Từ nỗi đau mất cha đến sứ mệnh bay chưa từng có trong lịch sử: Anh hùng Liên Xô này là ai?

Ngày 12/4/1961, phi hành gia Liên Xô Yuri Gagarin trở thành người đầu tiên trong lịch sử bay vào vũ trụ.

Trên con tàu Phương Đông 1 (Vostok 1), chàng trai 27 tuổi đã lập kỳ tích đáng nhớ trong lịch sử hàng không Liên Xô, thỏa mãn ước mơ ngàn đời của nhân loại thoát khỏi lực hút của Trái Đất để sải cánh bay vòng quanh địa cầu trong chuyến hành trình kéo dài 108 phút.

Sau sự kiện có 1-0-2 trong lịch sử đó, thế giới thán phục và không ngừng tôn vinh, ca ngợi anh. Tổng bí thư đương thời Nikita Khrushchev gọi anh là "Christopher Columbus của Liên Xô". 

Trong những ngày đầu tháng 4 tươi đẹp năm 1961 năm ấy, một nữ đảng viên trẻ tuổi của Đảng Cộng sản Liên Xô nhen nhóm khát vọng bay ra ngoài vũ trụ giống như người hùng dân tộc Yuri Gagarin vừa thực hiện.

Tuổi trẻ, lòng nhiệt thành cùng sự quả cảm vốn có sẵn trong huyết mạch của người con gái có cha hy sinh anh dũng khi chiến đấu với phát-xít Đức đã giúp bà hoàn thành sứ mệnh và trở thành nữ du hành vũ trụ đầu tiên trong lịch sử thám hiểm không gian của loài người!

Bà chính là Valentina Vladimirovna "Valya" Tereshkova.

Valentina Vladimirovna "Valya" Tereshkova (tên ngắn gọn là Valentina Tereshkova) sinh ngày 6/3/1937 tại ngôi làng nhỏ Maslennikovo gần sông Volga, cách thủ đô Moskva 277km về phía đông bắc.  

Cũng giống như bao người dân làng Maslennikovo khác, thời thơ ấu của Valentina Tereshkova trôi qua yên bình bên cha mẹ, những người làm nông hiền lành, chất phác.

Tuy nhiên, khi Chiến tranh Thế giới thứ hai xảy ra, cha của bà sớm nhập ngũ và tham gia chiến đấu dũng cảm trước quân phát-xít Đức. Trong những tháng ngày xa cha, Valentina Tereshkova ngước nhìn bầu trời tự do và ước mơ một ngày được sải cánh trên khoảng không rộng lớn ấy.

Hay tin cha hy sinh ngoài mặt trận, cô bé Valentina Tereshkova cùng mẹ nén chặt nỗi đau cùng nhau vượt qua những tháng ngày gian khó. 

Những năm tháng sống trong bom đạn chiến tranh cộng thêm nỗi nhớ cha khôn nguôi đã thắp sáng ý chí và giấc mơ của người con gái mới chớm tuổi đôi mươi. Ngày 21/5/1959, Valentina Tereshkova thực hiện chuyến nhảy dù đầu tiên trong đời khi mới 22 tuổi tại một câu lạc bộ hàng không ở địa phương. Chính sự kiện này về sau đã chắp cánh cho ước mơ thủa bé của Valentina Tereshkova bay xa.

Con đường sải cánh trên bầu trời của Valentina Tereshkova mở rộng hơn bao giờ hết khi đất nước và đồng bào của mình cùng hô vang tên của anh hùng dân tộc Yuri Gagarin trong cái ngày 12/4/1961 đầy huy hoàng đó. 

Liên Xô tự hào là quốc gia nổ phát súng đầu tiên đưa người ra vũ trụ. Và chính cái tên Yuri Gagarin đã truyền cảm hứng sâu sắc cho Valentina Tereshkova. Bà chuyên tâm luyện tập nhảy dù và tìm hiểu các kiến thức về tàu vũ trụ.

Mọi nỗ lực được đền đáp khi chỉ một năm sau, Liên Xô thông báo tuyển chọn nữ ứng cử viên cho chương trình đưa nữ phi hành gia đầu tiên bay ra ngoài vũ trụ dựa trên ý tưởng của Sergey Korolyov, kỹ sư trưởng của chương trình vũ trụ Liên Xô.

Đáp được đầy đủ các điều kiện: Lý lịch trong sạch; Gia đình có công với tổ quốc; Từng nhảy dù trước 30 tuổi; Thấp hơn 1,7m và nặng không quá 70kg, nên Valentina Tereshkova là một trong 5 người được chọn sau khi loại bỏ 400 ứng cử viên khác trên toàn đất nước.

Mặc dù không có bất cứ kinh nghiệm nào về lái máy bay hay tàu vũ trụ nhưng Valentina Tereshkova vẫn được gọi, bởi các chuyên gia ấn tượng thực sự về con số 126 lần nhảy dù thành công trước đó của bà.

Trước khi thực hiện sứ mệnh bay vào tháng 6/1963, Valentina Tereshkova và 4 ứng viên tiềm năng còn lại phải tham gia các khóa luyện tập dày đặc kéo dài 18 tháng, từ việc bay không trọng lượng, thực hiện 120 chuyến nhảy dù, lái máy bay phản lực MiG-15, thuần thục các kỹ năng trên tàu vũ trụ đến các cuộc kiểm tra cách ly, kiểm tra ly tâm và các bài lý thuyết liên quan khác.

Trong các buổi luyện tập ấy, Valentina Tereshkova may mắn được gặp gỡ và làm việc với "huyền thoại vũ trụ" Yuri Gagarin. Cả hai tham gia luyện tập việc trao đổi và kết nối qua bộ đàm.

"Đàn anh" Yuri Gagarin và Valentina Tereshkova trong một buổi luyện tập điện đàm trước chuyến bay. Nguồn: IVLEV/SPUTNIK

Chính việc gặp gỡ và làm việc với "thần tượng" Yuri Gagarin đã giúp cho Valentina Tereshkova có thêm động lực tuyệt vời để vượt qua các bài thử nghiệm khắt khe của các chuyên gia.

Đó là lý do, sau một năm tham gia huấn luyện, đích thân Tổng bí thư Liên Xô Nikita Khrushchev quyết định và chọn Valentina Tereshkova thực hiện sứ mệnh bay vào vũ trụ chưa từng có trong lịch sử Liên Xô. Thời gian ấn định là ngày 16/6/1963.

Giấc mơ thủa nhỏ của bà đã thành hiện thực!

55 năm sau chuyến bay vào vũ trụ trên tàu Vostok 6 (Phương Đông 6) do Valentina Tereshkova thực hiện, cho đến nay bà vẫn nắm giữ kỷ lục là nữ phi hành gia duy nhất hoàn thành sứ mệnh bay độc hành vào vũ trụ. Chưa một ai phá được sứ mệnh quả cảm này của bà.

Quay trở lại thời điểm ngày 16/6/1963...

Sứ mệnh bay chưa có tiền lệ trong lịch sử Liên Xô do Valentina Tereshkova thực hiện được "huyền thoại vũ trụ" Yuri Gagarin đặt cho biệt hiệu là "Chaika" (nghĩa là Mòng biển).

Theo kế hoạch, trong suốt sứ mệnh bay, Valentina Tereshkova là người kết nối điện đàm trực tiếp với Yuri Gagarin và "huyền thoại thiết kế tên lửa Liên Xô" Sergei Korolyov.

Ngày 16/6 đã đến, tên lửa đẩy tại sân bay vũ trụ Baikonur nâng cánh con tàu Vostok 6 nặng gần 5 tấn thoát khỏi lực hút Trái Đất. Nữ phi hành gia tài năng 26 tuổi Valentina Tereshkova khi đó đã thực hiện chuyến hành trình dài 2 ngày, 22 giờ, 41 phút. Bà lái con tàu Vostok 6 bay vòng quanh Trái Đất 48 vòng, với tổng quãng đường là 1,97 triệu km!

Vào thời điểm đó, số lần bay quanh Trái Đất của bà còn nhiều hơn tổng số lần mà các nhà du hành vũ trụ Mỹ thực hiện được.

Valentina Tereshkova chính là nữ du hành vũ trụ đầu tiên trong lịch sử thám hiểm không gian của loài người! Nguồn: NASA

Ngoài sứ mệnh bay vòng quanh Trái Đất, Valentina Tereshkova còn được giao nhiệm vụ ghi lại nhật ký hành trình bay, chụp ảnh đường chân trời...

Nếu như Vostok 6 khởi hành và đưa nữ phi hành gia của nó chu du vòng quanh Trái Đất thuận lợi thì quá trình trở về Trái Đất và đáp xuống mặt đất có phần khó khăn. 

Một sự cố trong phần mềm điều hướng tự động của con tàu đã khiến nó bay chệch hướng về Trái Đất. Nữ phi hành gia và các nhà khoa học Liên Xô ở mặt đất nhanh chóng nhận ra điều này và quyết định một phương thức hạ cánh dự phòng. 

Không lâu sau đó, bà đã nhảy dù an toàn xuống khu vực Altay gần biên giới Kazakhstan-Mông Cổ-Trung Quốc ngày nay.

Trở về Trái Đất an toàn, thực hiện sứ mệnh bay trên con tàu Vostok 6 thành công mỹ mãn giúp cho Valentina Tereshkova trở thành cái tên được cả nước vinh danh. Ước mơ thủa bé và khát khao chinh phục bầu trời thủa đôi mươi của bà đã hoàn toàn thành hiện thực.

Đất nước vinh danh bà với danh hiệu Anh hùng Liên Xô. Bà còn nhận được Huân chương Lenin và Huy chương Sao Vàng. Sau sứ mệnh bay thành công trở thành nữ du hành vũ trụ đầu tiên trong lịch sử thế giới, bà còn nhận được Huân chương Hòa bình Vàng của Liên Hợp Quốc.

Sau này, khi nhìn lại quãng thời gian cống hiến sức mình cho sự nghiệp chinh phục vũ trụ của đất nước, bà từng nói: "Chỉ những ai từng bay vào vũ trụ mới hiểu tình yêu dành cho khoảng không ấy lớn đến nhường nào..."

Thế nhưng, tình yêu dành cho vũ trụ ấy của bà "yên ổn" nằm trong tim. Bởi sau sứ mệnh bay năm 1963 ấy, bà không bao giờ thực hiện nhiệm vụ bay một lần nào nữa. Là do...

5 năm sau chuyến bay vũ trụ đi vào lịch sử của Valentina Tereshkova, "huyền thoại vũ trụ" Yuri Gagarin tử nạn đầy khó hiểu trong chuyến bay tập huấn trên chiếc MiG-15 tối tân ngày 27/3/1968 (đọc chi tiết, tại đây).

Người thầy, người bạn lớn và cũng là thần tượng truyền cảm hứng cho sự nghiệp bay vào vũ trụ của Valentina Tereshkova đã hy sinh! Cái chết của Gagarin khiến cho Valentina Tereshkova gần như bị sốc nặng.

Trước đó, sau chuyến bay thành công của bà, Liên Xô lên kế hoạch đào tạo đội nữ phi hành gia tài năng, sẵn sàng mọi sứ mệnh bay vào không gian.

Tuy nhiên, kế hoạch bị gián đoạn bởi một loạt các bi kịch khiến rất nhiều tài năng vũ trụ của Liên Xô hy sinh: Đầu tiền là "huyền thoại thiết kế tên lửa Liên Xô" Sergei Korolyov mất năm 1966; Tiếp theo, "huyền thoại vũ trụ" Yuri Gagarin tử nạn khó hiểu năm 1968; Đến năm 1971, phi hành đoàn trên con tàu Soyuz 11 gồm 3 người: Chỉ huy Georgy Dobrovolsky, kỹ sư lái tàu Vladislav Volkov và kỹ sư Viktor Patsayev cũng tử nạn khi trở về Trái Đất (đọc chi tiết tại đây).

Vì sự an toàn bay của các nữ phi hành gia, nên giới lãnh đạo Liên Xô quyết định thu hồi quyền bay vào vũ trụ của Valentina Tereshkova, bởi họ không muốn tiếp tục mất đi tài năng vũ trụ nào nữa.

Riêng đối với Valentina Tereshkova, chỉ trong đôi năm ngắn ngủi, bà đã phải chứng kiến hai đồng nghiệp mình từng có vinh hạnh làm việc cùng là Sergei Korolyov và Yuri Gagarin mất.

Cái chết của họ, đặc biệt là của Gagarin đã khiến bà gục ngã nặng nề. Chuyến bay đầu tiên vào vũ trụ ngày 16/6/1963 trở thành chuyến bay cuối cùng trong sự nghiệp phi hành gia của bà về sau.

Khi được hỏi, bà vẫn ước mơ một ngày được bay đến Sao Hỏa mặc dù có thể đó là chuyến bay một chiều đến hành tinh đỏ, và không bao giờ trở về Trái Đất. Tình yêu dành cho vũ trụ của Valentina Tereshkova đến tận ngày nay vẫn còn ấm mãi trong tim.

Bài viết sử dụng các nguồn: Sputniknews, Universetoday, Mentalfloss, Space