Khoảng 17h ngày 2/10 (theo giờ Việt Nam), đại diện Viện Hàn lâm Thụy Điển xướng tên chủ nhân của giải Nobel Y sinh 2023 là GS Katalin Karikó và GS Drew Weissman (Đại học Pennsylvania, Mỹ), với công trình nghiên cứu về vaccine mRNA ngừa Covid-19.
Đối với nhiều người trong cộng đồng Khoa học Sự sống, việc GS Karikó (người Hungary) và GS Weissman (người Mỹ) giành được giải thưởng lớn không phải là điều ngạc nhiên. Tuy nhiên, điều khó hiểu là cộng sự của họ, GS Pieter Rutter Cullis (người Canada), đồng tác giả của công nghệ vaccine mRNA, lại không được xướng tên là người chiến thắng.
Nobel Y sinh 2023 vinh danh hai nhà khoa học là GS Katalin Karikó và GS Drew Weissman, với công trình nghiên cứu về vaccine mRNA ngừa Covid-19. Ảnh: AP
Giới khoa học đánh giá, không có GS Cullis sẽ khó có thể có vaccine mRNA vào thời điểm cam go nhất của nhân loại 3 năm về trước.
Bộ ba nhà khoa học Katalin Karikó, Drew Weissman và Pieter Rutter Cullis đã cùng tạo ra phát minh mang tính đột phá, đó là công nghệ mRNA - nền tảng mà các hãng sản xuất Pfizer-BioNTech và Moderna sử dụng cho sản xuất vaccine Covid-19, giúp cứu sống hàng tỷ người khỏi đại dịch.
Lĩnh vực nghiên cứu chính của GS Karikó và GS Weissman là thiết kế RNA thông tin (mRNA), thành phần hoạt chất trong vaccine Covid-19. Trong khi đó, vai trò của GS Cullis là nghiên cứu ra các hạt nano lipid (LNP), được xem là công nghệ để đưa vaccine mRNA vào cơ thể người. Theo các nhà khoa học, việc vaccine mRNA vào cơ thể người sẽ không thực hiện được nếu không có công nghệ của GS Cullis.
"Lỗ hổng" của Hội đồng giải Nobel?
GS Cullis là nghiên cứu ra các hạt nano lipid (LNP), được xem là công nghệ để đưa vaccine mRNA vào cơ thể người. Ảnh: UBC
"Tôi cho rằng Hội đồng giải Nobel đã nghĩ rằng công nghệ này đã có từ lâu nhưng thật không may, họ không hoàn toàn hiểu rằng hệ thống phân phối này thực sự rất mới, cần thiết và là hệ thống duy nhất có thể đưa mRNA vào tế bào cơ thể người", ông Mick Hope, người từng cộng tác với GS Cullis từ những năm 1970, cho biết.
Sự bỏ sót có thể đã xảy ra vì quy trình trao giải Nobel là các nhà khoa học phải được đề cử bởi những người đủ điều kiện. Người đề cử GS Karikó và GS Weissman cho Nobel Y sinh 2023 có thể chưa đánh giá đầy đủ vai trò đóng góp thiết yếu của GS Cullis trong việc khai sinh vaccine mRNA.
Thủ tướng Phạm Minh Chính trao Giải thưởng Chính (trị giá 3 triệu USD) của VinFuture năm 2021 cho 3 nhà khoa học là GS Katalin Karikó, GS Drew Weissman và GS Pieter Rutter Cullis. Ảnh: VFP
Trước đây, bộ ba GS Karikó, Weissman và Cullis từng cùng được trao các giải thưởng lớn như Giải thưởng Hoàng tử Mahidol của Thái Lan về y học, trị giá 100.000 USD. Họ cũng giành được Giải thưởng của Quỹ Gairdner (Canada) trị giá 100.000 USD, Giải thưởng Tang của Đài Loan (Trung Quốc) trị giá 1,7 triệu USD và khoản tài trợ 350.000 USD cho việc nghiên cứu trong tương lai. Đặc biệt, cả ba nhà khoa học này cũng được vinh danh ở hạng mục Giải thưởng Chính VinFuture năm 2021 của Việt Nam, trị giá 3 triệu USD.
Các doanh nhân và nhà đầu tư lâu năm trong lĩnh vực Khoa học Sự sống ở British Columbia luôn tin rằng GS Cullis nhất định sẽ được trao giải thưởng Nobel vì ông hoàn toàn xứng đáng.
Ông Ali Tehrani, người sáng lập Zymeworks, một trong những công ty công nghệ sinh học lớn nhất Canada, và hiện là đối tác của quỹ đầu tư mạo hiểm Amplitude Ventures, khẳng định: "Vấn đề không phải là liệu GS Cullis có được nhận giải Nobel hay không mà chỉ là nhận khi nào".
Hiện GS Cullis vẫn chưa lên tiếng về vấn đề này.
GS Pieter Rutter Cullis là Giám đốc Viện Khoa học Sự sống tại ĐH British Columbia (UBC), đồng thời là GS tại khoa Hóa sinh và Sinh học phân tử, trưởng nhóm nghiên cứu NanoMedicines, UBC.
Trong sự nghiệp nghiên cứu, GS Cullis được giới khoa học toàn cầu biết đến thông qua thành tựu đột phá trong việc khởi tạo, tải và định hướng mục tiêu cho các hệ thống hạt nano lipid (LNP) để đưa vào tĩnh mạch các loại thuốc phân tử nhỏ và thuốc đại phân tử như RNA can thiệp nhỏ (siRNA). Công trình này đã đóng góp cho 3 loại thuốc được các cơ quan quản lý ở Mỹ và châu Âu chấp thuận để điều trị ung thư và các biến chứng.
Đặc biệt, thành quả nghiên cứu trong suốt 25 năm của GS. Cullis về LNP đã giúp rút ngắn quá trình phát triển vaccine Covid-19 từ vài năm xuống chỉ còn vài tháng, mở ra hy vọng cứu sống hàng tỷ người trên thế giới trong đại dịch. Với nghiên cứu đột phá này, ông cùng với GS Karió và GS Weissman đã được VinFuture - giải thưởng toàn cầu thường niên dành cho các phát minh khoa học công nghệ đột phá, đã, đang hoặc có tiềm năng tạo ra thay đổi ý nghĩa trong cuộc sống của con người - vinh danh với Giải thưởng Chính năm 2021, trị giá 3 triệu USD.
Bài viết tham khảo nguồn: Business Vancouver, Integratedntx
