Hình dáng con người là sự lựa chọn tốt nhất cho sự sống thông minh
Trước hết, chúng ta phải đưa ra một tiền đề rõ ràng, đó là cái mà chúng ta gọi là người ngoài hành tinh là chỉ những dạng sống có trí tuệ cao và văn minh chứ không phải một số vi sinh vật hay động vật, thực vật cấp thấp.
Bởi nếu chỉ xét đến sự tồn tại của sự sống thì hình thức của sự sống ngoài hành tinh có thể rất đa dạng, thậm chí ngoài sức tưởng tượng của chúng ta. Nhưng nếu muốn xét đến sự phát triển của trí tuệ và văn minh thì hình thức sống không thể quá tùy tiện mà cần phải đáp ứng một số điều kiện cơ bản.
Ví dụ, sự sống thông minh đòi hỏi khả năng não bộ tương đối lớn để lưu trữ và xử lý lượng lớn thông tin. Cuộc sống thông minh cũng cần một mức độ linh hoạt và phối hợp nhất định để thích ứng với nhiều môi trường và thách thức phức tạp khác nhau.
Ảnh minh họa. Ảnh: ZME
Cuộc sống thông minh cũng cần một số cơ quan có thể vận hành các công cụ và truyền tải thông tin như tay, mắt, miệng,… Những điều kiện này đã được chứng minh trên Trái Đất và con người là ví dụ thành công nhất.
Sở dĩ con người trở thành loài mạnh nhất trên Trái Đất là vì chúng ta có những lợi thế này.
Những lợi thế này không hề nảy sinh một cách ngẫu nhiên mà được hình thành sau hàng trăm triệu năm chọn lọc và tiến hóa tự nhiên. Nói cách khác, trên Trái Đất, hình dạng con người đã được chứng minh là sự lựa chọn tốt nhất cho sự sống thông minh. Vậy liệu những tình huống tương tự có xảy ra trên các hành tinh khác không?
Ảnh minh họa. Ảnh: ZME
Tiến hóa hội tụ cho phép người ngoài hành tinh có hình người
Thực tế, trên Trái Đất, không chỉ con người có ưu điểm về mặt tiến hóa. Ví dụ, các động vật sống dưới nước như cá heo, cá voi và cá mập đều có cấu trúc cơ thể thuôn gọn để thích nghi với chuyển động trong nước. Các loài ăn thịt trên cạn như hổ, sư tử, báo hoa mai đều có hàm răng và móng vuốt sắc nhọn để săn mồi. Các loài động vật biết bay như dơi, chim, côn trùng đều có cánh và lông để bay trên không trung.
Mặc dù các loài này cách xa nhau trên cây tiến hóa nhưng chúng vẫn có hình dạng và đặc điểm tương tự nhau, đây gọi là tiến hóa hội tụ.
Tiến hóa hội tụ có nghĩa là trong môi trường và áp lực tương tự, các loài khác nhau sẽ phát triển độc lập các giải pháp tương tự nhau để thích ứng với nhu cầu sinh tồn của chúng. Nói cách khác, hình dạng con người không phải là dạng sống thông minh duy nhất trên Trái Đất mà là nó chỉ là một giải pháp khả thi hơn.
Vậy, nếu có những môi trường và áp suất giống Trái Đất đặt lên các hành tinh khác thì liệu giải pháp giống tiến hóa tương tự như trên Trái Đất cũng xuất hiện? Câu trả lời là rất có thể.
Ảnh minh họa. Ảnh: Zhihu
Bởi vì các định luật vật lý và hóa học trong vũ trụ là gần như nhất quán, nghĩa là thành phần cơ bản và hoạt động của sự sống trên các hành tinh khác cũng phải gần như tương tự nhau.
Hơn nữa, theo quan sát và suy đoán của một số nhà thiên văn học, trong vũ trụ có rất nhiều hành tinh giống Trái Đất, được gọi là "Siêu Trái Đất". Những hành tinh này có kích thước, khối lượng, nhiệt độ, bầu khí quyển, độ ẩm và các điều kiện khác tương tự Trái Đất, nói cách khác, chúng có môi trường và áp suất tương tự Trái Đất.
Vì vậy, nếu sự sống tồn tại trên các hành tinh này thì rất có thể chúng cũng sẽ trải qua quá trình tiến hóa hội tụ, từ đó tiến hóa có hình dạng và đặc điểm gần như tương tự như trên Trái Đất. Nói cách khác, nếu sự sống thông minh tồn tại trên những hành tinh này thì rất có thể chúng cũng sẽ tiến hóa thành những dạng hình người tương tự như con người.
Ảnh minh họa. Ảnh: NPR
Tâm lý con người khiến chúng ta dễ dàng chấp nhận người ngoài hành tinh hình người hơn
Cuối cùng, chúng ta phải nói đến một nguyên nhân quan trọng hơn, đó là tâm lý con người. Bởi vì những người ngoài hành tinh đối với chúng ta ở thời điểm hiện tại không phải là những sinh vật sống thực sự tồn tại trong vũ trụ mà là những nhân vật được tạo ra trong trí tưởng tượng của chúng ta.
Những nhân vật mà chúng ta tạo ra trong trí tưởng tượng của mình không nhất thiết phải tuân theo logic và quy luật khoa học mà hơn thế nữa, nó phải phù hợp với tâm lý và cảm xúc của chính chúng ta.
Ví dụ, trong các bộ phim hay tiểu thuyết khoa học viễn tưởng, người ngoài hành tinh thường là đối tượng xung đột hoặc hợp tác với con người. Nếu người ngoài hành tinh quá xa lạ hoặc đáng sợ thì khán giả hoặc người đọc sẽ khó có được sự đồng cảm hay chấp nhận.
Nhưng nếu người ngoài hành tinh quá dễ thương hoặc xinh đẹp, khán giả hoặc người đọc sẽ khó có cảm giác sợ hãi và hoài nghi. Còn nếu người ngoài hành tinh quá đơn điệu hoặc nhàm chán sẽ khó để khán giả hoặc người đọc cảm thấy thích thú hay tò mò.
Vì vậy, trong các bộ phim hay tiểu thuyết khoa học viễn tưởng, người ngoài hành tinh thường được thiết kế để có mức độ tương đồng và khác biệt nhất định với con người. Điều này không chỉ có thể khiến khán giả hoặc người đọc cảm thấy thân thiết, quen thuộc mà còn khiến họ cảm thấy ngạc nhiên và mới mẻ. Bởi vậy, hình dáng con người là sự lựa chọn tốt nhất có thể cân bằng những điểm tương đồng và khác biệt.
Ảnh minh họa. Ảnh: NPR
Ngoài ra, hình dạng con người không chỉ có thể khiến chúng ta cảm thấy người ngoài hành tinh thông minh, giàu cảm xúc và cá tính mà còn có thể khiến chúng ta cảm thấy người ngoài hành tinh rất bí ẩn, có khả năng đặc biệt và có nền văn hóa khác nhau.
Hơn nữa, hình dáng con người còn giúp chúng ta dễ dàng gán nhiều vai trò, âm mưu khác nhau cho người ngoài hành tinh như kẻ thù, bạn bè, người yêu, thủ lĩnh,… từ đó làm tăng tính căng thẳng và hấp dẫn của câu chuyện.
Vì vậy, trong các bộ phim hay tiểu thuyết khoa học viễn tưởng, người ngoài hành tinh thường mang hình dáng con người thực ra phần lớn là do trí tưởng tượng của chúng ta.