Các nhà thiên văn đã quan sát Sao Hải Vương trong 17 năm qua bằng nhiều kính thiên văn trên mặt đất, chứng kiến sự sụt giảm đáng ngạc nhiên về nhiệt độ toàn cầu của gã khổng lồ băng, theo sau đó là xu hướng ấm lên đáng kể ở cực nam của hành tinh này.
Sao Hải Vương, quay quanh mặt trời ở khoảng cách 4,5 tỷ km, là một hành tinh trải qua các mùa giống như Trái đất – chỉ là các mùa thường kéo dài hơn. Một năm trên Sao Hải Vương kéo dài trong khoảng 165 năm Trái đất, vì vậy một mùa có thể kéo dài tới khoảng 40 năm. Thời điểm hiện tại đang là mùa hè ở bán cầu nam của Sao Hải Vương, kể từ thời điểm năm 2005.
Hình ảnh nhiệt cho thấy sự thay đổi nhiệt độ trên Sao Hải Vương theo thời gian. Ảnh: CNN.
Các nhà thiên văn học đã quyết định theo dõi nhiệt độ khí quyển của hành tinh khi ngày hạ chí ở phía nam xảy ra vào năm đó.
Gần 100 hình ảnh nhiệt của Sao Hải Vương được chụp kể từ đó đã cho thấy phần lớn Sao Hải Vương đang nguội dần, giảm 8 độ C trong khoảng thời gian từ năm 2003 đến năm 2018.
Một nghiên cứu về hiện tượng này đã được công bố hôm 11/4 trên Tạp chí Khoa học Hành tinh.
"Sự thay đổi này thật bất ngờ", tác giả chính của nghiên cứu Michael Roman, một cộng sự nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Leicester, cho biết trong một tuyên bố. "Bởi chúng tôi đã quan sát Sao Hải Vương vào đầu mùa hè ở phía nam, vậy nên chúng tôi dự đoán nhiệt độ sẽ từ từ ấm lên chứ không thể lạnh hơn".
Sau đó, một sự ấm lên đáng kể đã xảy ra tại cực nam của Sao Hải Vương từ năm 2018 đến năm 2020 và nhiệt độ đã tăng thêm khoảng 11 độ C. Dòng xoáy cực ấm này hoàn toàn đảo ngược bất kỳ sự nguội lạnh nào từng xảy ra trước đó.
Sự nóng lên hai cực như thế này chưa từng thấy trên Sao Hải Vương từ trước đến nay.
Độ sáng ngày càng tăng có thể được nhìn thấy ở cực nam của Sao Hải Vương trong khoảng thời gian từ năm 2018 đến năm 2020, cho thấy xu hướng ấm lên. Ảnh: CNN.
Đồng tác giả nghiên cứu Glenn Orton, nhà khoa học nghiên cứu cấp cao tại Phòng thí nghiệm Sức đẩy Phản lực của NASA, cho biết: "Dữ liệu của chúng tôi bao gồm chưa đầy một nửa mùa Sao Hải Vương, vì vậy không ai mong đợi thấy những thay đổi lớn và nhanh chóng".
Các hình ảnh này được chụp bằng Kính viễn vọng Cực Đại của Đài thiên văn Nam Châu Âu, Kính viễn vọng Gemini Nam ở Chile, Kính viễn vọng Subaru của Hawaii, Kính viễn vọng Keck cùng với Kính viễn vọng Gemini Bắc, cũng như dữ liệu từ Kính viễn vọng Không gian Spitzer hiện đã nghỉ hưu của NASA. Ánh sáng hồng ngoại phát ra từ tầng bình lưu của Sao Hải Vương, hoặc dải khí quyển phía trên lớp thời tiết đang hoạt động, đã giúp các nhà thiên văn phát hiện ra sự dao động nhiệt độ.
Sao Hải Vương băng giá thường có nhiệt độ trung bình vào khoảng âm 220 độ C, và các nhà thiên văn học vẫn chưa biết điều gì đã gây ra sự thay đổi nhiệt độ này.
Hiện tại, họ cho rằng những thay đổi bất ngờ có thể là do một số yếu tố sau.
Roman cho biết: "Sự thay đổi nhiệt độ có thể liên quan đến những thay đổi theo mùa trong hóa học khí quyển của Sao Hải Vương, điều này có thể làm thay đổi cách khí quyển lạnh đi một cách hiệu quả. Nhưng sự thay đổi ngẫu nhiên trong các kiểu thời tiết hoặc thậm chí phản ứng với chu kỳ hoạt động 11 năm của mặt trời cũng có thể có ảnh hưởng".
Sao Hải Vương là hành tinh quay quanh mặt trời ở khoảng cách 4,5 tỷ km. Ảnh: CNN.
Sẽ cần nhiều quan sát hơn để thực sự khám phá về những khả năng này. Kính viễn vọng không gian James Webb sẽ quan sát Sao Thiên Vương và Sao Hải Vương vào cuối năm nay. Công cụ hồng ngoại của đài quan sát không gian có thể lập bản đồ hóa học và nhiệt độ trong bầu khí quyển của Sao Hải Vương và xác định nguyên nhân gây ra sự thay đổi.
Sao Hải Vương cách xa mặt trời hơn 30 lần so với Trái đất và nó là hành tinh duy nhất trong hệ Mặt trời của chúng ta không thể nhìn thấy bằng mắt thường từ Trái đất. Cho đến nay, chỉ có tàu vũ trụ Voyager 2 của NASA đã bay đến gần sao Hải Vương vào năm 1989.
Roman nhấn mạnh: "Tôi nghĩ rằng bản thân sao Hải Vương đã rất hấp dẫn đối với con người bởi vì chúng ta vẫn còn biết quá ít về hành tinh này. Tất cả điều này đều hướng chúng ta tới một bức tranh phức tạp hơn về bầu khí quyển của Sao Hải Vương và cách nó thay đổi theo thời gian".
