Một chế độ ăn uống lành mạnh tổng thể có khả năng giảm nguy cơ ung thư từ 10-20%. Ảnh minh họa
Trên thế giới, cứ 5 nam giới thì có 1 nam giới mắc ung thư ở một thời điểm nào đó trong đời, theo một bài viết đăng trên website của Trường Y tế công cộng Harvard T.H. Chan, thuộc Đại học Harvard, Mỹ. Tỷ lệ này ở phụ nữ là 1/6.
Tuy nhiên, người bệnh ung thư nói chung đang có tiên lượng tốt hơn bao giờ hết nhờ sàng lọc và phát hiện sớm, tiêm chủng và cải thiện phương pháp điều trị. Nhưng ngay cả với những bệnh ung thư có các lựa chọn điều trị hiệu quả, việc phòng ngừa vẫn có tiềm năng lớn nhất để giảm bớt gánh nặng ung thư trong dân số nói chung.
Do mỗi người tiếp xúc với các yếu tố môi trường và lối sống khác nhau nên nguy cơ ung thư có thể khác nhau. Mặc dù một số yếu tố không thể kiểm soát được (như đột biến gen di truyền), nhưng có nhiều yếu tố môi trường và lối sống có thể thay đổi được để giảm nguy cơ phát triển ung thư.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 30 – 50% các trường hợp ung thư có thể phòng ngừa được.
Trong báo cáo năm 2018 của Quỹ Nghiên cứu Ung thư Thế giới (WCRF) và Viện Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ (AICR), 10 khuyến nghị về chế độ ăn uống và dinh dưỡng nhằm phòng chống ung thư đã được đưa ra. Những khuyến nghị này dựa trên việc liên tục cập nhật các bằng chứng trong nghiên cứu ung thư, tóm tắt bằng chứng hiện tại với các bài báo liên quan từ các thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng.
10 khuyến nghị này được Trường Y tế công cộng Harvard T.H. Chan tóm gọn lại trong quy tắc sau:
'1 tăng cường, 4 hạn chế’ để phòng chống ung thư
Một chế độ ăn uống lành mạnh tổng thể có khả năng giảm nguy cơ ung thư từ 10-20%. Mối liên hệ giữa chế độ ăn uống và tỷ lệ mắc bệnh ung thư khác nhau tùy theo vị trí ung thư và giới tính, nhưng các thành phần được khuyến nghị của chế độ ăn uống lành mạnh thường tương tự nhau. WCRF/AICR đã liệt kê các khuyến nghị về chế độ ăn sau đây để bảo vệ chống lại bệnh ung thư:
1. Tăng cường ngũ cốc nguyên hạt, rau, trái cây và các loại đậu
Ăn thực phẩm có chứa chất xơ bảo vệ chống lại ung thư.
Hãy bổ sung ngũ cốc nguyên hạt, rau, trái cây và các loại đậu như đậu đen, đậu lăng vào chế độ ăn uống hàng ngày của bạn. Có bằng chứng mạnh mẽ cho thấy ăn ngũ cốc nguyên hạt bảo vệ chống lại ung thư đại trực tràng. Ăn thực phẩm có chứa chất xơ bảo vệ chống lại ung thư đại trực tràng, tăng cân, thừa cân và béo phì (hai điều làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại ung thư).
2. Hạn chế tiêu thụ rượu bia
Hạn chế uống rượu bia giúp giảm nguy cơ ung thư.
Có bằng chứng mạnh mẽ cho thấy việc tiêu thụ đồ uống có cồn là nguyên nhân gây ung thư miệng, hầu họng và thanh quản, thực quản (ung thư biểu mô tế bào vảy), gan, đại trực tràng và vú (đặc biệt là sau mãn kinh). Cứ 10 gram rượu (dưới dạng ethanol) tiêu thụ mỗi ngày sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư này lên 4-25%.
Bằng chứng cho thấy tất cả các loại đồ uống có cồn đều có tác động tương tự đến nguy cơ ung thư. Do đó, khuyến nghị này bao gồm tất cả các loại đồ uống có cồn, cho dù là bia, rượu vang, rượu mạnh hoặc bất kỳ đồ uống có cồn nào khác.
3. Hạn chế đồ ăn nhanh
Hãy hạn chế đồ ăn nhanh nếu muốn giảm nguy cơ ung thư.
Đồ ăn nhanh là loại thực phẩm tiện lợi sẵn có, có xu hướng giàu năng lượng và thường được tiêu thụ với khẩu phần lớn.
Hầu hết các thông tin khoa học về thức ăn nhanh là từ các nghiên cứu về hamburger, gà rán, khoai tây chiên và đồ uống có hàm lượng calo cao (có chứa đường, chẳng hạn như soda; hoặc chất béo không lành mạnh, chẳng hạn như sữa lắc).
Có bằng chứng mạnh mẽ cho thấy chế độ ăn chứa nhiều thức ăn nhanh và thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều chất béo, tinh bột hoặc đường không lành mạnh, là nguyên nhân gây tăng cân, thừa cân, béo phì - các yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh ung thư.
4. Hạn chế thịt đỏ và thịt đã qua chế biến
Thịt xông khói, một trong những loại thịt đã qua chế biến.
Thịt đỏ bao gồm thịt bò, thịt bê, thịt lợn, thịt cừu, thịt ngựa. Thịt đã qua chế biến là thịt đã được xử lý với muối, lên men, hun khói hoặc các quy trình khác để tăng hương vị hoặc cải thiện khả năng bảo quản. Thịt qua chế biến thường được làm từ thịt đỏ (ví dụ: giăm bông, salami, thịt xông khói và một số loại xúc xích). Nhưng các loại thịt khác cũng có thể được chế biến (ví dụ: thịt xông khói gà tây, xúc xích gà, thịt nguội gà).
Trong khi cả thịt đỏ và thịt chế biến sẵn đều được cho là làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư, thì bằng chứng thuyết phục nhất là đối với ung thư đại trực tràng. Nguy cơ ung thư đại trực tràng tăng 16% với mỗi 50g thịt chế biến sẵn/ngày và tăng 12% với mỗi 100g thịt đỏ/ngày.
Vì thịt có thể là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng quý giá, đặc biệt là protein, sắt, kẽm và vitamin B12 nên khuyến nghị là nên hạn chế thay vì tránh hoàn toàn thịt đỏ được chế biến ở mức tối thiểu. Tuy nhiên, thịt gia cầm và hải sản nói chung là nguồn cung cấp protein lành mạnh hơn cũng như nhiều chất dinh dưỡng khác. Với thịt chế biến sẵn, lời khuyên là chỉ nên tiêu thụ rất ít.
5. Hạn chế đồ uống nhiều đường
Không nên tiêu thụ thường xuyên đồ uống nhiều đường.
Có bằng chứng thuyết phục cho thấy đồ uống nhiều đường là nguyên nhân gây tăng cân, thừa cân và béo phì ở cả trẻ em và người lớn, đặc biệt là khi tiêu thụ thường xuyên hoặc với khẩu phần lớn. Như đã nói ở trên, béo phì làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh ung thư.
(Theo WHO, Trường Y tế công cộng Harvard T.H. Chan)
