Mặc dù lực lượng quân sự hai nước đã nối lại các chiến dịch tuần tra chung ở phía Bắc Syria vào ngày 17/2 nhưng cả Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đều không hài lòng với những gì đang diễn ra trên thực địa.
Hai chuyên gia về tình hình chiến sự Trung Đông là Ghassan Kadi và Christopher Assad đều cho rằng chiến lược hai mũi của Thổ Nhĩ Kỳ ở Syria và Libya đang đẩy mối quan hệ giữa Moscow và Ankara vào những thách thức mới.
Ngay sau các cuộc đàm phán hôm thứ Hai trong tuần này, phía lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ đã phàn nàn rằng thảo luận song phương Nga - Thổ chưa thể đáp ứng các yêu cầu của Ankara, còn Kremlin cũng nhấn mạnh các mục tiêu đặt ra trong Thỏa thuận Sochi đã không đạt được.
Không bao giờ có cái gọi là "đối lập ôn hòa" ở Idlib
Một trong các điều khoản của Thỏa thuận Sochi về tình hình Idlib được Moscow và Ankara ký kết ngày 17/9/2018 quy định rằng, tổ chức khủng bố Hayat Tahrir al-Sham và một số nhóm cực đoan khác sẽ phải rời hoàn toàn khỏi khu vực phi quân sự, còn cái gọi là "những phần tử đối lập ôn hòa" cũng sẽ phải giải giáp vũ trang để được phép ở lại khu vực.
Tuy nhiên, tất cả các điều khoản trên đều chưa thực hiện được.
Hôm thứ Tư (19/2), bình luận về tình hình xung quanh Idlib, Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov cho rằng "khu vực phi quân sự ở toàn bộ vòng ngoài Idlib theo Thỏa thuận Sochi vẫn chưa được thiết lập". Ông Lavrov cũng nhấn mạnh, các phần tử khủng bố hoạt động trong khu vực "sẽ không được đảm bảo an toàn".
"Thứ nhất, không có cái gọi là các chiến binh đối lập ôn hòa ở Idlib", Ghassan Kadi, chuyên gia về Trung Đông, đồng thời cũng là một nhà phân tích chính trị về xung đột Syria bình luận.
"Khái niệm đó được đưa vào Thỏa thuận chỉ để làm hài lòng ông Erdogan. Thế nhưng, Nga và Syria đã phải chờ đợi quá lâu để ông ấy thực hiện các điều khoản trong thỏa thuận Astana và Sochi. Giờ đây, họ không thể chờ đợi lâu hơn được nữa vì nếu như vậy, ông ta sẽ không bao giờ thực hiện".
Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ có dám mạo hiểm đối đầu với Nga ở Syria? Ảnh: AFP
Christopher Assad, nhà phân tích chính trị ở Canada gốc Syria cùng chia sẻ quan điểm này với chuyên gia Kadi khi chỉ trích Thổ Nhĩ Kỳ đã không tuân thủ thỏa thuận ký kết với Nga và Iran năm 2018.
Theo ông Assad, dường như Ankara không muốn giải giáp các nhóm vũ trang cực đoan mà Thổ Nhĩ Kỳ có ý định sử dụng chúng như những lực lượng ủy nhiệm phục vụ mục đích kiểm soát miền Bắc Syria.
Căng thẳng ở khu vực leo thang cách đây 2 tuần khi binh lính Thổ Nhĩ Kỳ bị Quân đội Chính phủ Syria (SAA) khai hỏa tấn công trong lúc thực hiện chiến dịch chống khủng bố ở Idlib, thành trì cuối cùng của phiến quân tại đây.
Trong khi Quân đội chính phủ Syria tìm cách loại trừ các phần tử khủng bố hoạt động dưới sự bảo trợ của nhóm Hayat Tahrir al-Sham thì Thổ Nhĩ Kỳ lại huy động một lực lượng quân sự lớn tới khu vực.
Ngày 15/2, Tổng thống Recep Erdogan đưa ra yêu cầu buộc SAA phải rút khỏi Idlib đồng thời cáo buộc Damascus phá vỡ thỏa thuận ngừng bắn và đe dọa sẽ tiến hành chiến dịch quân sự trong trường hơn quân chính phủ Syria vẫn ngoan cố.
Quân cảnh Nga làm nhiệm vụ gần thị trấn Darbasiyah ở tỉnh Hasakeh. Ảnh: Sputnik
Đối đầu Nga trên cả hai mặt trận, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ phải trả giá đắt
Cuộc xung đột sôi sục ở Idlib không phải là mặt trận quân sự duy nhất mà Thổ Nhĩ Kỳ đang tham gia. Ngày 16/1, Tổng thống Erdogan tuyên bố Ankara sẽ triển khai binh lính tới Tripoli theo một thỏa thuận an ninh hồi tháng 11/2019 với Chính phủ Hiệp định Quốc gia (GNA).
Theo tờ The Guardian, hàng trăm binh sĩ từ Quân đội Quốc gia Syria (SNA), tổ chức mẹ của các nhóm phiến quân nổi dậy ở Syria được Thổ Nhĩ Kỳ tài trợ, đã được triển khai tới Libya từ đầu tháng 12/2019.
Ankara đã quyết định đặt cược vào cuộc chơi với GNA. Tuy nhiên, Tripoli hiện nay chỉ kiểm soát khoảng 10% lãnh thổ Libya còn phần diện tích lớn hơn lại do lực lượng trung thành với tướng Khalifa Haftar nắm giữ.
Ngày 19/2, Tổng thống Erdogan tuyên bố nếu các bên tham chiến ở Libya không đạt được thỏa thuận, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ hỗ trợ GNA giành quyền kiểm soát toàn bộ đất nước.
"Canh bạc này của ông Erdogan có hai khía cạnh chẳng liên quan gì tới việc ủng hộ cho GNA được phương Tây hậu thuẫn về mặt chính trị", chuyên gia Kadi lập luận. "Thứ nhất, ông ta muốn mở rộng vai trò khu vực của Thổ Nhĩ Kỳ và thứ hai, ông ta đang rất khát khao kiểm soát nguồn dầu lửa ở đây".
Đoàn xe quân sự Thổ Nhĩ Kỳ hoạt động gần Idlib, Syria ngày 12/2/2020. Ảnh: AP
Theo đó, Ankara đang tìm cách duy trì quyền kiểm soát các mỏ dầu ngoài khơi thuộc về Syria và Cyprus cũng như các nguồn tài nguyên của Libya. Tháng 11/2019, GNA và Ankara phân định đường biên giới trên biển ở phía Đông Địa Trung Hải, đưa ra tuyên bố chủ quyền với những khu vực ở phần có nhiều dầu lửa trên biển.
Trong khi điều chuyển binh sĩ Syria tới Tripoli, ông Erdogan lại chỉ trích Nga về việc can dự quân sự vào Libya, điều mà Kremlin kiên quyết bác bỏ.
Giới quan sát có thể đặt câu hỏi, tại sao Ankara lại mạo hiểm làm suy yếu mối quan hệ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ trước tình thế tiến thoái lưỡng nan ở Syria và Libya?
"Tất cả những gì Thổ Nhĩ Kỳ mong muốn là các quan hệ kinh tế bình thường, hệ thống tên lửa S-400, đường ống dẫn gas, trong khi họ vẫn có thời gian kết thúc chiến dịch ở Syria", chuyên gia Assad lý giải.
Tuy nhiên, theo nhà phân tích chính trị Kadi, việc ông Erdogan cùng lúc chơi cả hai con bài có thể sẽ là cách tiếp cận sai bởi khi đó ông ta sẽ công khai chống lại Nga.
Chính sách dựa trên sự trở mặt sẽ luôn luôn đẩy người chơi về phía chân tường. Đây là những hành động mang tính sai lầm cựu kỳ nghiêm trọng của Tổng thống Erdogan.
Chính Thư ký báo chí Diện Kremlin Dmitry Peskov cũng đã phát đi thông điệp cảnh báo: "Bất cứ một hành động quân sự nào của Thổ Nhĩ Kỳ chống lại các lực lượng Syria ở Idlib đều sẽ trở thành viễn cảnh tồi tệ nhất".