Cố đô Huế vốn nổi tiếng với nhiều đặc sản nức lòng du khách thập phương. Ngoài cơm hến, tôm chua, bún bò, mè xửng, bánh canh, bánh bột lọc... còn có một thứ quả được nâng lên tầm thương hiệu của vùng đất này, đó là trái thanh trà.
Từ thuở xưa, thanh trà là một loại trái cây nổi tiếng của phủ Thừa Thiên, được chọn là đặc sản tiến vua vì mang một hương vị ngọt thanh, mát lành lại có tác dụng thanh nhiệt vào những ngày hè nắng nóng.
Nhìn bên ngoài, trái thanh trà nhỏ hơn quả bưởi, hình thon giống quả lê, da màu vàng nắng chứ không xanh. Trọng lượng quả nhỏ, trung bình khoảng từ 0,7kg đến 1kg. Bù lại, quả có cùi thơm, múi vàng trong; tuy không mọng nước như một số loại bưởi nhưng lại cho vị ngọt thanh, thơm dịu, mát họng, ăn một lần có thể nhớ mãi.
Thanh trà không chỉ thơm ở những múi ruột của trái, mà thơm từ vỏ quả cho tới lá, hoa. Nhiều người nhận xét vị ngon đặc biệt của quả bắt nguồn từ sự đan xen giữa hạn hán, bão lũ và mưa dầm xứ Huế cộng với chất đất bãi bồi và nguồn nước sông Hương mát lành. Vì thế nên mới tổng hòa được vị quả ngon đặc trưng, khó lẫn.
Ngày nay, thanh trà trồng ở nhiều nơi ở Thừa Thiên - Huế như các vùng Thủy Biều (TP Huế), Phong Thu (huyện Phong Điền), Hương Vân (thị xã Hương Trà), Dương Hòa (thị xã Hương Thủy). Trong đó, thanh trà Thủy Biều được đánh giá là thơm ngon hơn cả.
Bắt đầu từ giữa tháng 7 âm lịch là lúc trái thanh trà chín mọng. Đây là thời điểm người dân ở phường Thuỷ Biều (TP Huế) tất bật hái thứ quả đặc sản này để bán lại cho các thương lái mang đi phục vụ những người sành ăn ở khắp gần xa.
Một người dân ở phường Thuỷ Biều sở hữu khu vườn với 150 gốc cây thanh trà cho biết, hằng năm ông bán chủ yếu cho những khách quen đến thu mua tại vườn, giá dao động 45.000 - 50.000 đồng/kg.
Theo người dân ở phường Thuỷ Biều, mùa thanh trà năm nay đến muộn hơn mọi năm nhưng lại đạt năng suất cao, trái đẹp và mọng nước. Sau dịch COVID-19 việc mua bán, thông thương cũng trở nên thuận lợi hơn. Những người dân ở thủ phủ của trái thanh trà đều hy vọng năm nay trúng vụ.
Ban ngày sau khi thu hoạch tại vườn thì những người dân ở Thuỷ Biều lặn lội chở những sọt chứa những quả thanh trà chín mọng ra chợ Đông Ba lúc nửa đêm để bán cho thương lái. Một người dân cho biết, sở dĩ phải mang bán vào thời điểm nửa đêm là để thương lái ở các chợ nhỏ đến mua cho kịp buổi chợ sáng. Điều đặc biệt là ở khu chợ này chỉ bán từng bao, tính bằng trăm quả chứ không bán theo cân.
Bà Đặng Thị Trai Dung (phường Thuỷ Biều, TP Huế) cho hay, thanh trà năm nay được mùa hơn năm trước, một đêm bà bán bình quân gần 500 trái. Vào những ngày rằm, số lượng thanh trà bán ra nhiều gấp đôi.
Được biết, mỗi đêm tại chợ Đông Ba có khoảng 30 gian hàng bán trái thanh trà. Do trời khuya nên kẻ bán, người mua đều cố gắng đi nhẹ, nói khẽ để tránh ồn ảo ảnh hưởng đến khu phố. Họ trả giá vừa đủ nghe, sau khi thuận mua vừa bán thanh trà được bốc lên xe chở đi về các chợ lân cận. Việc mua bán kéo dài cho đến khi trời hửng sáng.