Bình luận của giới chuyên gia
Cựu Tổng thống Yemen Saleh bị ám sát hai ngày sau khi tuyên bố sẽ cắt đứt quan hệ đồng minh với phiến quân Houthi, và bày tỏ rằng ông muốn "sang trang mới" với liên quân do Ả Rập Saudi dẫn đầu.
Ông Saleh là một trong những nhân vật quyền lực nhất trên chính trường Yemen trong nhiều thập kỉ qua. Cái chết của ông được cho là sẽ làm gia tăng căng thẳng cho cuộc nội chiến đã kéo dài sang năm thứ 3 tại quốc gia này.
Peter Salisbury, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Bắc Phi và Trung Đông Chatham, nhận định rằng: "Cựu Tổng thống Saleh là một ‘tượng đài’ của Yemen. Ông ấy là người có thể đàm phán với bất kì ai, và rất khó có thể tìm được người thay thế ông Saleh trong thời điểm này."
Cũng theo ông Salisbury, việc ông Saleh qua đời đồng nghĩa với việc liên quân của Ả Rập Saudi đã mất đi một lợi thế lớn, bởi ông Saleh có thể kêu gọi sự thống nhất từ các phe phái khác tại Yemen trở thành đồng minh với khối Ả Rập.
Ông Salisbury đánh giá thêm: "Đối với phe Ả Rập Saudi, có thể coi như ‘đạn đã lên nòng’. Họ sẽ làm mọi thứ có thể để tiêu diệt phiến quân Houthi do Iran hậu thuẫn, chiếm lấy vùng tây bắc Yemen và nắm giữ được nhiều quyền điều hành hơn bao giờ hết."
Joost Hiltermann, giám đốc chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại Tổ chức Nghiên cứu Khủng hoảng Quốc tế, cho rằng: "Khối Ả Rập sẽ đẩy mạnh giao tranh. Tuy nhiên đây sẽ là sai lầm nghiêm trọng bởi họ chưa chứng tỏ được mình có đủ tiềm lực quân sự để giải quyết mâu thuẫn trong khu vực này. Cuộc chiến đã tiêu tốn rất nhiều tiền của và họ đang ‘khao khát’ một hướng giải quyết toàn diện có lợi cho mình."
Bạo động xảy ra khắp nơi sau cái chết của cựu Tổng thống Yemen. Nguồn: ARIRANG NEWS
Trong khi đó, Miriam Eps, nhà phân tích an ninh khu vực tại tổ chức Tư vấn Quản lý Rủi ro Quốc tế, phỏng đoán: "Con trai của ông Saleh có khả năng cao sẽ tiếp nhận vai trò và vị trí của vị cựu Tổng thống trên chính trường, bao gồm cả trách nhiệm giải quyết các mâu thuẫn hiện tại của Yemen."
Bà Eps suy đoán thêm, trong tương lai gần, cái chết của ông Saleh sẽ làm gia tăng bạo lực tại Sanaa bởi lực lượng dưới quyền vị cựu Tổng thống tìm cách trả đũa, trong khi phiến quân Houthi sẽ cố gắng giành được quyền kiểm soát thủ đô Yemen càng nhanh càng tốt.
Suy cho cùng, việc ông Saleh hủy bỏ mối quan hệ đồng minh với quân Houthi cũng đã làm giảm vị thế của nhóm phiến quân này trên bàn đàm phán.
Bà Eps nói: "Cái chết của ông Saleh là một sự kiện lớn, bởi một trong những nhân vật ảnh hưởng nhất đã bị loại khỏi cuộc chơi. Phiến quân Houthi sẽ buộc phải tính tới các nước đi tiếp theo. Tiếp tục giao tranh là một lựa chọn khả thi, nhưng họ cũng có thể nhờ cậy Iran hỗ trợ cả về vũ trang và chính trị."
Một binh sĩ Houthi đi ngang qua xe tăng hướng về nơi ở của Cựu Tổng thống Yemen Ali Abdullah Saleh. Ảnh: EPA-EFE
Cuộc đua ảnh hưởng giữa Iran và Ả Rập Saudi
Ả Rập Saudi và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) sẽ có các bước thay đổi nhằm hạ gục nhóm Houthi tại Yemen.
Anwar Gargash, một quan chức cấp cao của UAE, viết trên Twitter: "Yemen hiện tại rất rối ren, nhưng quốc gia này cần sự hỗ trợ… để bảo vệ Bán đảo Ả Rập khỏi sự bành trướng của Iran."
Các nước thuộc khối Ả Rập vẫn coi phiến quân Houthi – tổ chức theo dòng Hồi giáo Shia Zaidi ở bắc Yemen – là đại diện của Iran trong cuộc đua giành quyền ảnh hưởng khắp Iraq, Syria và Lebanon.
Khối các nước Ả Rập đã tổ chức các cuộc không kích cũng như cấm vận các cảng của phe Houthi sau khi nhóm phiến quân phóng tên lửa đạn đạo nhắm vào sân bay Riyadh của Saudi hồi đầu tháng 11.
Họ cho rằng Iran và nhóm Hezbollah đã hướng dẫn và cung cấp nguyên vật liệu cho chương trình phát triển tên lửa của Houthi.
Cựu Tổng thống Yemen Ali Abdullah Saleh (trái) đứng cạnh Vua Ả Rập Saudi Abdullah bin Abdul Aziz al-Saud (giữa) trong ảnh chụp năm 2007. Ảnh: AP
Iran phủ nhận mọi cáo buộc. Tuy nhiên, hồi tuần trước, Reuters thông báo rằng ủy ban Liên Hợp Quốc kết luận các phần còn lại của tên lửa được tìm thấy tại Saudi "khớp với các mẫu thiết kế tên lửa Qiam-1 do Iran sản xuất."
Thái tử Ả Rập Saudi Mohammed bin Salman cho biết việc Iran hỗ trợ nhóm Houthi là hành động "gây chiến trực tiếp" và có thể dẫn tới chiến tranh.
Liệu Iran và Hezbollah có tiếp tục hậu thuẫn lực lượng Houthi đang bị cô lập tại Yemen sau cái chết của cựu Tổng thống Saleh hay không vẫn là câu hỏi chưa được giải, bởi việc phiến quân Houthi thất thế cũng đồng nghĩa với sự nắm quyền của khối các nước Ả Rập trong khu vực trọng yếu này.