Thứ nhất, quân nổi dậy Syria không phải là một tổ chức quân sự thống nhất. Họ chia thành các nhóm và bè phái khác nhau nhưng chung mục tiêu chống lại chính quyền Syria. Một số nhóm còn có mối liên hệ mật thiết với lực lượng khủng bố al Qaeda.
Thứ hai, quân nổi dậy Syria đã có những thay đổi nhất định trong những năm qua. Ban đầu, phe nổi dậy chỉ là những thường dân Syria tức giận trước hành động cảnh sát bắt giữ trẻ em vẽ tranh chống đối chính phủ. Hiện nay, lực lượng quân nổi dậy đã thu hút không ít chiến binh sinh sống ngoài lãnh thổ Syria.
Dựa trên những thông tin thu thập trong hơn 2 năm xảy ra nội chiến, hãng tin CNN đã chỉ ra 20 điểm mà thế giới chưa biết về quân nổi dậy Syria.
1. Phe nổi dậy không hình thành từ phong trào quân sự
Các cuộc biểu tình chống lại chính quyền của Tổng thống Assad diễn ra trong không khí hòa bình bùng nổ từ tháng 2/2011 sau khi giới chức trách bắt giữ 15 trẻ em vẽ tranh phản đối chính phủ trên các bức tường tại một trường học tại thành phố Daraa.
Sau đó, lực lượng an ninh Syria đã xả súng vào đoàn biểu tình khiến ít nhất 4 người thiệt mạng, làm khơi mào cuộc nội chiến tại quốc gia Trung Đông.
2. Tính chất bạo lực ngày càng gia tăng
Các cuộc biểu tình phản đối chính phủ trên khắp lãnh thổ Syria bùng nổ trong năm 2011 đều chung mục đích lật đổ chính quyền của Tổng thống Assad.
Hồi tháng 7/2011, một số sĩ quan quân đội đã xuất hiện trong một đoạn video trên YouTube tuyên bố đào ngũ và tự nhận tham gia tổ chức “Quân đội Syria Tự do” đồng thời tiến hành chiến tranh du kích chống lại Tổng thống Assad.
3. Một số nhóm nổi dậy thân thiết với al Qaeda
Phe cánh al Qaeda tại Syria còn được gọi với cái tên Nhà nước Hồi giáo Iraq và Syria (ISIS), đang dần khẳng định vị thế tại quốc gia này.
Giới phân tích cho rằng lực lượng al Qaeda tại Syria - Jabhat al-Nusra (Mặt trận Chiến thắng) là đơn vị chủ lực chống lại Tổng thống Assad. Hồi tháng 12 năm ngoái, Bộ Ngoại giao Mỹ đã đưa Jabhat al-Nusra vào danh sách tổ chức khủng bố nước ngoài.
4. Nhiều quốc gia phương Tây e ngại hỗ trợ quân nổi dậy
Đây cũng là chủ đề chính trong các phiên thảo luận trên Đồi Capitol diễn ra trong tuần này.
Trong khi, quân nổi dậy Syria hứa với Mỹ và các quan chức châu Âu rằng mọi vũ khí quân sự được tài trợ sẽ không rơi vào tay phe cực đoan song không ít nhà chức trách lo ngại việc hỗ trợ cho phe nổi dậy Syria là một sự đầu tư đầy rủi ro.
Thậm chí, Tổng thống Nga - Vladimir Putin từng chỉ ra các phần tử cực đoan nằm trong lực lượng nổi dậy tại Syria. Đây chính là lý do Nga không tham gia cùng phương Tây hỗ trợ cho phe nổi dậy Syria.
5. Không phải mọi nhóm nổi dậy đều là các chiến binh Hồi giáo Jihad
Điển hình như tổ chức Quân đội Syria Tự do, họ vốn là những binh lính đào ngũ khỏi lực lượng quân đội chính phủ Syria do không đồng tình với yêu cầu xả súng vào đám đông biểu tình. Cả những dân thường Syria cũng tham gia tổ chức Quân đội Syria Tự do. Được thành lập vào tháng 7/2011, Quân đội Syria Tự do bị cáo buộc tấn công vào một căn cứ tình báo không quân Syria.
6. Phe nổi dậy bao gồm lực lượng dân quân địa phương hùng hậu
Lực lượng dân quân địa phương đã chiến đấu sát cánh cùng các binh sĩ đào ngũ. Trong đó, lực lượng dân quân bao gồm cả sinh viên, chủ cửa hàng, chủ bất động sản và các thành viên đảng Ba'ath cầm quyền của Tổng thống Assad.
7.Nỗ lực hợp nhất các nhóm nổi dậy Syria
Tổ chức mang tên “Hội đồng Quân sự Tối cao” được thành lập hồi cuối năm ngoái, hiện đang tiến hành hợp nhất các nhóm nổi dậy tại Syria với mục tiêu chính lật đổ chính quyền của Tổng thống Assad.
8. Niềm tin tôn giáo ảnh hưởng tới các nhóm nổi dậy
Phần lớn quân nổi dậy Syria là cộng đồng người Hồi giáo theo dòng Sunni chiến đấu chống lại tộc người thiểu số Alawite của Tổng thống Assad liên minh với người Hồi giáo Shia.
Trong khi, vũ khí và ngân sách từ cộng đồng người Hồi giáo Shia tại Iran hỗ trợ cho chính quyền Syria thì cộng đồng người Hồi giáo theo dòng Sunni tại các quốc gia như Ả Rập Xê-út lại ủng hộ lực lượng nổi dậy Syria.
Nhiều nghiên cứu cho thấy các cuộc nội chiến tôn giáo thậm chí kéo dài và đẫm máu hơn bất cứ một cuộc xung đột nào.
9. Phe nổi dậy không phải tất cả là người Syria
Hàng ngàn chiến binh nước ngoài đã tới Syria để tham gia vào lực lượng nổi dậy kể từ đầu năm 2011. Viện Chính sách Cận Đông Washington ước tính con số này khoảng 2.000 – 5.500 người.
Trong đó, phải kể tới hàng trăm công dân mang quốc tịch châu Âu và thậm chí cả công dân Mỹ tham gia các nhóm nổi dậy.
10. Chống cả phiến quân Hezbollah
Trong giai đoạn đầu bùng nổ nội chiến, nhiều bản báo cáo thông báo các chiến binh Hezbollah đã tham gia hỗ trợ quân đội chính phủ Syria. Hồi tháng Năm, thủ lĩnh nhóm Hezbollah của người Shiite tại Lebanon đã lên tiếng xác nhận thông tin trên.
11. Không phải mọi cuộc chiến đều diễn ra trên chiến trường
Liên minh quốc gia Syria là nhóm quân sự đại diện cho phe đối lập Syria được hình thành hồi năm ngoái. Lực lượng này đã nhiều lần nhóm họp với giới quan chức và ngoại giao chính trị trong khu vực và phương Tây, nhằm kêu gọi sự ủng hộ tài chính và hỗ trợ quân sự cho phe phản đối Tổng thống Assad.
12. Chiếm nhiều vị trí trọng yếu song năng lực chiến đấu hạn chế
Mặc dù, lực lượng nổi dậy Syria chiếm đóng nhiều vùng lãnh thổ trọng yếu như phía bắc Syria, song họ không thể càn quét toàn bộ quân đội chính phủ đóng quân tại đây. Đặc biệt, sức mạnh không quân của quân chính phủ Syria đã khiến phe nổi dậy e ngại. Trong khi, quân chính phủ Syria cũng đang canh chốt nghiêm ngặt nhiều khu vực rộng lớn khác.
13. Thu thập vũ khí từ nhiều nguồn khác nhau bao gồm chính phủ nước ngoài
“Thực tế, Ả Rập Xê-út và hàng loạt quốc gia đồng minh đã bắt đầu ủng hộ cho phe nổi dậy thông qua chương trình đào tạo và hỗ trợ như cung cấp vũ khí và tài chính”, chuyên gia Elizabeth O'Bagy thuộc Viện Nghiên cứu Chiến tranh phát biểu trên CNN hôm 5/9.
Thậm chí, các nhóm Hồi giáo dòng Sunni đến từ nhiều quốc gia khác nhau cũng tập trung vũ trang cho quân nổi dậy Syria. Trong khi, các nhóm nổi dậy đã tổ chức nhiều đợt cướp kho vũ khí của chính phủ.
14. Nhóm nổi dậy có khoảng 70.000 – 100.000 chiến binh
Đây là con số ước tính được Ngoại trưởng Mỹ - John Kerry đưa ta trong buổi họp trước Quốc hội hồi tuần này.
15. Bao nhiêu phần tử cực đoan nằm trong lực lượng quân nổi dậy Syria?
Các nhà lãnh đạo phe đối lập Syria luôn khẳng định lực lượng phần tử cực đoan chỉ chiếm số ít trong các tổ chức. Trong tuần này, Ngoại trưởng Kerry ước tính khoảng 15 – 25% lực lượng nổi dậy Syria là các phần tử cực đoan.
16. Phe đối lập cũng bị cáo buộc sử dụng vũ khí hóa học
Hồi tháng Năm, một quan chức Liên Hiệp Quốc đã cho công bố bằng chứng lực lượng nổi dậy Syria sử dụng chất độc thần kinh sarin. Ủy viên của Ủy ban Quốc tế Độc lập Điều tra về Syria - Carla Del Ponte đã xác nhận thông tin trên sau khi phỏng vấn các bác sĩ và bệnh nhân người Syria được điều trị tại nhiều cơ sở thuộc các quốc gia láng giềng với Syria.
Tuy nhiên, sau đó, Ủy ban Quốc tế Độc lập Điều tra về Syria lại thông báo rằng “chưa có kết luận cuối cùng về việc sử dụng các loại vũ khí hóa học tại Syria từ các bên tham chiến”.
17. Phe đối lập Syria bị cáo buộc tội danh lạm dụng
Ngoài chính quyền của Tổng thống Assad, các nhóm nhân quyền cũng cáo buộc phe nổi dậy Syria là tội phạm chiến tranh.
“Các nhóm đối lập trang bị vũ trang đã vi phạm lạm dụng nghiêm trọng như giết hại và tra tấn dã man lực lượng an ninh, thành viên quân đội bị bắt giữ”, tổ chức nhân quyền Amnesty International thông báo trong bản báo cáo hồi tháng Ba.
18. Bằng chứng tố cáo tội ác của quân nổi dậy Syria
Đoạn video công bố hồi tháng Năm ghi lại hình ảnh một chiến binh nổi dậy Syria mổ thi thể móc tim của một binh sĩ quân chính phủ đã vấp phải sự chỉ trích mạnh mẽ của tổ chức nhân quyền Liên Hiệp Quốc khi cáo buộc đây là “hành động tàn bạo” và bị quy kết tội ác chiến tranh.
Hôm 5/9, tội ác của phe nổi dậy Syria tiếp tục được phơi bày khi tờ The New York Times công bố đoạn video cho thấy các chiến binh nổi dậy đã tiến hành tử hình 7 binh sĩ chính phủ Syria bị bắt giữ và ném xác họ xuống một hố chôn tập thể, được xác định diễn ra vào mùa xuân năm 2012.
19. Mỹ sẽ hỗ trợ phương tiện truyền thông, thực phẩm và y tế cho phe nổi dậy
Giới chức Mỹ khẳng định phương án trên là cách giúp lực lượng nổi dậy duy trì khả năng chiến đấu. Trả lời hãng tin CNN, theo một quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Mỹ, đây cũng là cách tránh tình trạng các nhóm quân Hồi giáo tranh giành tầm ảnh hưởng tại Syria trong bối cảnh chính quyền của Tổng thống Assad bị lật đổ.
20. Hồi tháng Sáu, Mỹ cam kết chuyển vũ khí cho quân nổi dậy Syria
Quân nổi dậy Syria xác nhận họ chưa bao giờ nhận được các loại vũ khí hạng nhẹ, đạn dược và vũ khí chống tăng như Mỹ từng tuyên bố.
