Nhìn sang Nga
Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đã bắt đầu quá trình cải tổ trên quy mô lớn. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng đợt cải tổ này có thành công hay không cần phải được kiểm nghiệm qua thực chiến.
Trung Quốc tiến hành cải tổ quân đội sau một loạt “đại án” tham nhũng, trong đó có 2 tướng cấp cao là Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương Quách Bá Hùng và Từ Tài Hậu.
Hiện có ý kiến cho rằng vẫn còn nhiều người thân cận của 2 nhân vật này, vốn phụ trách lĩnh vực tác chiến, huấn luyện và công tác chính trị của PLA, đang nắm giữ các chức vụ quan trọng.
Do vậy, việc chỉ dựa vào chống tham nhũng sẽ không thể giúp Trung Quốc cải tổ quân đội một cách triệt để khi vẫn còn các tướng lĩnh tham nhũng.
Giới phân tích cũng chỉ ra rằng Trung Quốc đang trỗi dậy, có những tham vọng lợi ích toàn cầu nhưng PLA vẫn chỉ là một lực lượng phòng thủ trong phạm vi lãnh thổ đất nước, không thể bảo hộ lợi ích hải ngoại, nhất là năng lực bảo hộ tuyến đường năng lượng và hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc vô cùng yếu kém.
Do đó, PLA cần phải cải cách, thông qua cải cách tập trung phát triển hải quân và không quân, bố trí khắp toàn cầu và đi theo con đường tinh binh.
Ngày nay, kỹ thuật quân sự mới không ngừng phát triển. Vai trò của các quân binh chủng mới như vũ trụ, mạng internet trong chiến tranh ngày càng lớn.
Khái niệm vũ khí mới như: vũ khí siêu thanh, vũ khí tia laser không ngừng xuất hiện. Cuộc chạy đua vũ trang vẫn tiếp tục…
Trong điều kiện như vậy, PLA cần phải tăng cường sức mạnh của các binh chủng hợp thành mới có thể phát huy được sức chiến đấu lớn hơn.
Giới phân tích Trung Quốc đã chỉ ra bài học của người Nga trong quá trình cải cách quân đội.
Theo đó, trong thập kỷ qua, quân đội Nga cũng vài lần tiến hành cải cách, trong đó có thay đổi các cấp chỉ huy, quay lại quy hoạch chiến khu, thành lập quân chủng mới như lực lượng vũ trụ, lực lượng mạng thông tin.
Tuy nhiên, giới phân tích Trung Quốc cho rằng sau cải cách, quân đội Nga lại không thể hiện được sức chiến đấu cao hơn trong thực chiến và thường xuyên rơi vào thế lép vế trong các cuộc xung đột khu vực.
Câu hỏi được đặt ra là PLA có tránh được "cái bẫy" mà quân đội Nga đã gặp phải hay không.
Cải tổ như thế nào?
Các chuyên gia cho rằng về tổng thể, việc cải tổ quân đội Trung Quốc có thể gói gọn trong các cụm từ sau: biên chế, cơ cấu, hệ thống quân lệnh, hệ thống quân chính, quy hoạch chiến khu và ba chức năng.
Về biên chế: tức là biên chế tổ chức quân đội. Tổng binh lực hiện nay của quân đội Trung Quốc là 2,3 triệu quân, bắt đầu từ năm 2016 sẽ thực hiện cắt giảm 300.000 quân. Như vậy sau cải cách, tổng quân số sẽ còn 2 triệu người.
Năm 1950, quân đội Trung Quốc có 5,5 triệu quân, chi phí cho quân sự chiếm 41% tổng chi ngân sách.
Đến năm 1952, trong giai đoạn căng thẳng đầu tiên của cuộc chiến tranh trên Bán đảo Triều Tiên, tổng quân số quân đội Trung Quốc có thời điểm cao nhất lên đến 6,27 triệu quân, chi phí cho quân sự chiếm 43% tổng chi ngân sách.
Năm 1955, Trung Quốc thực hiện cắt giảm lực lượng xuống còn 3,5 triệu quân. Thời kỳ Cách mạng Văn hóa (1966-1976), Trung Quốc thực hiện chế độ quân quản toàn diện, tổng binh lực lên đến 6 triệu quân năm 1975, và giảm xuống còn 4 triệu quân năm 1987.
Về cơ cấu: tức là cơ cấu quyền lực dưới sự quản lý của Quân ủy Trung ương. Cấp cao nhất là Hội nghị Quân ủy Trung ương và thực hiện chế độ Chủ tịch Quân ủy phụ trách.
Phía dưới có 4 tổng bộ/cục và 3 quân chủng. Bốn tổng bộ gồm Bộ tổng Tham mưu, Tổng cục Chính trị, Tổng cục Hậu cần, Tổng cục Trang bị.
Ba quân chủng gồm Quân chủng Hải quân, Quân chủng Không quân và Quân chủng Pháo binh hai (lực lượng tên lửa), các quân chủng này vận hành tương đối độc lập.
Phương hướng cải cách quân đội lần này thay đổi tổng bộ và quân binh chủng thành bộ phận trực thuộc Quân ủy Trung ương, tăng cường quyền lãnh đạo trực tiếp của Quân ủy Trung ương đối với các quân binh chủng.
Hiện nay, Trung Quốc có 7 đại quân khu: Bắc Kinh, Thẩm Dương, Tế Nam, Nam Kinh, Lan Châu, Thành Đô và Quảng Châu. Dưới đại quân khu có quân khu cấp tỉnh, bộ tư lệnh nằm ở trung tâm tỉnh, phân khu với bộ tư lệnh nằm ở thành phố cấp địa phương.
Đây là sự phân chia theo khu vực hành chính. Cấp huyện không có khu vực quân sự nhưng có Ban Vũ trang huyện.
Hệ thống quân lệnh và hệ thống quân chính: là hệ thống chỉ huy và hệ thống quản lý quân đội. Một trong những phương hướng cải cách quân đội lần này là tách rời và điều phối giữa hai hệ thống này một cách rõ ràng hơn.
Hệ thống quân lệnh gồm ba tầng: Quân ủy Trung ương, Chiến khu và cấp thấp hơn. Ba tầng này cấu thành hệ thống Chỉ huy Tác chiến, Quyền Chỉ huy Tập trung ở Chủ tịch Quân ủy Trung ương.
Quy hoạch chiến khu: Trung Quốc sẽ giải tán 7 đại quân khu hiện nay, tổ chức thành 5 đại chiến khu là Đông, Tây, Nam, Bắc và Trung tâm.
Lực lượng tác chiến trực thuộc chiến khu là tập đoàn quân (hiện nay 7 đại quân khu quản lý 18 tập đoàn quân). Tập đoàn quân ngoài lấy lực lượng lục quân làm chính, còn có hải quân, không quân và lực lượng pháo binh hai (tên lửa).
Ngoài ra còn có lực lượng chuyên nghiệp như pháo binh, công trình, thông tin, phòng hóa.
Ba chức năng: trong phát ngôn chính thức của Trung Quốc không có ba chức năng. Tuy nhiên, văn kiện cải cách quân đội nêu rõ Quân ủy Trung ương quản lý chung, chiến khu thực hiện nhiệm vụ tác chiến chủ yếu, quân chủng tập trung xây dựng lực lượng.
Với việc kết hợp 3 chức năng quản lý chung, tác chiến chủ yếu và xây dựng lực lượng, quyền lực của Chủ tịch Quân ủy Trung ương càng lớn hơn.
