Cuộc chiến Syria gần như đã đi vào kết thúc từ cuối năm 2018, tuy nhiên quốc gia Trung Đông vẫn đang là một "vết thương chảy máu" có thể đe dọa đến lợi ích của Israel và Mỹ, theo Moscow Times.
Có một cách để giảm thiểu rủi ro của sự mất ổn định hơn nữa ở Syria đó là một thỏa thuận Nga-Mỹ cần phải được tạo ra.
Mặc dù điều này được cho là không tưởng, nhưng cựu nhà hoạch định chiến lược của Lực lượng Quốc phòng Israel Ram Yavne cho rằng viễn cảnh như vậy hoàn toàn có thể thành thực tế.
Ba bên cùng có lợi
Vào cuối năm 2018 khi trận chiến lâu năm đi vào kết thúc, Syria đã phải gánh chịu những tổn thất nặng nề, với hơn 500.000 người chết và thiệt hại 400 tỷ USD. Gần một nửa dân số mất nhà cửa; hơn 5,5 triệu người tị nạn rời khỏi Syria và phần còn lại phải tìm những miền đất mới trên đất nước.
Tuy nhiên, các yếu tố rủi ro và khó khăn vẫn còn đó. Chưa có quá trình tái thiết để mang nền kinh tế trở lại, vũ khí vẫn còn phổ biến, những kẻ cực đoan đang kiểm soát khu vực Idlib và các lực lượng nước ngoài vẫn được triển khai trong lãnh thổ Syria.
Nguy cơ một cuộc chiến mới nổ ra không phải là một khả năng quá xa vời. Ngay cả khi một số biện pháp ổn định được duy trì bởi Tổng thống Bashar Al-Assad, thì việc Iran bị cáo buộc tăng cường sự hiện diện quân sự ở Syria - và ở Lebanon - đe dọa lợi ích của Israel và Mỹ đang trở thành nguy cơ xung đột tiếp theo.
Bất chấp mối quan hệ đôi khi tưởng chừng như kẻ thù không đội trời chung của nhau giữa Mỹ và Nga - cánh cửa hợp tác chưa bao giờ đóng lại cho một thỏa thuận ở Syria nhằm phục vụ lợi ích chiến lược của cả hai.
Về cơ bản, các thỏa hiệp đó cần nằm trong phạm vi chấp nhận được đối với cả hai quốc gia. Vậy một thỏa thuận Nga-Mỹ sẽ như thế nào?
Đầu tiên, Mỹ sẽ cùng với Nga công nhận chính quyền hợp pháp của Tổng thống Assad và trì hoãn quá trình chuyển đổi chính trị do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn ở Syria. Các bên ký kết sẽ đồng ý tài trợ cho quá trình tái thiết kinh tế của Syria, cung cấp cho Tổng thống Assad một động lực lớn để ông có thể chấp nhận điều này.
Đổi lại, Nga-Mỹ sẽ tiến tới yêu cầu rút toàn bộ các thành phần quân sự của Iran khỏi Syria và cắt đứt nguồn cung vũ khí xuyên qua nước này.
Cùng với đó, cả hai sẽ đồng ý về việc bảo vệ các quyền tự trị của Lực lượng Dân chủ Syria cũng như các cộng đồng người Kurd và Sunni ở phía Đông và Bắc Syria như một lực lượng có vai trò chống lại nguy cơ mối họa khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) hồi sinh.
Về mặt thực tế, Nga sẽ phải đầu tư các nguồn lực quân sự và chính trị để đảm bảo việc rút quân của Iran và giám sát quá trình chuyển giao vũ khí ở biên giới.
Điều đó có nghĩa là Nga phải kiểm soát Iran, Hezbollah, các lực lượng thân Iran, IS và các nhóm Sunni khác, đồng thời ngăn chặn mọi hoạt động đe dọa từ đất Syria đối với các nước láng giềng.
Nga có chấp nhận?
Các cuộc không kích của Israel vào Syria đến từ mối lo ngại về Iran.
Lý do gì Tổng thống Nga Vladimir Putin đồng ý với một thỏa thuận như vậy?
Nhà phân tích quân sự Yavne tin rằng, Nga sẽ đạt được mục tiêu giữ cho Tổng thống Assad tiếp tục nắm quyền và gặt hái một số lợi ích kinh tế trong quá trình tái thiết ở Syria.
Ngoài ra, Moscow cũng sẽ nhận được sự công nhận toàn cầu và của khu vực về vai trò chủ đạo của mình ở Syria, điều mà Tổng thống Putin có thể sẽ coi trọng.
Đối với Mỹ, những lợi ích chính sẽ có nhiều hơn ở cấp độ chính trị. Đầu tiên, một thỏa thuận như vậy sẽ hỗ trợ ổn định khu vực, đồng thời giải quyết các mối đe dọa đối với các đồng minh quan trọng của Mỹ ở Trung Đông, đặc biệt là Israel.
Thứ hai, thỏa thuận sẽ là một thành phần trong chiến dịch chống lại sự trỗi dậy của Iran trong khu vực.
Thứ ba, nó sẽ phác thảo một cách rõ ràng hơn về sự tham gia của Mỹ trong tương lai ở Syria và Iraq, với việc triển khai và tham gia trực tiếp ở Syria ít hơn (trong khi tiếp tục hỗ trợ người Kurd) và tập trung chủ yếu cho Iraq, cũng như các vấn đề khu vực khác.
Đối với Israel, thỏa thuận này sẽ đạt được những lợi ích chính cho họ trong đấu trường ở Syria: đẩy lùi sự cố thủ của quân đội Iran và làm suy yếu Hezbollah ở Lebanon bằng cách cắt đứt các đường hậu cần quan trọng thông qua Syria.
Tuy nhiên, một thỏa thuận như vậy của Nga-Mỹ sẽ mang đến những rủi ro tiềm ẩn, bao gồm sự phản đối từ Iran và có thể là cả chính quyền Assad, cũng như sự bất mãn của Thổ Nhĩ Kỳ đối với quyền tự trị của người Kurd ở Syria.
Ngoài ra còn có nguy cơ thỏa thuận bị vi phạm bởi các bên ký kết, như đã xảy ra sau khi thỏa thuận giảm leo thang ở tây nam Syria được ký giữa Mỹ, Nga và Jordan năm 2017.
Để khắc phục những rủi ro này, thỏa thuận Syria phải được phân biệt với vấn đề hạt nhân Iran, các điều kiện cần được xác định và có một quy trình giám sát hiệu quả được đưa ra.
Một thỏa thuận như vậy sẽ có lợi cho lợi ích của Mỹ và Israel, đáp ứng các mục tiêu quan trọng của Nga và giảm căng thẳng trong khu vực. Trên hết, nó sẽ mang đến triển vọng ổn định và hòa bình cho người dân Syria, chuyên gia Yavne nhấn mạnh.