Cuộc họp dự kiến sẽ diễn ra vào ngày 16.11, một tuần sau khi Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đạt được các thỏa thuận thống nhất về biến đổi khí hậu và thương mại, cùng với đó là những dấu hiệu “tan băng” trong mối quan hệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc, đã khiến giới chức Bắc Kinh bất ngờ.
Trung Quốc đã lên tiếng cáo buộc Washington đang có những nổ lực nhằm tăng cường liên minh với các nước trong khu vực, đặc biệt là về vấn đề an ninh, để ngăn chặn sự trỗi dậy của Bắc Kinh.
Trong khi đó, các quan chức Nhà Trắng khẳng định mối quan hệ ba chiều giữa Mỹ, Úc và Nhật Bản trong các cuộc đàm phán bên lề Hội nghị thượng đỉnh G20 không phải là một thông điệp nhắm đến Trung Quốc mà chỉ nhằm duy trì mối quan hệ đồng minh giữa ba nước.
Tuy nhiên, trước khi cuộc họp diễn ra, Tổng thống Obama đã có những phát biểu yêu cầu Trung Quốc “tuân thủ các quy tắc chung giữa các quốc gia, cho dù là trong thương mại hay các vấn đề trên biển”.
“Nhờ tầm vóc và sự tăng trưởng nhanh chóng của mình, Trung Quốc chắc chắn sẽ đóng một vai trò quan trọng ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương trong tương lai. Tuy nhiên, điều quan trọng là họ có xem nặng các vai trò đó hay không?” Ông nói trong một bài phát biểu tại Đại học Queensland, Úc.
Một quan chức chính phủ Mỹ khác cũng cho biết cuộc họp giữa lãnh đạo ba quốc gia đã được dự kiến trước đó một năm, nhằm tăng cường liên minh quân sự và giúp đỡ các nước Đông Nam Á nâng cao năng lực hải quân của họ. Đồng thời, các vấn đề an ninh mạng, Ebola và Nhà nước Hồi giáo IS cũng là chủ đề trong cuộc đàm phán.
Úc là nơi dừng chân cuối cùng của Tổng thống Obama trong chuyến công du kéo dài 8 ngày của mình ở châu Á, trước đó ông từng đặt chân đến Trung Quốc và Myanmar. Tại Bắc Kinh, ông đã thỏa thuận với các quan chức Trung Quốc về các vấn đề cắt giảm khí thải nhà kính, mở rộng hiệu lực thị thực cho công dân và giảm thuế quan cho hàng hóa công nghệ cao.
Nhưng bất chấp những thỏa thuận đạt được, các hành động khiêu khích của Bắc Kinh trong tranh chấp lãnh thổ tại vùng biển bên ngoài biên giới với các quốc gia láng giềng đã gây nên những căng thẳng giữa các cường quốc.
Tiêu biểu là cuộc xung đột giữa Bắc Kinh và Tokyo xung quanh quần đảo Senkaku ở phía tây Nhật Bản mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư. Cuộc xung đột sau đó “nóng” lên khi Bắc Kinh thiết lập một khu vực phòng không vào năm ngoái.
Đáp lại trong chuyến thăm Tokyo vào đầu năm nay, Tổng thống Obama cam kết sẽ thực hiện các nghĩa vụ hiệp ước của Mỹ để bảo vệ Nhật Bản trước các cuộc tấn công của Trung Quốc.
Riêng với Úc, nước chủ nhà của Hội nghị Thượng đỉnh G20, đóng vai trò quan trọng trong chính sách xoay “trục” châu Á của Mỹ. Tổng thống Obama đã công bố kế hoạch tăng cường 2.500 quân đến một căn cứ quân sự ở thành phố phía bắc Darwin trong chuyến công du đến Úc năm 2011.
