Mùa hè năm ngoái, Nga đã thông báo rằng máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm hạng nhẹ của họ mang tên Su-75 Checkmate chưa thể có chuyến bay đầu tiên cho đến ít nhất là năm 2024, chậm trễ hơn một năm so với kế hoạch. Mốc thời gian mới đã được xác nhận bởi Bộ trưởng Công Thương Liên bang Nga:
"Các thay đổi đã được thực hiện đối với thiết kế, thực tế trên đã điều chỉnh thời gian của chuyến bay đầu tiên. Nhưng đồng thời, nguyên tắc module hóa và công nghệ kỹ thuật số hiện đại đã giúp thực hiện những thay đổi này trong thời gian ngắn nhất có thể, và chúng tôi dự định bắt đầu các chuyến bay thử nghiệm ngay đầu năm 2024", Bộ trưởng Manturov cho biết.
Su-75 lần đầu tiên được công bố bởi Tập đoàn công nghệ nhà nước Rostec tại Triển lãm hàng không MAKS 2021 diễn ra ở Moskva, nó thực sự là tiêm kích thế hệ 5 thứ hai được phát triển bởi các nhà thiết kế Nga, sau Su-57 Felon.
Ngay cả khi Điện Kremlin đang gặp khó khăn trong việc sản xuất hàng loạt Su-57 thì Su-75 được cho là vẫn có một số lợi thế, cụ thể là nó kế thừa những thành tựu Nga đã đạt được.
Mặc dù vậy trên thực tế, nếu việc sản xuất một chiếc máy bay tiên tiến đã đủ khó khăn, thì việc cố gắng chế tạo chiếc thứ hai sẽ không bao giờ khiến quá trình này trở nên dễ dàng hơn.
Su-75 luôn được coi là máy bay xuất khẩu và chiến lược, nó có nhiệm vụ lấp đầy kho bạc thông qua chương trình bán hàng quân sự cho nước ngoài, được Moskva tiến hành để tài trợ cho việc sản xuất loại tiêm kích sẽ phục vụ trong Lực lượng Hàng không Vũ trụ Nga (VKS).
"Trong khoảng thời gian đã trôi qua kể từ khi trình bày dự án tại Triển lãm MAKS 2021, chúng tôi đã nhận được phản hồi từ nhiều khách hàng tiềm năng", Bộ trưởng Manturov giải thích.
"Công việc cũng được thực hiện để tối ưu hóa chi phí và phân tích những giải pháp kỹ thuật riêng lẻ, giúp tăng đáng kể khả năng cạnh tranh, sức hấp dẫn thương mại và giảm rủi ro kỹ thuật trong việc tạo ra một loại động cơ phù hợp trong nước", Bộ trưởng Công Thương Nga nói thêm.
Sự quan tâm từ khách hàng nước ngoài dường như là cơ hội duy nhất mà Su-75 có được vào thời điểm này, nhưng có vẻ viễn cảnh của Checkmate chẳng mấy tươi sáng.
Tiêm kích tàng hình hạng nhẹ Su-75 Checkmate vẫn là một "dự án trên giấy".
Viện Các quốc gia vùng Vịnh Ả Rập tại Washington (AGSIW) đã lưu ý trong một báo cáo gần đây về mối quan hệ ngày càng thắt chặt giữa Nga và Iran, điều này khiến một số quốc gia khu vực - đặc biệt là Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) phải đầu tư rất nhiều tiền bạc để nâng cấp năng lực chiến đấu của họ.
Chính phủ những nước này trong vài năm gần đây thường sử dụng chiến lược mua vũ khí đa dạng, bao gồm cả hàng hóa xuất xứ từ Nga. Khách hàng tiềm năng nhất của Checkmate là UAE, khi họ không thể mua tiêm kích F-35 Lightning II, mặc dù về cơ bản đã "chốt thỏa thuận" với chính quyền Tổng thống Trump, nên Dubai sẵn sàng đầu tư vào Su-75 như lựa chọn thay thế.
Mặc dù báo cáo của AGSIW không đề cập đến thực tế, nhưng do mối quan hệ chặt chẽ giữa Moskva và Tehran, không nên loại trừ khả năng Cộng hòa Hồi giáo sẽ bày tỏ quan tâm tới Checkmate, đặc biệt khi Israel đang vận hành phi đội F-35I Adir hùng hậu.
Tất nhiên tất cả vẫn đòi hỏi yêu cầu tiên quyết là Nga phải đưa Checkmate lên không trung. Nhưng rất đáng thất vọng khi thời gian sớm nhất mà chiếc máy bay này dự kiến được sản xuất hàng loạt là vào năm 2027.
Cần nhấn mạnh đó là ước tính lạc quan nhất. Nhiều khả năng phải đến những năm 2030, khi các tiêm kích thế hệ thứ 6 của Hoa Kỳ, châu Âu và Nhật Bản đi vào hoạt động thì Su-75 mới "hoàn thành thử nghiệm cơ bản", tức là nó đã lạc hậu từ trước khi sản xuất hàng loạt.
Một máy bay chiến đấu thế hệ 5 giá rẻ do Nga chế tạo rất khó thống trị bầu trời (như quảng cáo của Moskva) trước tiêm kích thế hệ 6, dự án Checkmate vì vậy đang nhận lo ngại sẽ đi vào "vết xe đổ" của MiG-35.