Việc căn cứ vào trạng thái dòng tiền để đánh giá về số phận của Tesla đã cho thấy là một cách tiếp cận sai lầm.
Trong buổi báo cáo thu nhập quý 3 của mình, Tesla đã làm những nhà phê bình phải nín lặng bằng mức lợi nhuận đầy triển vọng cùng dòng tiền mặt dương đáng kể.
Trước đó, trong nhiều tháng – nhiều năm nay – những nhà phê bình đã cảnh báo rằng những vấn đề về dòng tiền đang đe dọa đến sự sinh tồn của công ty. Nhiều chuyên gia còn giễu cợt khi CEO Elon Musk tuyên bố vào tháng Tư rằng, ông sẽ mang lại dòng tiền dương và cả lợi nhuận bắt đầu từ quý 3 năm 2018.
Thậm chí khi đó, trang Bloomberg còn chạy một dòng tít với hàng chữ "Tesla không đốt nhiên liệu, nó đốt tiền" – với hình ảnh động ông Musk đang ném hàng tập USD vào cặp súng phun lửa của Boring Company. Cùng thời gian đó, nhà đầu tư John Thompson nói với Fox News: "Họ đang bên bờ vực của sự phá sản, bởi vì họ cần thị trường vốn để sống sót."
Tuy nhiên, báo cáo kết quả kinh doanh quý vừa qua đã cho thấy sai lầm của những nhà phân tích này. Tesla không ở bên bờ vực phá sản như mọi người nhầm tưởng. Với tiền mặt 3 tỷ USD trong ngân hàng và đang ngày càng gia tăng, Tesla sẽ không cần huy động thêm tiền mặt để chi trả cho khoản lãi vay 920 triệu USD đến hạn vào tháng Ba năm sau.
Tại sao các nhà phê bình lại đánh giá thấp Tesla
Vào đầu năm nay, các nhà phân tích cho rằng Tesla đang gặp khó khăn vì công ty đã đốt hết gần 1 tỷ USD trong quý cuối năm 2017 và đầu 2018. Nếu tốc độ tiêu tiền tiếp tục như vậy, Tesla sẽ chỉ còn đủ tiền mặt cho vài quý hoạt động như vậy. Hơn nữa, với khoản nợ 10 tỷ USD, khó có ai có thể cho công ty vay tiền để hoạt động tiếp.
Nhà máy của Tesla ở Freemont, California.
Nhưng tất cả những suy luận đó đều cho thấy sai lầm. Tốc độ đốt tiền khủng khiếp của Tesla trong giai đoạn cuối 2017 đầu 2018 là tình trạng tạm thời khi gia tăng năng lực sản xuất Model 3. Giờ đây khi giai đoạn mở rộng sản xuất qua đi, Tesla đang sản sinh ra tiền, thay vì đốt chúng.
Xây dựng một công ty ô tô từ con số không là điều rất khó khăn, và đó là lý do tại sao dù đã 15 năm tuổi, Tesla về cơ bản vẫn là một startup. Để thuyết phục các nhà đầu tư rót hàng tỷ USD vào công ty, chiến lược phát triển của Tesla đi theo từng giai đoạn.
Đầu tiên, họ sản xuất loại xe thể thao cao cấp nhưng số lượng ít: Tesla Roadster. Sau đó, họ bắt tay vào dòng hạng sang với số lượng trung bình: chiếc Model S (và chiếc Model X với mức giá tương đương). Cuối cùng họ sản xuất dòng xe có giá tương đối rẻ và số lượng lớn: Model 3. Thành công của mỗi giai đoạn không chỉ giúp mang lại doanh thu để phát triển giai đoạn kế tiếp, mà còn củng cố sự tự tin của các nhà đầu tư vào Tesla, giúp công ty huy động thêm vốn.
Với Tesla, dòng tiền mặt âm không nói lên gì cả
Bảng đồ thị dưới đây minh họa trạng thái dòng tiền mặt của Tesla như thế nào trong những năm qua.
Thanh màu da cam cho thấy dòng tiền mặt âm, thanh màu xanh cho thấy dòng tiền mặt trong quý của Tesla.
Dòng tiền mặt tự do là công cụ đo lường "lượng tiền mặt trong ngân hàng" của Tesla thay đổi theo mỗi quý. Khi dòng tiền âm, công ty sẽ cần thêm vốn từ bên ngoài để tiếp tục chi tiêu, và ngược lại, dòng tiền mặt dương nghĩa là công ty đang có thêm nhiều tiền mặt, cho phép trả bớt các khoản nợ.
Nhưng điều quan trọng là trạng thái dòng tiền không đi kèm với lợi nhuận hay thua lỗ của công ty. Khi Tesla chi 1 tỷ USD cho một nhà máy mới, dòng tiền của họ sẽ bị giảm đi 1 tỷ USD, thế nhưng kế toán khi tính toán lỗ lãi, sẽ xem nó như một tài sản, bị giảm giá theo khấu hao trong nhiều năm tới.
Và nếu bạn nhìn vào đồ thị dòng tiền mặt tự do của Tesla, bạn sẽ nhận thấy mỗi khi công ty bắt tay vào một dòng xe mới, dòng tiền mặt sẽ đạt trạng thái âm – đó là khi Tesla đầu tư mạnh tay vào thiết kế và xây dựng dây chuyền sản xuất mới. Trạng thái dòng tiền âm sẽ đạt đỉnh khi mỗi xe bắt đầu đi vào giai đoạn sản xuất, và vài quý sau khi nhà máy bắt đầu đạt công suất thiết kế, dòng tiền sẽ trở lại dương.
Và nó cũng cho thấy tham vọng to lớn của Tesla. Nếu họ dừng lại ở mỗi mẫu xe khi nó thành công, họ có thể tận hưởng trạng thái dòng tiền dương – và có thể cả lợi nhuận – kéo dài đến hàng năm. Nhưng rõ ràng Elon Musk không quan tâm đến việc tận hưởng vòng nguyệt quế đó. Sau mỗi thành công đó, ông lại bắt tay vào tiếp tục vào một mẫu xe mới và lại tiếp tục đốt tiền.
Tesla không còn là một startup nữa
Và chu kỳ đó dường như lại tiếp tục. Elon Musk cho thấy ngay cả khi Model 3 đã có được thành tựu, đây vẫn chưa phải là điểm dừng của ông. Tesla đã giới thiệu hàng loạt sản phẩm sắp ra mắt – chiếc Model Y, một chiếc roadroaster mới và Tesla Semi, một xe đầu kéo hạng nặng chạy điện. Nhưng giờ đây với nền tảng thành công từ Model 3 và Model S, việc ra mắt các sản phẩm tương lai trên sẽ không còn là canh bạc đối với Tesla nữa.
Tesla Semi, xe đầu kéo chạy điện.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng Tesla vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức. Các khoản phải trả của Tesla cho các nhà cung cấp đã tăng vọt từ 2,4 tỷ USD lên 3,6 tỷ USD so với năm ngoái. Đó là chưa kể đến việc khoản giảm thuế 7.500 USD dành cho người mua xe điện ở Mỹ sẽ bị giảm dần khi doanh số xe điện của Tesla đã đạt con số 200.000 xe. Điều này có thể làm giảm doanh số xe trong năm 2019.
Cho dù vậy, chiếc Model 3 vẫn chưa bắt đầu được bán tại châu Âu cho đến đầu năm 2019. Ngoài ra, việc đa số chiếc Model 3 bán được có giá trên 50.000 USD cho thấy nhu cầu có thể tăng vọt nếu Tesla đưa giá dòng xe này xuống mức 35.000 USD.
Trong tương lai, Tesla sẽ có một danh mục dài các sản phẩm, trong đó không một sản phẩm duy nhất nào có thể có tác động quyết định đến doanh thu hay lợi nhuận của công ty. Một số sản phẩm có thể bán tốt, một số khác có thể bán kém hơn hoặc việc sản xuất gặp khó khăn. Nhưng sự sinh tồn của Tesla sẽ không còn phụ thuộc vào thành công của một sản phẩm duy nhất nữa, như đang xảy ra với Model 3.