T-90 là một trong những loại xe tăng chiến đấu chủ lực hiện đại nhất của Quân đội Nga trước khi có chiếc Amatar ra đời. Từ cuối năm 2011, Quân đội Nga đã ngưng đặt hàng T-90 để chuyển sang mua loại xe tăng hiện đại hơn là T-14 Armata. Tuy nhiên Nga vẫn không ngừng nâng cấp T-90, và phiên bản mới nhất của gia đình T-90 là T-90M Proyv-3.
Xe tăng T-90 được các nhà sáng chế Xô viết thai nghén từ trong thời kỳ chiến tranh Lạnh nhưng sự sụp đổ của Liên Xô năm 1991 đã ngăn cản sự ra đời sớm của dòng tăng này.
Năm 1993, chiếc T-90 đầu tiên được xuất xưởng và đưa vào phục vụ trong Quân đội Nga năm 1995. Hiện tại, những phiên bản của T-90 vẫn là dòng xe tăng bán chạy nhất thế giới trong thời kỳ "hậu chiến tranh Lạnh".
Không ngừng cải tiến, nâng cấp
T-90 nguyên thủy là một phiên bản hiện đại hóa sâu của chiếc T-72B, được tích hợp nhiều đặc tính thiết kế của xe tăng T-80.
T-90 do nhà máy UralVagonZavod tại thành phố Nizhny Tagil (Nga) chế tạo. Đây là nơi chế tạo xe tăng hàng đầu nước Nga với các dòng xe tăng nổi tiếng như T-54, T-55, T-72 và cũng là nơi sản xuất những con "quái vật thép" T-90 lừng danh thế giới.
Trong gia đình xe tăng T-90 có hàng chục phiên bản. Tuy nhiên, người ta chỉ nói đến 4 phiên bản chính gồm: T-90A đang sử dụng bởi Quân đội Nga; T-90S là phiên bản T-90A dành cho xuất khẩu; T-90MS phiên bản nâng cấp với tháp pháo mới; và phiên bản mới nhất là T-90M Proyv-3.
Xe tăng T-90M Proyv-3 với giáp lồng bảo vệ
Sau màn ra mắt ấn tượng của tăng T-90 tại chiến trường Syria, không thỏa mãn dừng lại, người Nga tiếp tục sản xuất những phiên bản T-90 mới hơn, bằng cách nâng cấp ngay những chiếc T-90A hiện có trong quân đội lên phiên bản T-90M. Việc này sẽ kinh tế hơn sản xuất mới những chiếc Armata, tuy hiện đại, nhưng sẽ rất tốn kém.
T-90M đã được Quân đội Nga thử nghiệm thành công vào năm 2017. Việc chuyển giao loại xe tăng mới này cho quân đội có thể bắt đầu vào năm 2018. Trong tương lai, những chiếc T-90A của Quân đội Nga sẽ được nâng cấp hoàn toàn lên chuẩn T-90M.
Phiên bản T-90M Proyv-3 được tích hợp nhiều công nghệ giành cho chiếc T-14 Armata thế hệ thứ tư mang tính đột phá cả về công nghệ lẫn giáp phản ứng nổ.
"Phiên bản mới T-90M có thể đạt hiệu quả gấp đôi so với những phiên bản T-90 trước. Sự đột phá của phiên bản T-90M từ nhà sản xuất Uralvagonzavod chính là việc họ đã đưa nhiều công nghệ chỉ giành cho những chiếc xe tăng thế hệ thứ tư lên một chiếc xe tăng thế hệ thứ ba", Dmitry Yurov, phóng viên nổi tiếng của kênh quốc phòng Tvzvezda Nga nhận xét.
"Trong một tương lai gần, cách tiếp cận này không chỉ nâng cao độ tin cậy và sức mạnh của xe tăng mà điều này còn tiếp tục để những chiếc T-90 vẫn là những chiếc xe tăng bán chạy nhất trên thế giới".
Một trong những tính năng nổi trội của T-90M so với những phiên bản trước đó là việc trang bị pháo nòng trơn 2A82-1M thay thế cho mẫu 2A46M5 trên xe tăng T-90A. Pháo 2A46M5 là loại phát triển riêng cho xe tăng T-14 Armata, có độ bền nòng pháo đến 900 phát bắn.
Loại pháo này được cho là sẽ chính xác hơn 20% và mạnh hơn 17% so với phiên bản mới nhất của pháo tăng Leopard 2 của Đức.
Cùng với trang bị pháo mới, T-90M cũng được trang bị tháp pháo và bộ phận nạp đạn tự động kiểu mới, thay thế cho kiểu tháp pháo tròn truyền thống. Tháp pháo mới của T-90M sẽ đưa toàn bộ đạn về phía sau, giúp đảm bảo an toàn hơn so với việc chứa đạn bên trong xe.
Hệ thống nạp đạn tự động kiểu mới cũng cho phép sử dụng được các loại đạn dài đến một mét như đạn xuyên giáp thoát vỏ, có lõi ổn định bằng cánh đuôi (APFSDS) có tên Vacuum-1, đang được sử dụng trên Armata T-14.
Khoang chứa đạn ở phía sau tháp pháo, khác hẳn phiên bản T-90A trước đó
Cùng với việc nâng cấp pháo tăng, tháp pháo và cơ cấu nạp đạn tự động, T-90M được trang bị loại kính ngắm toàn cảnh hoàn toàn mới với những tính năng đặc biệt đó là bám bắt mục tiêu nhanh, có thể cho phép pháo thủ bắn trong hành tiến ở những địa hình gồ ghề và bắn khi đang xe đang vận động với tốc độ cao mà vẫn đảm bảo mức chính xác.
Về hệ thống bảo vệ, T-90M cũng sẽ kết hợp với các thiết bị phòng hộ tiên tiến như trang bị thêm các loại giáp lồng ở những nơi hiểm yếu như nơi tiếp giáp giữa tháp pháo và thân xe, diềm chắn xích, nắp động cơ…
Về giáp phản ứng nổ (ERA), T-90M sẽ sử dụng loại ERA hai lớp Malachit. Hiện tại, hệ thống ERA Malachit vẫn được các nhà thiết kế giữ tuyệt mật, nhưng chắc chắn là nó có hiệu năng cao hơn hẳn so với các loại ERA tiền nhiệm trong việc ngăn chặn các đầu đạn xuyên giáp dưới cỡ sabots (BOPS), cũng như các loại tên lửa chống tăng hạng nặng.
Theo các chuyên gia giải thích, ERA Malachit có khả năng phá hủy các đầu đạn chống tăng của đối phương với lượng nổ nhỏ hơn, so với các loại ERA được thiết kế gần đây nhất. Bên cạnh việc trang bị ERA Malachit, chiếc T-90M còn được trang bị hệ thống phòng thủ chủ động Afghanit được thiết kế cho Armata.
Radar quang điện tử của Afghanit gồm 4 ăng ten mảng pha chủ động sẽ cảnh báo cho kíp lái về các đầu đạn đang lao tới, trong khi thiết bị gây nhiễu sẽ làm lệch quỹ đạo bay của những loại đạn có điều khiển đồng thời kích hoạt các loại đạn đánh chặn, phá hủy với những đạn gây nguy hiểm cho xe.
Với hệ thống phòng hộ chủ động và thụ động mới này, chiếc T-90M sẽ vô hiệu hóa hầu hết các loại đạn chống tăng hiện có của phương Tây tuy điều này còn gây mối nghi ngờ cho các chuyên gia, bởi vì các hệ thống phòng hộ này chưa được kiểm nghiệm thực chiến trên chiến trường.
Hệ thống giáp phản ứng nổ kiểu mới Malachit có khả năng phá hủy các đầu đạn chống tăng của đối phương với lượng nổ nhỏ hơn
Tiềm năng hiện đại hóa vẫn rộng mở
Michael Kofman, một nhà nghiên cứu chuyên về các vấn đề quân sự của Nga tại Trung tâm Phân tích Hải quân Liên bang Nga cũng tỏ ra nghi ngờ về hệ thống phòng hộ được trang bị trên những chiếc T-90M, nhất là khi hiện nay Mỹ đã đưa những loại đạn xuyên giáp kiểu mới có lõi bằng urani nghèo.
Kofman không tin tưởng hệ thống phòng hộ chủ động và thụ động kiểu mới của chiếc T-90M có thể ngăn chặn được những loại đạn chống tăng đặc biệt trên.
Nhưng ngay cả khi người Nga có những quảng cáo về khả năng "vi diệu" của các hệ thống phòng hộ trên những chiếc xe tăng đời mới nhất của họ, mà điều này vẫn chưa thực sự được kiểm chứng, thì những chiếc T-90M vẫn là những "cỗ máy" chiến tranh khốc liệt nhất là người Nga đã tạo ra.
Chúng thực sự là những con "quái vật" bằng thép. Việc nâng cấp những chiếc T-90 lên phiên bản T-90M thể hiện tiềm năng hiện đại hóa còn rất rộng mở của dòng tăng này. Trong bất kỳ trường hợp nào, phiên bản T-90M mới nhất một lần nữa thể hiện sự linh hoạt của thiết kế bản gốc T-72 có từ thời Liên Xô.
Cuối cùng, dưới tất cả những cải tiến, nâng cấp thì chiếc T-90M vẫn dựa trên thiết kế khung gầm ban đầu của chiếc T-72. Điều này một lần nữa khẳng định sự thành công của xe tăng Nga.
Với phiên bản T-90M, có lẽ người Nga chưa có ý định dừng lại trong việc cải tiến, nâng cấp để cho ra đời những phiên bản mới hơn, dựa trên dòng xe tăng được đánh giá là rất thành công trong thời kỳ hậu Xô viết này.
Tăng chiến đấu chủ lực T-90 của Nga phô diễn sức mạnh