Sự cào bằng đáng sợ
Trong phiên khai mạc kỳ họp thứ tư Quốc hội khóa XIII sáng 22/10, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khẳng định sẽ tăng lương ngay khi có điều kiện, ưu tiên người có công và cán bộ hưu trí.
Trước đó, trong báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về dự toán ngân sách nhà nước và phương án phân bổ ngân sách trung ương năm 2013, Bộ trưởng Tài chính Vương Đình Huệ cho biết, do tình hình thu ngân sách năm 2012 rất khó khăn và tiếp tục khó trong năm tới, Chính phủ không bố trí nguồn thực hiện chi cải cách tiền lương theo lộ trình vào năm 2013.
Bà Trương Thị Mai, Chủ nhiệm Uỷ ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội tính toán, sẽ có khoảng 22 triệu người dân bị tác động nếu không tăng lương vào năm 2013. Tôi tò mò, không hiểu với một nghiên cứu viên như anh, lại có học vị Tiến sĩ thì tiền lương chắc cũng... đủ sống?
Nước mình có cái lạ, học vị Tiến sĩ thì tiền lương cũng chỉ tính như cử nhân và tăng theo thâm niên công tác thôi - đó là một sự cào bằng đáng sợ. Thế nên, lương của tôi cũng chỉ ba triệu với hai lần tăng bậc.
Tiền lương như thế thì anh sống thế nào?
Tôi cứ nói vui với bạn bè là "lương này thì cứ tập yoga - hít thở đều là sống". Còn thực tế, tôi phải cắt bớt nhiều khoản thì mới tạm đủ.
Nếu có thể, hãy chia sẻ khoản mà anh buộc phải cắt bớt!
Tôi cắt nhiều thứ lắm: Giảm ăn, giảm tiêu, giảm mua sách vở, giảm tối đa các giao đãi xã hội, mỗi lần ra khỏi nhà là kết hợp vài việc một lúc để tiết kiệm thời gian và cả xăng xe nữa.
Sách chuyên ngành có vai trò như thế nào đối với những người làm công tác nghiên cứu như anh?
Rất quan trọng chứ. Thế nhưng, hầu như sách tôi có được là từ trước khi lấy vợ. Còn từ ngày lấy vợ thì hầu như không mua được mấy. Vì mua sách là lạm ngay vào tiền sữa, tiền thức ăn của con.
Tiến sĩ vẫn phải nhờ bố mẹ
Vợ chồng anh sinh được mấy cháu rồi?
Vợ tôi đang mang bầu đứa thứ hai, con lớn gần hai tuổi.
Tiền lương chỉ đủ nuôi mình như thế thì không hiểu anh xoay xở như thế nào để lo cho gia đình?
Với người làm nghiên cứu thì mỗi năm, ngoài tiền lương chúng tôi còn được Nhà nước giao cho một nhiệm vụ nào đấy, được trả chừng 15 - 25 triệu đồng/người/năm. Nhiệm vụ ấy thực ra chỉ mất chừng 1 - 2 tháng là hoàn thành. Thời gian còn lại, tôi xoay xở đủ chiều, viết báo, viết nghiên cứu, làm thuê viết mướn.
Tiền lương của anh như thế, của chị nhà chắc cũng phải khá hơn thì mới đủ trang trải chứ?
Có thể bạn không tin, nhưng lương của hai vợ chồng tôi gộp lại cũng chỉ 6 triệu đồng/tháng.
Thế thì phải ăn tiêu như thế nào đây?
Được cái chúng tôi không phải thuê nhà. Vợ tôi làm ở trại chăn nuôi nên thịt, cá, trứng được mua với giá gốc nên cũng đỡ đi được phần nào. Thêm nữa, thi thoảng ông bà hai bên cũng đỡ cho khoản nào đó.
Giả dụ bây giờ, cần một lúc 20 triệu đồng tiền mặt?
Với đồng lương như thế chúng tôi hoàn toàn không có tích cóp gì hết. Thậm chí có tháng còn âm, nếu như tháng đó không may bị ốm, có đám cưới, ma chay...
Không có tiền tích cóp mà chẳng may lúc cần tiền thì làm thế nào, ví như lúc vợ sinh chẳng hạn?
Thì đành đi vay mượn chứ biết làm thế nào. Nếu không thì cũng phải tăng ca sản xuất, làm thuê cho người ta.
Con người "mất giá" từng ngày
Lương như thế, chắc hẳn anh cũng mong tăng lắm?
Tăng lương ai chẳng thích. Thế nhưng tăng như nào? Tăng xong liệu có thể kiểm soát hậu quả của nó không?
"Kiểm soát hậu quả của nó", ý anh là gì?
Như những năm vừa rồi, lương chưa kịp tăng thì mọi thứ đã tăng trước rồi. Tăng như thế thì tăng làm gì? Nhà nước tưởng tăng lương là có lợi cho 20 triệu công chức, nhưng thực ra là làm hơn 80 triệu người gánh thêm sức nặng của sự trượt giá.
Nghĩa là, dự kiến hoãn lộ trình tăng lương vào năm tới là tốt, theo anh?
Quyết định như thế là đúng, nếu biết sớm từ chục năm trước thì tốt hơn, vì mỗi lần tăng lương là một sự thụt lùi. Đồng tiền mất giá, con người cũng "mất giá" từng ngày.
"Mỗi lần tăng lương là một sự thụt lùi". Anh có thể nói cụ thể hơn?
Năm 2004, tôi ra trường và đi làm. Lương khi ấy khoảng 800.000đ, đổ xăng hết chừng 9.000đ/lít, bữa trưa 10.000đ đã ngon lắm rồi. Tôi vẫn có tiền để đi chơi, mua sách. Giờ lương 3 triệu đồng/tháng nhưng tiền xăng hơn 20.000đ/lít, bữa ăn trưa (cơm bụi) từ 30.000 - 35.000đ. Lương tăng nhưng chất lượng sống giảm. Thế chẳng phải thụt lùi là gì?
Theo anh, căn nguyên của nó là do đâu?
Do quản lý thị trường giá cả không tốt. Chỉ coi tăng lương là một sự cải thiện đời sống công nhân viên chức nhưng lại không có khả năng quản lý được giá cả thị trường. Thế thì thà không tăng còn hơn.
Có niềm tin đâu mà mất!
Anh vừa bảo tăng lương mà không quản lý được giá cả thì thà giữ nguyên. Thế nhưng, thực tế thì giá cả thị trường còn nhảy múa theo giá xăng, điện?
Đúng thế. Xăng với điện do Nhà nước độc quyền. Việc tăng giá của hai mặt hàng đó cũng là do Nhà nước. Tăng lương cũng là việc của Nhà nước nốt. Nhưng riêng thị trường lại không phải của Nhà nước. Vì ngành khoa học quản lý của ta còn kém quá nên mới thế.
Có ý kiến lo ngại rằng, Chính phủ hoãn tăng lương vào năm tới theo lộ trình sẽ làm cho niềm tin của 22 triệu người đang hưởng lương bị ảnh hưởng bởi quyết định này giảm đi. Anh có thấy thế?
Với những người khác tôi không biết. Nhưng với tôi, tôi có tin đâu mà mất hay giảm. Vì bao nhiêu việc mà các cơ quan quản lý chưa làm được như tham nhũng đang đục khoét từng tế bào của đất nước, chất lượng giáo dục thấp nhất trong vòng bảy mươi năm qua, y tế là chỗ để kiếm tiền vào lúc bệnh tật của con người...
Theo anh, liệu việc hoãn tăng lương vào năm tới có khiến cho nhiều người buộc phải xoay xở mọi cách để có thêm thu nhập, vì thế mà những khoản thu không chính đáng sẽ tăng?
Dù có tăng hay không thì toàn dân vẫn xoay xở mọi cách đấy thôi. Lên cơ quan để nấu nướng, tắm giặt, ăn bớt thời gian công vụ để làm việc riêng thì người ta đã làm từ lâu rồi. Còn việc lo ngại những khoản thu không chính đáng sẽ tăng lên cũng không phải là không có cơ sở.
Bây giờ, để có thể sống được từ lương thì theo anh lương phải cần bao nhiêu?
Tôi ước bình quân chừng 10 triệu đồng/người/tháng mới hy vọng sẽ đủ lo cho vợ con.
Xin cảm ơn anh về cuộc trò chuyện!
"Có thể thông cảm với lý do Chính phủ nêu ra nhưng với điều kiện những khoản thu ưu tiên cho năm tới phải quan trọng hơn cả việc tăng lương chứ không phải đầu tư dàn trải, lãng phí như khi rót vào các tập đoàn Nhà nước. Đương nhiên, giá như các tập đoàn bớt chi tiêu lãng phí đi thì sẽ có tiền để tăng lương. Nhưng người nghĩ thì không làm được còn người làm được thì lại không nghĩ được như thế".
Anh Trần Trọng Dương
