Trao đổi với Báo Giao thông về những biến tướng của việc tặng quà Tết, Cục trưởng Cục Chống tham nhũng (Thanh tra Chính phủ) Phạm Trọng Đạt cho biết, việc tặng quà đang bị lợi dụng, biến tướng rất nhiều.
Cấm tặng quà Tết, cấp dưới hết “lăn tăn”
Ban Bí thư đã ra chỉ thị về việc cấm tặng quà Tết cấp trên. Thủ tướng Chính phủ cũng nhiều lần yêu cầu các địa phương không về T.Ư chúc Tết, tặng quà. Theo ông, liệu Tết năm nay, việc này có được thực hiện nghiêm túc?
Tết năm nào cũng vậy, Đảng và Chính phủ đều có chỉ thị, chỉ đạo về việc này. Nhưng năm nay, việc này được quán triệt sớm với tư tưởng quyết liệt hơn.
Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã nhiều lần nhắc lại chỉ đạo cấm cấp dưới “đi Tết” cấp trên, cấm địa phương “đi Tết” T.Ư.
Trong điều kiện nền kinh tế đang còn nhiều khó khăn, chỉ đạo của người đứng đầu Chính phủ nhằm nhấn mạnh mục tiêu, chính sách tiết kiệm, tập trung chăm lo đời sống cho dân.
Nếu thực hiện tốt việc này, chúng ta sẽ giải quyết được rất nhiều vấn đề khác về môi trường, ATGT, ANTT...
Điều đáng nói nhất, là khi thông điệp này được đưa ra đã giúp giải tỏa tâm lý của cấp dưới, địa phương mỗi dịp Tết đến, xuân về, họ không còn phải lo lắng quà Tết, biếu xén.
Có thể thấy, người dân rất phấn khởi và đồng tình, vấn đề bây giờ là chúng ta phải làm sao thực hiện cho tốt.
Năm 2016, báo cáo của các Bộ, ngành, địa phương khẳng định không có việc sử dụng tiền, tài sản công và tặng quà, nhận quà Tết không đúng quy định.
Nhưng đường dây nóng của ông lại nhận tới 66 tin tố cáo về những vi phạm này. Việc “chênh” nhau như vậy cho thấy điều gì?
Đó là thực tế. Người dân nhiều khi gọi điện đến đường dây nóng chỉ là phản ánh về hiện tượng, không nắm rõ thực hư. Ví dụ, dân thấy xe xếp hàng đến nhà lãnh đạo này kia, mang theo nhiều túi quà nên gọi điện tố cáo.
Nhưng những việc ấy không thể kết luận, chứng minh ngay là vi phạm được, vì thực tế chưa chắc đã đúng như vậy.
Cũng có khi anh em ở quê, bạn bè đi công tác về tặng những vật kỷ niệm, đó là tình cảm, ai đo được giá trị thế nào? Nói vậy để thấy rằng, số lượng ấy mâu thuẫn về mặt hình thức chứ bản chất không phải mâu thuẫn.
Với cơ quan như Cục Chống tham nhũng, khi nhận được tin báo phản ánh của người dân, chúng tôi đánh giá cao những nguồn tin ấy nhưng để kết luận thì phải có quá trình xác minh, xem xét.
Con số người dân phản ánh là cơ sở để cơ quan quản lý nghiên cứu, đó không phải con số thống kê vi phạm trong tặng và nhận quà tặng dịp Tết.
Đã có sự chuyển biến
Lâu nay, việc khó nhất là làm sao phân biệt được đâu là quà tặng vì tình cảm, đâu là quà tặng với hàm ý biếu xén, đút lót.
Trong khi đó, người Việt Nam vốn trọng tình cảm, lễ nghĩa. Vậy, chúng ta giải quyết vấn đề này ra sao, thưa ông?
Đây đúng là vấn đề trong thực tiễn. Nếu chỉ gọi là quà Tết theo phong tục tập quán thì là nhân văn, là tốt. Việc thăm hỏi nhau, kỷ niệm nhau, tặng quà nhau trong giới hạn giá trị mà pháp luật quy định thì không ảnh hưởng gì.
Cái chúng ta muốn nói đến là xử lý việc tặng quà, nhận quà sai quy định của pháp luật, thậm chí là dùng tiền ngân sách, dùng tài sản công phục vụ việc tặng quà Tết. Như vậy là trái quy định.
Chưa kể hiện nay việc tặng quà đang bị lợi dụng, biến tướng rất nhiều. Họ lợi dụng văn hóa, truyền thống để đưa vào đó những tư lợi cá nhân, biến mỗi dịp Tết đến thành cơ hội đút lót, chạy chọt.
Tuy nhiên, để phát hiện, phân biệt được cái này lại rất khó, không thể kết luận ngay mà muốn làm rõ cần có cả quá trình kiểm tra, thanh tra và điều tra.
Nhưng tôi nghĩ rằng, việc bỏ tiền túi mà tặng nhau với số lượng lớn thì chắc chắn có vấn đề chứ không thể vì tình cảm. Nói tặng nhau, biếu nhau hàng trăm triệu vì tình cảm quý mến nhau thì ai tin.
Ông có thể chỉ rõ hơn những biến tướng của việc tặng quà Tết trong thực tế?
Năm nay, chưa có sơ kết nên chưa thể biết thêm số lượng và hình thức biến tướng trong việc tặng quà Tết. Nhưng từ những năm trước đã bắt đầu có sự biến tướng.
Nhiều người lợi dụng dịp này, dịp kia, đặc biệt thường lợi dụng dịp Tết để đến cơ quan, nhà riêng chúc Tết, tặng quà, giá trị quà tặng lại vượt quá nhiều so với quy định tặng quà và nhận quà.
Biến tướng rõ ràng là có nhưng lại không dễ phát hiện, bởi giờ đây họ đều có "thỏa thuận ngầm" với nhau, dễ dàng tạo ra cơ chế xin - cho.
Nhưng nguy hiểm nhất là hiện nay đang có sự biến tướng mạnh mẽ, nhiều người đưa và nhận hối lộ không cần đem phong bì tiền mặt đến nhà riêng hay cơ quan, mà họ tìm cách tinh vi hơn như chuyển khoản hoặc tặng nhau căn hộ, chung cư, tặng nhau phần trăm trong mỗi dự án...
Cái đó tinh vi và khó phát hiện hơn rất nhiều vì nó không công khai. Dùng thủ đoạn tinh vi như vậy thì giám sát gì cũng không phát hiện được, kể cả kiểm tra, thanh tra cũng phải có quá trình chứ không phát hiện hay kết luận được ngay.
Chúng ta cũng phải thừa nhận, việc giám sát và xử lý không thể đem lại hiệu quả triệt để, không thể đảm bảo xử lý hết, nên quan trọng nhất là phải ngăn chặn thông qua việc tuyên truyền, nêu gương của chính những người đứng đầu.
Việc này được đề ra hàng năm nhưng dường như chưa xử lý được trường hợp vi phạm nào. Theo ông, tới đây cần có cơ chế giám sát và xử lý thế nào để hiệu quả hơn?
Tôi nghĩ muốn giải quyết được trước hết phải tuyên truyền tốt cho đội ngũ cán bộ, công chức, đảng viên để người ta hiểu rõ việc này và không làm.
Thứ hai là xác định trách nhiệm của người đứng đầu, cả người đứng đầu về Đảng và chính quyền, từ trên xuống dưới đều phải nghiêm túc thực hiện.
Trách nhiệm người đứng đầu ngoài việc thực hiện cần phải nêu gương, bởi cấp trên mà không nhận quà, không chỉ đạo tặng quà Tết nơi này, nơi kia thì cấp dưới chắc chắn thực hiện theo, thậm chí họ còn vui mừng vì không phải lo đến khoản ấy.
Còn nếu cấp trên "nói mà không làm" thì cấp dưới không ai tin. Chính người đứng đầu vừa phải nêu gương, vừa phải thực hiện và phải giám sát được cấp dưới.
Cùng với đó, quán triệt tư tưởng ai sai, cấp nào sai cũng sẽ bị xử lý, thậm chí cán bộ cấp cao vi phạm phải xử lý nặng hơn cấp dưới.
Qua các tin nhắn, tin phản ánh về đường dây nóng cho thấy, người dân tin tưởng vào quyết tâm lần này, tin tưởng ở T.Ư nhưng vẫn lo ngại cấp dưới không có chuyển động, đã có nhiều người dân nhắn tin nói rằng T.Ư rất mạnh mẽ, quyết liệt nhưng dưới địa phương "chưa có chuyển biến gì".
Nhưng nhìn chung năm nay tôi đã thấy có sự chuyển biến, điển hình như mọi năm các cơ sở đã rục rịch chuẩn bị quà Tết chỗ này, chỗ kia nhưng năm nay đã không còn tình trạng đó.
Trân trọng cảm ơn ông!