi ở một nơi xa lạ, xung quanh là bất đồng ngôn ngữ cùng sự không thông hiểu lịch sử và sự thù địch của khu vực.
"Họ đã dành 9 giờ để hành quân lên một điểm cao. Nhóm của Najjar được cử đến để tấn công một tòa nhà, nhưng anh ấy đã bị một tay súng bắn tỉa khai hỏa trúng đầu và thiệt mạng".
Theo người anh họ (người đã cung cấp bức ảnh về thi thể của Najjar cho Washington Post với điều kiện nó sẽ không được công bố), người cháu trai của Najjar cũng thiệt mạng cùng ngày với anh và các thi thể đã bị bỏ lại qua đêm tại chiến trường vì việc tiếp cận quá nguy hiểm.
Đoạn phim được cho là lính đánh thuê Syria di chuyển gần một ổ phục kích của phía Armenia ở Nagorno-Karabakh được đăng tải lên mạng xã hội Twitter hôm 18/10.