Phát ngôn được ngoại trưởng Locsin đưa ra nhằm đáp lại thông tin do phó giáo sư Ryan Martinson đến từ Học viện Hải chiến Hoa Kỳ đăng trên Twitter hôm 6/8, nói rằng tàu khảo sát đại dương Zhang Jian của Trung Quốc đã vận hành ở cách bờ biển phía Đông Philippines khoảng 80 hải lý (hơn 148 km).
Trả lời trang Rappler, ông Martinson nói những hình ảnh do ông đăng trên Twitter cho thấy tàu Zhang Jian đã hoạt động trong EEZ Philippines từ hôm 3/8; và từ ngày 5/8 đến 6/8, tàu này vận hành ở cách bờ biển đảo Siargao 75 hải lý.
"Chuyện đó (tàu khảo sát Trung Quốc xâm nhập vùng biển Phililippines) không xảy ra cho đến khi tôi có thông tin từ quân đội," ông Locsin nói trên Twitter.
Ông giải thích thêm, lý do Manila cần phải chờ đợi thông tin và các khuyến nghị từ quân đội Philippines là để bảo đảm sự chính xác, bởi "sự tồn tại phổ biến cũng như xu hướng nói dối của dân thường về bất kỳ chuyện gì".
Gregory Poling, giám đốc Tổ chức Sáng kiến Minh bạch Hàng hải (AMTI) - thuộc Trung tâm nghiên cứu Chiến lược & Quốc tế (CSIS), Mỹ, nhận định điều quan trọng là tìm hiểu hạng mục khảo sát mà tàu Trung Quốc tiến hành nếu có, cũng như xác định hoạt động của nó có được sự cho phép của chính phủ Philippines hay không.
Ông cho hay, nếu tàu Trung Quốc tiến hành khảo sát khoa học thì phải xin phép nhà chức trách nước sở tại theo Công ước Liên hợp quốc về luật biển (UNCLOS).
Poling nói thêm, tàu Trung Quốc cũng có thể thực hiện các "khảo sát độ sâu" ở Tây Thái Bình Dương nhằm xác định điều kiện đáy biển và nước biển cho hoạt động của tàu ngầm.
Theo website của Hạm đội điều tra hải dương quốc gia (Trung Quốc), tàu khảo sát đại dương Zhang Jian được hoàn thành vào năm 2016 và được mô tả là "tàu khảo sát viễn dương", có đội ngũ nghiên cứu viên khoảng 40 người, neo đậu tại Thượng Hải.
Trước khi xuất hiện thông tin về tàu khảo sát Trung Quốc hiện diện trong vùng biển Philippines, bộ trưởng quốc phòng Delfin Lorenzana từng cho biết quân đội nước này đã ghi nhận 4 trường hợp tàu chiến Trung Quốc di chuyển qua eo biển Sibutu ở tỉnh Tawi-tawi, Phlippines, mà không bật hệ thống nhận diện tự động (AIS) cũng như không thông báo với Manila.