Khả năng đặc biệt của tổ hợp phòng không lục quân S-300V (P1)
Xe phóng tên lửa - chiếu xạ (TELAR) 9A82, 9A83 và xe cấp đạn - phóng tên lửa (TEL) 9A84, 9A85
Mỗi xe chuyên dụng TELAR 9A82, 9A83 mang 2 tên lửa đánh chặn tầm xa Novator 9M82 / SA-12 Giant hoặc 4 tên lửa 9M83 Gladiator có thể dùng để phòng không và đánh chặn tên lửa đạn đạo. Trên mỗi xe TELAR này có một anten “chân” cao dùng để truyền lệnh điều khiển pha giữa và chiếu xạ liên tục vào mục tiêu cho đầu dò rađa bán chủ động của tên lửa trong pha cuối công kích.
Xe TELAR được điều khiển bởi rađa hỏa lực 9S32 Grill Pan qua hệ thống dây truyền dẫn hoặc kết nối không dây hai chiều, cho phép TELAR có thể truyền thông tin mục tiêu ngược về Grill Pan. Hệ thống TELAR 9A82 được tối ưu cho nhiệm vụ công kích các mục tiêu ở độ cao lớn, trong khi TELAR 9A83 thì anten lại đặt trên một trụ cao từ đó quét ngang lẫn xuống dưới, do đặc thù nhiệm vụ của 9A83 là bắt bám các mục tiêu ở độ cao thấp.
Xe phóng 9A83 và 9A82 với hai kiểu rađa khác nhau
Các xe chiếu xạ - phóng tên lửa (TELAR) được hỗ trợ bởi các xe nạp đạn - chấp hành phóng (TEL), những xe này trang bị cần cẩu thay vì anten để nạp tên lửa cho TELAR. Khi cần thiết, các TEL này cũng có thể trực tiếp khai hỏa tên lửa mang theo với sự dẫn đường/chiếu xạ của TELAR gần đấy.
Xe cấp đạn - phóng tên lửa 9A85 với cần cẩu ráp đạn
Rađa cảnh giới 3D 9S15 / 9S15MT Obzor
Xe rađa cảnh giới 9S15 Obzor 3 / Bill Board là hệ thống rađa xoay cơ khí 3D, có thể phát hiện từ khoảng cách xa các loại phương tiện đường không và tên lửa đạn đạo như Scud A và Lance.
9S15 có hai chế độ hoạt động chính, đầu tiên là chế độ quét 12 giây, hệ thống này có xác suất 50% phát hiện một mục tiêu cỡ chiến đấu cơ ở khoảng cách 240 km. Chế độ thứ hai “gấp rút” hơn, quét 6 giây, thường dùng để nhận diện máy bay, tên lửa đối phương xâm nhập, ở chế độ này thì tầm phát hiện giảm đi chỉ còn 150 km với máy bay và khoảng 90 - 110 km với tên lửa đạn đạo như Scud A.
Xe rađa 9S15MT
Nhiệm vụ chính của 9S15 là cảnh giới trên không, nói chung đây là hệ thống ngoài phát hiện máy bay thì dò tìm tên lửa đạn đạo cũng tốt, nhưng do tốc độ quét không cao nên nó không thường được sử dụng để phát hiện các loại tên lửa đạn đạo tầm trung đời mới, nhiệm vụ này dĩ nhiên là của 9S19 High Screen.
Tên lửa đánh chặn Novator 9M82 / SA-12B Giant và 9M83 / SA-12A Gladiator
Hệ thống S-300V / SA-12 sử dụng 2 loại tên lửa chính là Novator 9M82 / SA-12B Giant và 9M83 / SA-12A Gladiator, 2 loại tên lửa này có ngoại hình khá giống nhau nhưng khác biệt nhiều về kích thước cũng như công nghệ bên trong. Loại 9M83 Gladiator kích thước nhỏ hơn được dùng để tiêu diệt các mục tiêu hàng không ở mọi độ cao, trong đó có cả tên lửa hành trình và các loại tên lửa đạn đạo tầm ngắn. Loại 9M82 Giant “to xác” hơn chuyên dùng đánh chặn tên lửa đạn đạo tầm trung, tên lửa không đối đất siêu âm, đôi khi là các máy bay gây nhiễu ở tầm xa.
Hai loại tên lửa sử dụng trên S-300V
Cả hai loại tên lửa trên đều có động cơ nhiên liệu rắn 2 tầng, hệ thống dẫn đường và điều khiển cũng như nhiều phần trong khung tên lửa của 2 loại giống nhau. Khác biệt bề ngoài dễ thấy nhất là khoang động cơ tên lửa cũng như cánh lái của 9M82 Giant lớn hơn.
Giống như tên lửa của dòng S-300P, tên lửa của S-300V cũng sử dụng nguyên tắc phóng “lạnh”, đạn được “đẩy” ra ngoài ống phóng 9Ya238 / 9Ya240 (9M82 / 9M83), sau khi ra khỏi ống phóng tên lửa sẽ có thiết bị chuyên dụng giúp nó hướng về phía mục tiêu dự định trước khi tầng đầu tiên của động cơ chính kích hoạt bắt đầu hành trình tiếp cận mục tiêu.
Đầu dò bán chủ động dải sóng X trên tên lửa như phía Nga giới thiệu có thể “khóa” mục tiêu có diện tích phản xạ hiệu dụng 0,05 m2 ở khoảng cách 30 km, đó là sau khi tên lửa đã được các hệ thống rađa dẫn đến sát mục tiêu. Đầu nổ “thông minh” nặng 150 kg có khả năng kiểm soát hướng mảnh văng để tạo hiệu quả tốt nhất, dĩ nhiên tên lửa cũng có cơ chế tự hủy.
Tên lửa 9M82 Giant
Thông thường, một xe mang phóng TELAR mất chừng 5 phút để triển khai trạng thái chiến đấu, mất 40 giây để chuẩn bị mục tiêu và 15 giây nữa để khai hỏa tên lửa. Một tiểu đoàn với 4 khẩu đội có thể công kích 24 mục tiêu cùng lúc với 2 quả tên lửa cho mỗi mục tiêu và dự trữ từ 96 - 192 tên lửa trên tất cả các xe phóng lẫn xe nạp đạn.
Xác suất tiêu diệt mục tiêu của 9M83 Gladiator đời cũ là khoảng 50% - 65% đối với tên lửa đạn đạo tầm ngắn, 70% - 90% đối với máy bay, còn 9M82 Giant là 40% - 60% đối với tên lửa đạn đạo tầm trung, 50% - 70% đối với tên lửa đạn đạo phóng từ máy bay kiểu AGM-69. Hai loại tên lửa này chỉ đủ sức công kích các mục tiêu có độ cơ động khoảng 7 - 8G trong khi loại mới hơn 9M82M và 9M83M được cho là lên tới 30G.
Hệ thống S-300V cũng như bất cứ hệ thống tên lửa phòng không nào khác của thời Liên Xô đều ít nhiều đã lạc hậu, vì vậy phiên bản nâng cấp của S-300V ra đời dưới tên gọi S-300VM với nhiều nâng cấp gồm rađa mạnh mẽ, tên lửa tầm xa hơn… S-300VM cũng được xuất khẩu dưới tên gọi Antey 2500.
Rađa đặt cao để “khóa” mục tiêu bay thấp của xe 9A83
Ngoài ra còn có dự án thay khung gầm bánh xích bằng khung gầm xe bánh lốp BAZ 69096 cho S-300VM với tên gọi S-300VMK, loại xe việt dã này cũng được sử dụng trên hệ thống S-400. Sở dĩ có điều này vì sau năm 2005, Bộ Quốc phòng Nga có xu hướng muốn đặt các hệ thống tên lửa phòng không lên khung xe bánh lốp hơn là bánh xích.
Ưu điểm của sự thay đổi này là giảm giá thành trong mua sắm và sử dụng, cũng như tốc độ di chuyển trên đường tốt nhanh hơn. Tuy vậy thì dự án trên vẫn chưa đi vào thực tế, có lẽ là để đảm bảo doanh số cho các đơn đặt hàng của hệ thống S-300V/VM. Dù sao đi nữa, S-300V/VM vẫn là một trong những tổ hợp phòng không cơ động mạnh mẽ nhất thế giới vào thời điểm hiện tại.
S-300V/VM trực chiến bảo vệ bầu trời nước Nga
Hệ thống tên lửa phòng không S-300VM
