Ông Mark Milley và ông Lý Tác Thành gặp nhau tại Bắc Kinh ngày 16/8/2016
Theo China Post ngày 14/9, lần đầu tiên ông Milley gọi điện cho Lý Tác Thành vào ngày 30/10/2020, tức là 4 ngày trước cuộc bỏ phiếu bầu cử Tổng thống Mỹ; lần thứ hai vào ngày 8/1/2021, tức 2 ngày sau “Sự kiện Đồi Capitol”. Milley nói với phóng viên của hãng tin AP đang đi thăm châu Âu cùng ông rằng, việc ông gọi điện cho PLA (Quân đội Trung Quốc) là một “việc công thông thường”, “để trấn an các đồng minh và đối thủ nhằm đảm bảo sự ổn định chiến lược”.
Trước đó, hôm 15/9, truyền thông Mỹ đã đưa tin về cuốn“Peril” (tạm dịch là “Nguy hiểm”) sắp phát hành, đồng tác giả là Phó Tổng biên tập, phóng viên điều tra nổi tiếng Bob Woodward và phóng viên chính trị Robert Costa của Washington Post, tiết lộ việc ông Milley bí mật gọi điện cho người đồng sự Trung Quốc Lý Tác Thành hai lần để đảm bảo với ông ta rằng quân đội Mỹ sẽ không gây chiến với Trung Quốc.
Đây là lần đầu tiên ông Milley nói công khai về vấn đề này, nhưng ông chỉ bình luận ngắn gọn về điều này vì dự kiến ông sẽ ra điều trần trước Quốc hội vào cuối tháng 9 và khi đó sẽ đưa ra lời giải thích sâu hơn. Milley nói: “Tôi nghĩ cách tốt nhất để đảo ngược các đánh giá là đến gặp các nhà lập pháp, những người chịu trách nhiệm pháp lý trong việc giám sát quân đội. Trong mấy tuần tới tôi sẽ thảo luận với Quốc hội về bất kỳ chi tiết nào mà họ muốn”.
Điều ông Milley đề cập ở trên chính là nhằm nói đến việc ông và Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin dự kiến ra điều trần trước Ủy ban Quân lực Thượng viện vào ngày 28/9. Chủ đề ban đầu vốn chỉ tập trung vào việc quân đội Mỹ rút khỏi Afghanistan nhưng đã bị thay đổi một cách ngoài ý muốn. Đối mặt với những chất vấn liên quan đến việc ông gọi điện cho chỉ huy quân đội Trung Quốc, cho đến nay Milley không cảm thấy hổ thẹn về điều này, mà còn tự hào. Có vẻ như mối quan hệ quân sự Mỹ - Trung giống như một cuộc giao hữu thể thao hay thậm chí là trò chơi “người cùng nhà” (play house), tướng Mỹ cấp cao nhất thậm chí đã nói với Trung Quốc rằng “Mỹ sẽ không nổ phát súng đầu tiên, nếu có đánh cũng sẽ thông báo trước”.
Bằng cách này, một quan chức quân sự hàng đầu của Mỹ đã gây khó hiểu với dư luận. Tuy nhiên, ở Mỹ ngày nay, nhiều người vẫn vạch ranh giới dựa trên sự thích và không thích cựu Tổng thống Trump. Người phát ngôn Nhà Trắng thì ca ngợi Milley là “Người yêu nước”, những lời kêu gọi điều tra ông chủ yếu là của đảng Cộng hòa đối lập.
Nghị sĩ Scott Perry và 27 nghị sĩ Đảng Cộng hòa khác trong một lá thư gửi cho Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin hôm thứ Năm (16/9), đã yêu cầu ông khởi xướng một cuộc điều tra theo Quy chế 15-6 của Lục quân đối với nội dung những cuộc gọi này của ông Milley. Họ “quan ngại nghiêm trọng” về năng lực của ông Milley trong việc thực hiện “nhiệm vụ và chức trách” với tư cách là Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ. Họ viết trong thư: “Trong trường hợp này, chúng tôi đặc biệt quan tâm đến nội dung liên quan trên báo chí ngày 14/9/2021. Bản tin cho thấy tướng Milley đã ngang nhiên phớt lờ khái niệm kiểm soát dân sự đối với quân đội, đối xử giúp đỡ và an ủi với Đảng Cộng sản Trung Quốc - đối thủ chính của nước Mỹ”.
John Kirby, Thư ký báo chí của Lầu Năm Góc, đã xác nhận sự tồn tại của bức thư này và nói rằng ông sẽ trực tiếp trả lời các nghị sĩ Quốc hội này. Ông cũng nói thêm: “Tướng Milley giành được sự tín nhiệm và tin tưởng của Bộ trưởng Austin”.
Người phát ngôn của Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ hôm 15/9 cũng giải thích: ông Milley “thường xuyên liên lạc với các vị Bộ trưởng Quốc phòng trên thế giới, bao gồm cả Trung Quốc và Nga”, đồng thời cũng xác nhận rằng ông Milley đã gọi cho phía Trung Quốc vào các ngày 30/10/2020 và 8/1/2021. Người phát ngôn này nói rằng những cuộc gọi này phù hợp với “chức trách và trách nhiệm, đồng thời truyền đạt lòng tin để đảm bảo sự ổn định chiến lược”. Đồng thời, tất cả các cuộc gọi giữa Milley và các đối tác nước ngoài của ông, bao gồm cả những thông tin đó, đều được phối hợp và trao đổi với Bộ Quốc phòng và các nhân viên cơ quan liên quan.
Tuy nhiên, về cuộc gọi thứ hai của Mark Milley, ông Christopher Miller, người khi đó đang giữ chức quyền Bộ trưởng Quốc phòng, hôm thứ Tư (15/9) đã khẳng định rằng cuộc gọi của Milley không được Bộ Quốc phòng cho phép. Ông Miller cũng nói: “Nếu thông tin này... là chính xác, nó cho thấy hành vi đáng hổ thẹn và chưa từng có của quan chức quân đội hàng đầu đất nước trong việc bất tuân thượng lệnh”.
Hai cuộc điện đàm của ông Mark Milley có gửi đến Bắc Kinh sự an tâm? Nó có làm giảm hiệu quả của các hoạt động quân sự mà Mỹ đầu tư mạnh sau đó không? Có làm lãng phí nhiều hơn tiền đóng thuế của người Mỹ không? Đó là vấn đề đang được quốc tế quan tâm theo dõi.