Thông báo mới đây của Tổng thống Nga Vladimir Putin về việc Moskva triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật trên lãnh thổ Belarus vấp phải nhiều chỉ trích từ phương Tây. Ukraine yêu cầu họp khẩn cấp Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc ngày 26/3 với cáo buộc Nga biến Belarus thành "con tin hạt nhân".
Leo thang căng thẳng
Trong khi NATO chỉ trích động thái của Nga, cáo buộc Moskva đã liên tục phá vỡ các cam kết kiểm soát vũ khí, gần đây nhất là đình chỉ tham gia Hiệp ước New START.
Trong khi đó, Đại diện cấp cao Liên minh châu Âu (EU) về chính sách an ninh và đối ngoại Josep Borrell tuyên bố khối này sẽ đáp trả bằng các biện pháp trừng phạt bổ sung nếu Minsk đồng ý để Moskva triển khai vũ khí hạt nhân trên lãnh thổ mình. Ông gọi đây là động thái “leo thang vô trách nhiệm” của Nga.
Căng thẳng Nga - phương Tây leo thang sua khi Moskva tuyên bố triển khai vũ khí hạt nhân ở Belarus. (Ảnh: Reuters)
Bộ Quốc phòng Mỹ nói chưa thấy dấu hiệu Nga chuẩn bị sử dụng vũ khí hạt nhân. Còn Bộ Ngoại giao Đức cam kết cung cấp xe tăng Leopard 2 cho Ukraine, lên án " nỗ lực đe dọa hạt nhân" của Moskva. “So sánh của ông Putin với sự tham gia hạt nhân của NATO là sai lầm và không thể biện minh cho động thái do Nga", Bộ Ngoại giao Đức cho hay.
Trước đó, Tổng thống Vladimir Putin hôm 26/3 cho biết quyết định triển khai vũ khí hạt nhân trên đất Belarus có thể được thực hiện mà không vi phạm nghĩa vụ của Nga theo hiệp ước New START. Quyết định này được thúc đẩy bởi thông báo gần đây của Vương quốc Anh về việc chuyển giao vũ khí uranium nghèo (Depleted Uranium - DU) cho Kiev sử dụng trong cuộc xung đột đang diễn ra.
"Tại sao người Mỹ lại đặt vũ khí hạt nhân trên lãnh thổ của đồng minh của họ? Mỹ còn tham gia vào việc huấn luyện phi công của các đồng minh sử dụng những vũ khí này nếu cần thiết", ông Putin nói.
Tổng thống Vladimir Putin chỉ ra rằng Washington từ lâu đã "đặt vũ khí hạt nhân chiến thuật trên lãnh thổ của các nước đồng minh, các nước NATO, ở châu Âu".
"Mỹ đã làm điều này trong nhiều thập kỷ... ở sáu nước: Đức, Thổ Nhĩ Kỳ, Hà Lan, Bỉ, Italia và Hy Lạp. Hiện không có vũ khí hạt nhân đặt ở Hy Lạp, nhưng có một cơ sở lưu trữ ở đó", Putin nói thêm,
Ông Putin nhấn mạnh Nga có quyền kiểm soát đối với vũ khí hạt nhân mà nước này sẽ gửi tới Belarus, với việc xây dựng các cơ sở lưu trữ cần thiết sẽ hoàn thành trước ngày 1/7 năm nay.
Những quốc gia NATO có vũ khí hạt nhân?
Hiện tại, vũ khí hạt nhân được sở hữu bởi ba đồng minh của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO): Mỹ, Vương quốc Anh và Pháp.
Dữ liệu của Lầu Năm Góc cho hay, hiện Mỹ sở hữu 5.428 đầu đạn hạt nhân trên ít nhất 652 phương tiện vận chuyển ở Mỹ, trong đó có 400 tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Minuteman III và 14 tàu ngầm Trident lớp Ohio có khả năng hạt nhân. Số lượng đầu đạn hạt nhân được triển khai hiện nay của Mỹ là 1.350.
Mỹ triển khai vũ khí hạt nhân ở châu Âu từ giữa những năm 1950. (Ảnh: AFP)
Mỹ triển khai vũ khí hạt nhân ở châu Âu từ khi nào?
Kể từ giữa những năm 1950, vũ khí hạt nhân do Mỹ sở hữu đã được triển khai trên khắp các địa điểm quân sự ở châu Âu. Tổng thống Mỹ khi đó, ông Dwight D. Eisenhower cho phép lưu trữ những loại vũ khí như vậy ở châu Âu trong bối cảnh có những cáo buộc về mối đe dọa bắt nguồn từ Liên Xô.
Theo nguyên tắc chia sẻ hạt nhân của NATO, các đầu đạn hạt nhân được lưu trữ trên khắp châu Âu, tại các căn cứ không quân ở Bỉ, Đức, Italia, Hà Lan và Thổ Nhĩ Kỳ.
Theo đó, bom hạt nhân cũng như tên lửa trang bị đầu đạn hạt nhân đã được Washington triển khai tới các quốc gia đồng minh ở châu Âu. Chúng bao gồm Vương quốc Anh (từ năm 1954) và Hy Lạp. Kể từ năm 2008, Vương quốc Anh đã không lưu trữ vũ khí hạt nhân của Mỹ.
Hy Lạp cũng tiếp nhận vũ khí hạt nhân của Washington trên lãnh thổ của mình như một phần thỏa thuận chia sẻ hạt nhân của NATO. Tại các căn cứ của Mỹ ở nước này, vũ khí hạt nhân được lưu trữ dưới dạng đạn pháo, bom và một số trên tên lửa Lance. Tuy nhiên, sau khi Hy Lạp tuyên bố hủy bỏ thỏa thuận, Mỹ đã giải phóng đầu đạn hạt nhân cuối cùng trên lãnh thổ của nước này vào năm 2001.
Website chính thức của NATO tuyên bố, chia sẻ hạt nhân là sự sắp xếp của liên minh nhằm đảm bảo “ lợi ích, trách nhiệm và rủi ro của việc răn đe hạt nhân” toàn bộ khối.
Có bao nhiêu vũ khí hạt nhân của Mỹ ở châu Âu?
Washington và các đồng minh NATO luôn đảm bảo bí mật thông tin số liệu chính xác về vũ khí hạt nhân được lưu trữ trong các kho dự trữ của châu Âu. Theo ước tính của Trung tâm Kiểm soát và Không phổ biến Vũ khí, một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở ở Washington, khoảng 100 vũ khí hạt nhân của Mỹ được cất giữ tại 6 căn cứ của liên minh trên lãnh thổ của 5 quốc gia thành viên - Đức, Italia, Bỉ, Hà Lan và Thổ Nhĩ Kỳ.
Bí mật về sự hiện diện của các vũ khí hạt nhân của Washington trên lục địa châu Âu bị rò rỉ vào năm 2019. Các chi tiết xuất hiện trong một tài liệu tham, đánh giá chính sách răn đe hạt nhân với tiêu đề “Kỷ nguyên mới cho răn đe hạt nhân? Hiện đại hóa, kiểm soát vũ khí và các lực lượng hạt nhân đồng minh", được viết bởi một thượng nghị sĩ Canada, Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Hội đồng Nghị viện NATO, cho biết châu Âu đang lưu trữ khoảng 150 vũ khí hạt nhân của Mỹ.
Địa điểm ở châu Âu chứa vũ khí hạt nhân Mỹ?
Theo Trung tâm kiểm soát và không phổ biến vũ khí, tại các địa điểm bí mật nằm rải rác trên lục địa châu Âu, vũ khí hạt nhân của Mỹ chủ yếu bao gồm bom B61-3 và B61-4. Máy bay có khả năng kép có thể được sử dụng để mang vũ khí hạt nhân này.
Vũ khí hạt nhân của Mỹ ở châu Âu được cất giữ trong các hầm ngầm của Hệ thống An ninh và Lưu trữ Vũ khí (WS3). Chỉ Mỹ mới có thể sử dụng mã bảo mật Liên kết cho phép hoạt động vũ khí hạt nhân (PAL) để trang bị vũ khí hạt nhân, sau đó chúng sẽ được đưa lên máy bay do NATO chỉ định.
Ảnh chụp căn cứ không quân Büchel, Đức. (Ảnh: Sputnik)
Theo chi tiết bị rò rỉ trong báo cáo năm 2019 của cơ quan trực thuộc NATO, vũ khí hạt nhân của Mỹ được cất giữ tại 6 căn cứ quân sự của Mỹ và châu Âu. Các địa điểm này gồm căn cứ Kleine Brogel ở Bỉ, Buchel ở Đức, Aviano và Ghedi-Torre ở Italy, Volkel ở Hà Lan và Incirlik ở Thổ Nhĩ Kỳ.
WikiLeaks trích dẫn một bức điện tín ngoại giao được gửi bởi Đại sứ Mỹ tại Đức Philip Murphy vào tháng 11/2009, xác nhận sự hiện diện vũ khí hạt nhân của Mỹ trên đất Hà Lan. “Việc rút vũ khí hạt nhân khỏi Đức và có lẽ từ Bỉ và Hà Lan có thể gây khó khăn về mặt chính trị cho Thổ Nhĩ Kỳ trong việc duy trì kho dự trữ tại nước này", bức điện tín cho hay.
Đức, quốc gia chưa ký hay phê chuẩn Hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân (TPNW), là một trong 5 thành viên NATO lưu trữ vũ khí hạt nhân của Mỹ trên lãnh thổ của mình theo thỏa thuận chia sẻ hạt nhân của khối. Theo ước tính của Chiến dịch Quốc tế xóa bỏ vũ khí hạt nhân - ICAN, có khoảng 10 đến 15 quả bom hạt nhân B61 cất giấu tại căn cứ không quân Buchel của lực lượng không quân Đức.
Tương tự, Italia là một bên tham gia thỏa thuận chia sẻ hạt nhân của NATO. Theo ICAN, khoảng 40 quả bom hạt nhân B61 được giao cho lực lượng không quân của nước này, được triển khai tại căn cứ không quân Aviano và Ghedi.